Ons Erfdeel. Jaargang 25

De bronzen boodschap van Joz de Loose.

De beeldhouwer begint met niets. Hij heeft een schets gemaakt, hij bezit ervaring door

Joz de Loose: ‘De stille verliefden’ (brons, 1978).

vroegere pogingen, mislukkingen, resultaten. Dat zijn zijn troeven, zijn broze, maar geduchte wapens. De kunstenaar Joz de Loose beschikt over dit arsenaal. Hij is schilder, was nooit bang voor experimenten, heeft jarenlang een soort vreemde reliëfschilderkunst bedreven, waarbij zijn plastische talenten in het oog sprongen. Maar hij is vooral, en de jongste tijd haast uitsluitend, beeldhouwer. In 1951, dertig jaar geleden, maakte hij zijn eerste beelden. Het waren massieve, ronduit expressionistische werken in hout of steen. Al die jaren heeft hij zijn wapenarsenaal gestoffeerd en hij lijkt nu pas voldoening en geluk te vinden in zijn kunst. Daar is een uitleg voor.

Hij behoort niet tot de tafelspringers. Hij is eerder aan de bescheiden kant. Geruisloos en stil heeft hij jaren gewerkt, eigenlijk onbewust zichzelf in de kijker gewerkt. Zijn polyvalente ervaring in Afrika en in Vlaanderen, zijn omgang met tal van materialen heeft hem gehard. De jongste jaren is hij met koper en vooral met brons aan het werk gegaan en deze materialen hebben rijkere, warmere aspecten aan zijn expressie toegevoegd.

De Loose put de thema's voor zijn beelden niet uit de natuur, niet uit de realistische waarneming; hij wil verbeelden, niet afbeelden. Hij heeft de mens in al zijn verscheidenheid bekeken,

[p. 291]

Joz de Loose: ‘Springende hond’ (brons, 1981).

ook bestudeert hij af en toe het dier vanaf het insekt tot de viervoeter, maar altijd beeldt hij dier of mens uit naar eigen zin en inzicht. De man, de vrouw, het kind, verschijnen in zijn beelden en beeldengroepen in een versoberd, beheerst maar dwingend en radicaal verticalisme. De figuren staan er uitgebeeld met langgerekte ledematen, met een tot op de benen gereduceerd lichaam, met of zonder hoofd of blik, finaal in de wereld geworpen, ten prooi aan kwetsbaarheid, hulpeloosheid, dreiging, verpaupering, maar ook aan hartstochten als zinnelijkheid en trots. La condition humaine ten voeten uit.

Men kan hier natuurlijk denken aan het Parijs van kort na de Tweede Wereldoorlog, toen men Giacometti's eveneens lang uitgerekte figuren in hun uiterste verdunning wilde verbinden met de volubiliteit van alle menselijke impressies, zoals die door de existentialisten toen werd gepredikt en verdedigd. Toen waren de nazikampen nog maar net ‘ontdekt’ en geopend. Maar intussen zijn er decennia verstreken en het vreemde is wel dat de boodschap van Giacometti, Germaine Richier, zelfs van een Gonzalez is blijven doorwerken tot op deze dag. Men kan De Loose niet van naäperij verdenken, want hoe komt de mens in deze tijd te voorschijn? Door hun soberheid, door hun uiterste eenvoud, door hun verstarring en verschrompeling wekken de beelden van deze kunstenaar bij de beschouwer gevoelens van vertedering, broosheid, medelijden, zoniet opstand en verbittering. Gevoelens die van alle tijden zijn en die ook terug te vinden zijn in de titels van De Looses beelden: Ga, kind, daar is de wereld; Wachtende vrouw; Begin van de lente; Voor hen is er geen gisteren en geen morgen (een indrukwekkende groep van twaalf figuren). De titels wijzen ook al op een moraliserende, soms ook ironiserende bijklank die de beschouwer binnenleidt in deze boeiende wereld vol uitdaging en raadsel. Verdringing van jeugdherinnering, oproepen van de harde levenswetten van slagen en mislukken? Ongetwijfeld zit er zeer veel van 's kunstenaars eigen leven verwoord in gestalte, houding, blik, gebaar van de beelden die hij maakt. Dat maakt er meteen de rijkdom van uit, want ze nodigen uit tot bezinning, tot dialoog zelfs en tot een diepere verkenning van het menselijk lot.

Willem van Hecke, de meester uit Blankenberge, hield van De Looses beelden. De figuren op zijn schilderijen zijn immers net zoals de beelden van De Loose tot het uiterste uitgepuurd en vertonen een transparantie die bijna onecht aandoet.

Maar binnen geheim en raadsel heersen de wetten van verhouding, afweging, monumentaliteit bij alle kleinschaligheid, spanning van vormen onderling en seingeving naar de beschouwer. Ook dit is een geheim dat De Loose bewaart; zijn technische bedrevenheid om een bijna roekeloos gebaar ineens te doen uitschieten en het toch weer op te vangen binnen het geheel van zijn vormgeving: een synthese is het samenbrengen van aspecten, en nog veel meer dan dat. Dat sluitende, afsluitende, weer een geheim van de ware kunstenaar, vinden wij bij De Loose terug, zowel in zijn grotere beelden, hij heeft levensgrote vervaardigd, als in het kleine werk, tot zelfs in de structuur

Joz de Loose: ‘Vrouw en vogel’ (brons, 1981).

van de juwelen die hij recent maakt en die ook weer de menselijke figuur als thema en alibi hebben.

Joz de Loose heeft in zijn al rijke loopbaan als artiest, met deze enigmatische bronzen, momenten gerealiseerd die uit de Vlaamse beeldhouwkunst van deze tijd niet meer weg te denken zijn.

Fernand Bonneure.

Joz de Loose (Brugge, 1925) studeerde aan de academie te Brugge en (3 jaar) aan het institut des Hautes Etudes Cinématographiques te Parijs. Verbleef drie jaar in het vroegere Belgisch-Congo, alwaar ethnologische studie van de Zande-stam (nu Opper-Zaïre). Kunstschilder en (sinds 1951) beeldhouwer, aanvankelijk in hout, steen, later in polyester, nu in brons en koper. Exposeerde zijn werk in diverse steden van het land, ook in Frankrijk en Zaïre. Werd herhaaldelijk geselecteerd voor de biënnales voor beeldhouwkunst te Ooidonk.
Atelier: Paalbos 31, 8320 Brugge 4