Ons Erfdeel. Jaargang 25

[p. 134]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek
Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Het buitenland en wij.

In deze kroniek en elders in het blad is geregeld geschreven over twee reeksen die worden gepubliceerd door Twayne Publishers in New York: de Library of Netherlandic Literature en Twayne's World Authors Series. Daarover bereikt ons thans minder prettig nieuws. Beide reeksen worden immers onherroepelijk stopgezet, omdat er niet voldoende afzetmogelijkheden voor de vertalingen uit onze literatuur bleken te bestaan.

Het dozijn titels uit Noord en Zuid die nu de volledige Library of Netherlandic Literature telt, vormen natuurlijk geen mooi afgerond geheel, en professor Krispyn (van de University of Georgia, Athens, U.S.A. - de drijvende kracht achter het initiatief) betreurt met name dat geen oudere teksten, bijvoorbeeld uit de 17e eeuw, konden worden opgenomen. Toch is er reden om trots te zijn op wat wél kon verschijnen: al met al zijn thans enkele werken die de moeite lonen in het Engels beschikbaar gesteld en kunnen die vertalingen misschien ook in andere taalgebieden doordringen.

Een vrij groots opgezet initiatief is dus gestrand. Maar: Point n'est besoin d'espérer pour entreprendre... en op andere plaatsen in Noord-Amerika gaan andere academici door met andere, zij het meer eclectische plannen. Zoals bijvoorbeeld de kring geïnteresseerden aan de Canadese Universiteit van Windsor, Ont., het thuisadres van de C.A.A.N.S. (Canadian Association for the Advancement of Netherlandic Studies). Daar verschijnt The Canadian Journal of Netherlandic Studies / La Revue Canadienne d'Etudes Néerlandaises.

Het blad is met het oog op plaatsing, geïnteresseerd in bijdragen in het Frans of het Engels over alle mogelijke aspecten van de Nederlandse cultuur. Daarom volgt hier het adres: Prof. Adrian T. van den Hoven, Editor, CJNS/RCEN, French Department, University of Windsor, Windsor, Ontario N9B 3P4, Canada.

De C.A.A.N.S., waar ook mevrouw Louise Vanhee-Nelson, lectrice Nederlands aan dezelfde universiteit, zich terdege voor inzet, is op verschillende plaatsen in Canada aan het werk: in London, Montreal, Ottawa, Toronto, Waterloo, Winnipeg... De afdelingen hebben verschillende belangstellingssferen en nemen verschillende initiatieven, maar één ding is duidelijk: er roert entwat!

Om nog even naar Windsor terug te keren: daar publiceerde The Netherlandic Press (zelfde adres als hierboven) in 1981 een tweetalige dichtbundel: Wantij - Neap-Tide, met gedichten van Kees Snoek, in 1952 in Dordrecht geboren. De Engelse versie ervan is het gezamenlijk werk van Trees Pennock, S.S. Robertson, Arie Staal en Jan de Vries, die alle vier, net als de dichter zelf, wonen en werken in Michigan. Misschien duiken er uit die hoek en uit die samenwerking nog meer en nog uitgebreider resultaten op? Niet voor niks wordt meegedeeld dat Arie Staal, ‘an Associate Professor of English at Eastern Michigan University’, momenteel werkt ‘as a reviewer of Netherlandic writing for World Literature Today’.

●

Af en toe verschijnt, in het ruimer geheel van wat we met een overdreven woord onze ‘vertaalpolitiek’ zouden kunnen noemen, een of ander boekje dat opvalt omdat het gewoon nergens in past of omdat men nu niet per se had verwacht dat juist dit werk naar het buitenland zou worden gebracht.

Een eerste dergelijke verrassing van de laatste maanden is de Italiaanse vertaling van een novelle van Elsschot, Een ontgoocheling, die bij ons nu niet meteen zijn bekendste of meest geprezen werk is. Het is Nelleke Morina die de vertaling maakte en uitgaf bij Euroeditor, een uitgever in Luxemburg die het prijzenswaardige plan schijnt te hebben in Europa letterkundige werken uit ‘kleinere’ taalgebieden bekend te maken. Het initiatief is uitgegaan van Eugène van Itterbeek, die ook de inleiding voor het boekje schreef, terwijl Bert Decorte de auteur Willem Elsschot bondig situeert.

Uit een heel andere richting ontvingen we een grondig verschillend boekje: het door Josh van Soer uitgegeven en vertaalde Niederländische Märchen, dat in september 1981 uitkwam als Fischer Taschenbuch nummer 2839. Prettig is wel dat de samensteller in enkele woorden duidelijk maakt dat het begrip ‘Märchen’ toch minder breed is dan het begrip ‘sprookje’, en dat de hier opgenomen sprookjes afkomstig zijn uit ‘dem Niederländischen Kulturraum, jenem Gebiet zwischen den friesischen Inseln im Norden, Französisch-Flandern im Süden, von Dünkirchen bis zur Grenze der Bundesrepublik...’

Josh van Soer, die al geruime tijd in Hamburg woont, is daarnaast bij een ander, grondig verschillend initiatief betrokken: bij de uitgeverij Nautilus/Nemo Press (Hassestr. 22 - 2050 Hamburg 80), waar hij de reeks Holländische Reihe voor verzorgt. Word niet meteen stekelig bij het zien van de naam: hij is bij de Hamburgers bekend als straatnaam, en Van Soer heeft die nu (als een zinnebeeld van toegankelijkheid?) overgenomen voor een nieuwe reeks, die twee titels per jaar op de Duitse markt wil brengen. Een van de eerste twee auteurs is overigens oer-Hollands, namelijk Mensje van Keulen, uit haar werk heeft Van Soer Allemaal Tränen gepuurd. De tweede auteur wordt hier de ‘Rimbaud Flanderns’ genoemd: Jotie T'Hooft. Voor hem is de Holländische Reihe als naam uiteraard te eng, maar, zegt de folder, anonieme handen hebben zijn poëzie op de bezette huizen van Amsterdam

[p. 135]

geschreven, en... zodoende hoort deze Vlaming ook in Holland thuis.

Een wat zonderlinge combinatie bij Josh van Soer: sprookjes en... T'Hooft. Maar misschien een voorbode van de verscheidenheid die de nieuw gelanceerde reeks wenst aan te bieden.

●

Rebirth in Words is een viertalige bloemlezing met werk uit Suriname, samengesteld door Shrinivâsi en Thea Doelwijt, uitgegeven door het Surinaamse Ministerie van Cultuur, Jeugd en Sport, en bestemd voor het gehele Caraïbische gebied (vandaar dat elke tekst in het Nederlands, Sranan Tongo of Sarnani Hindustani vergezeld gaat van een Engelse versie).

Het is een wat verwarrend boekje geworden, voor wie het jonge land Suriname en zijn even prille literatuur niet kent. Er wordt bijzonder weinig achtergrondinformatie gegeven en van elke auteur slechts een paar voorbeelden opgenomen, zodat er geen duidelijk profiel op de lezer afkomt. Er staan mooie, en vooral boeiende dingen in, die in de eerste plaats laten aanvoelen dat het koloniale leed verre van vergeten is, maar het is mijn indruk dat dit boekje alleen door reeds ingewijden en half-ingewijden ten volle kan doorzien en gewaardeerd worden.

En dat brengt me meteen tot een gelijksoortige reactie op een andere uitgave met vrijwel dezelfde kenmerken: Contemporary Literature in Translation - Dutch Issue (P.O. Box 3127, Vissino, B.C., Canada V2V 4J3). Het is de 32ste aflevering van een serie die om financiële redenen niet kan worden voortgezet, zodat dit Nederlandse nummer meteen het einde van het tijdschrift betekent.

In deze Dutch Issue, met Theo Hermans als gastredacteur, zijn teksten opgenomen van 6 Vlamingen en 9 Nederlanders, en het zijn, op Pol Hoste na, bij ons in ruimere kring bekende namen van hedendaagse auteurs De teksten zijn voor een deel langer dan die in Rebirth in Words, en de selectie per auteur is uitgebreider. Bovendien zijn achterin wat beknopte notities over de auteurs te vinden. Toch zou het wel eens kunnen dat niet-ingewijden met deze aflevering evenveel moeite hebben als met het voornoemde boekje uit Paramaribo. Het is daarom jammer dat het woord vooraf van Theo Hermans al te bondig werd gehouden. Zijn de teksten voor Engelstaligen wel zo ‘capable of standing on their own two feet’? En is ‘an extensively argued essay’ bij dergelijke publikaties niet een absolute must?

●

Ons (gebrek aan) buitenlands cultureel beleid is aan de orde. Jozef Deleu heeft er op 7 december 1981 pertinente dingen over gezegd voor de Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding te Antwerpen. Ook in Nederland wordt over dit onderwerp nagedacht en gediscussieerd. In september 1981 heeft een werkgroepje, gevormd ‘op grond van eigen initiatief en op persoonlijke titel’, een notitie uitgestuurd aan Nederlandse overheidsinstanties en aan de redacties van een aantal culturele tijdschriften. M. Mourik, permanent vertegenwoordiger van Nederland bij de UNESCO en lid van het werkgroepje, had trouwens hetzelfde thema al behandeld in een artikel in de Internationale Spectator (juni 1981 - Alexanderstraat 2, NL-2514 JL 's-Gravenhage - Voor België: Kroonlaan 88, 1050 Brussel). Interessant daarin is de aangehaalde reden waarom Nederland (noot van mij: én Vlaanderen) een weloverwogen buitenlands cultureel beleid moet voeren. Het feit namelijk dat in een Europa waarin de politieke en economische integratie ondanks alles voortschrijdt, er ‘nog maar één terrein zal zijn dat als drager van onze nationale identiteit kan fungeren: het culturele’. Mourik houdt het voor gegeven dat de grote partners als Frankrijk, Groot-Brittannië en de Bondsrepubliek hun identiteit wel veilig zullen stellen en hun culturele invloedssferen zullen afbakenen. Alleen een actief buitenlands cultureel beleid kan ons van de ons toekomende plaats op de nieuwe Westeuropese kaart verzekeren.

De auteur stelt verder de prioriteiten voor zoals hij die ziet: België, waarmee nauwe coördinatie vereist is, vooral met de Vlaamse cultuurgemeenschap; de overige E.G.-landen, in eerste plaats onze drie grote buren; overige Europese landen, ook uit Oost-Europa; vroegere kolonies; concentratielanden bij ontwikkelingssamenwerking; herkomstlanden van ethnische minderheden in Nederland, en emigratielanden als de V.S., Canada, Australië en Nieuw-Zeeland.

De notitie Naar een actief buitenlands cultureel beleid herneemt de argumentatie en de prioriteiten (die niet absoluut kunnen zijn: de V.S. bijvoorbeeld zijn niet alleen als emigratieland belangrijk), en zet het geheel in een ruimer kader, met de doelstellingen van het beleid en de internationale situatie waarin het zich moet afspelen.

De tekst schetst verder hoe de vereiste organisatorische structuren er zouden kunnen uitzien. De werkgroep bepleit namelijk ‘een niet-ambtelijk instituut waarin overheid en culturele en maatschappelijke organisaties hun stem kunnen laten gelden, dat over ruime bevoegdheden moet beschikken, die evenwel hun grenzen vinden in het door de overheid vastgestelde beleid’. Er is zelfs een concrete suggestie, namelijk de aanpassing van de Stichting voor Culturele Samenwerking, STICUSA, te Amsterdam, die ‘na afstoting van haar taken in Indonesië en Suriname zeker ruimte heeft’ (M. Mourik).

Het is allemaal de logica zelve. Waarop wachten we eigenlijk, in Nederland en in Vlaanderen?

Jan Deloof.