Ons Erfdeel. Jaargang 24

Publikaties

Het jaarboek De Franse Nederlanden / Les pays-Bas Français 1981.

Het nieuwe jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français (1981) telt 256 blz. en 10 artikelen (5 in het Nederlands en 5 in het Frans) die elk gevolgd worden door een vertaalde samenvatting. Het jaarboek wordt afgesloten met een tweetalige becommentarieerde bibliografie van de publikaties die in 1980 gewijd werden aan de Franse Nederlanden (redactie Dr. Eric Defoort) en met een tweetalige kroniek over de socio-economische en culturele situatie in Noord-Frankrijk tijdens het afgelopen jaar (redactie Luc Verhaeghe).

Twee artikelen hebben direct betrekking op de Frans-Vlaamse beweging en haar geschiedenis. Dr. Eric Defoort zorgt voor een becommentarieerde bronnenpublikatie Lettres de J.M. Gantois à J.M. Perrot, 1925-1943. Het betreft een correspondentie (1925-1932 en 1940-1943) gevoerd tussen de Frans-Vlaamse priester J.M. Gantois (1904-1968) en zijn ‘geestelijke vader’ de Bretonse priester J.M. Perrot (1877-1943). De oudste brieven weerspiegelen de strijd van het Frans-Vlaamse en Bretonse regionalisme, gekoppeld aan militant katholicisme tegen de gelaïciseerde en gecentraliseerde ‘Derde Republiek’. In 1940 verzoekt J.M. Gantois Hitler om de aansluiting van Frans-Vlaanderen bij het Duitse ‘Reich’. De briefwisseling stopt abrupt in 1943: priester Perrot wordt vermoord. De auteur deelt ons mede dat Perrot anti-nazist was en de Bretonse collaboratie ten onrechte zijn naam annexeerde (S.S.-gevechtseenheid ‘Bezen-Perrot’).

Prof. dr. Ludo Milis (Rijksuniversiteit Gent) trekt in zijn omvangrijke en panoramische bijdrage Frankrijk en zijn minderheden. Politiek en cultuurbesef in Frans-Vlaanderen van de Franse Revolutie tot nu deze conclusie: ‘Daaruit volgt dat de Nederlandse cultuur er ( = Frans-Vlaanderen) slechts een kans op overleven heeft, als de gehele regionalistische beweging in Frankrijk serieuze resultaten kan boeken, en bovendien - conditio sine qua non - wanneer dit binnen uiterst kort tijdsbestek kan gebeuren. Anders zal geen brug meer kunnen worden geslagen tussen de oude dialectsprekers en jonge afgestudeerden Nederlands, gewoon door het uitsterven van de eerste en de afwezigheid van de tweede groep’. Prof. Milis formuleert hier een soort ultimatum voor de overleving van de Nederlandse cultuur in Noord-Frankrijk. Inmiddels is er een nieuw politiek gegeven: de aantreding van President Mitterand (mei 1981). Houdt de ‘changement’ ook de dekolonisatie in van de onderdrukte regionale culturen in Frankrijk? Zal de administratieve decentralisatie en regionalisatie beloofd door Mitterand en Mauroy uiteindelijk ook worden doorgevoerd? De toekomst zal dit uitwijzen.

Twee bijdragen houden verband met de Frans-Vlaamse lexicologie. Dr. Frans Claes S.J. behandelt in Frans-Vlaamse lexicografen auteurs die woordenboeken met een Nederlandse tekst hebben samengesteld en die afkomstig zijn uit of gewerkt hebben in Noord-Frankrijk. Het betreft hier vier 16de-eeuwse lexicografen: Petrus Curius, Glaude Luython, Jan van Mussem en Gabriel Meurier.

Cyriel Moeyaert (Inspecteur Nederlands) zorgt voor een zesde aflevering in zijn artikelenreeks gewijd aan De schrijftaal van de Westhoek in Frankrijk. De auteur bestudeert ditmaal aan de hand van een nagelaten manuscript het Vlaamse taalgebruik van Witsoet (1720-1795), pastoor te Kaaster.

Drie artikelen hebben direct of indirect betrekking op de godsdienst- en kerkgeschiedenis van Frans-Vlaanderen. Professor M.

[p. 786]

Rouche (Université de Lille III) hangt in La christianisation au nord de la Somme een nieuw beeld op van de christianisatiepogingen (6de tot de 8ste eeuw) die in de streek ten noorden van de Somme werden ondernomen. Prof. dr. Erik van Mingroot (Katholieke Universiteit Leuven) geeft in Middeleeuwse ketterij en inquisitie in de Franse Nederlanden een indrukwekkende inventaris van ‘volkse’ en ‘intellectuele’ ketterijen vooral in de romaanse delen van de Franse Nederlanden. In zijn internationaal georiënteerde bibliografie ontbreekt alleen naar ons (misschien subjectief) gevoel het vernieuwend oeuvre van de Franse godsdiensthistoricus Jean Delumeau (Collège de France). Deze katholieke wetenschapsman hangt een nieuw beeld op van het middeleeuwse christendom. Zijn kerkhistorische publikaties hebben een frisse wind (volgens sommigen een storm) doen waaien doorheen de kerkgeschiedschrijving. Zijn werken brachten in elk geval fundamenteel wetenschappelijke discussies op gang.

Prof. dr. M.A. Nauwelaerts behandelt in De universiteit van Dowaai en het humanisme de oprichting van deze onderwijsinstelling in het toenmalige zuiden van de Spaanse Nederlanden. Deze oprichting viel niet toevallig samen met de contrareformatorische kerkelijke reorganisatie (herinrichting van de bisdommen) en met de verscherpte ideologische controle op de onderdanen (protestantisme!). De stichting van deze universiteit is een typisch produkt van een gesmeerd bondgenootschap tussen Kerk en Staat. De humanistische stroming bleef aan deze universiteit secundair en binnen de grenzen van de kerkelijke orthodoxie.

De kunsthistorische bijdrage is van de hand van Hervé Oursel, conservator van het ‘Musée des Beaux-Arts’ te Rijsel. In Coup d'oeil sur les musées du Nord de la France geeft hij een overzicht van het museumbestand (schilderkunst, beeldhouwkunst, kunstambachten) in de departementen Nord en Pas-de-Calais.

Tenslotte bevat het jaarboek ook nog een politiek-economische en een politologische bijdrage over Noord-Frankrijk. Pierre Garcette verdedigt in zijn artikel La relance des charbonnages du Nord/Pas-de-Calais est impossible et la fermeture est inéluctable de onvermijdelijke sluiting van de steenkoolmijnen in de Noordfranse departementen. De problematiek rond de sluiting, de produktiebeperking, de rendementsverhoging, de heropening van koolmijnen stelt zich niet alleen in Frankrijk maar ook in Vlaanderen en Wallonië (cfr. de na-oorlogse mijnsluitingen en de plannen van Minister Claes i.v.m. de reactivering van Kempense mijnen).

De problematiek rond een eventuele relance of sluiting van de koolmijnen is vrij ingewikkeld en naargelang de politiek-economische visies lopen de standpunten dikwijls uiteen. Het artikel van Pierre Garcette vormt in elk geval een stevige bijdrage tot een politiek-economisch debat dat in het volgend jaarboek nog kan worden verruimd.

In het artikel Sociologie électorale et personnel politique de la région de Dunkerque, 1945-1979 analyseert Patrick Odonne de politieke machtstrijd in de stad en de streek van Duinkerke. Vandaag is het Duinkerkse stadsbestuur in handen van de rechterzijde terwijl links de regio domineert. De auteur voorspelde dat de voorsprong van rechts op links in de stad Duinkerke in de toekomst zou afnemen. Die trend schijnt zich door te zetten wanneer we de uitslagen bekijken van de recente verkiezingen die bij het verschijnen van het jaarboek nog plaats moesten hebben. In de wetgevende verkiezing (juni 1981) werd de socialist A. Denvers reeds in de eerste stemronde (zonder communistische steun) verkozen. In de tweede stemronde voor de presidentsverkiezingen (mei 1981) scoorden Mitterand respectievelijk 60.121 en Giscard 44.447 stemmen. In het uiterste noorden van Frankrijk (departementen Nord en Pas-de Calais) hebben bij de laatste wetgevende verkiezingen de linkse partijen (Parti socialiste + Parti communiste + Mouvement des radicaux de gauche + uiterst links) meer dan 60% der stemmen behaald. Dit is een nieuw politiek gegeven en misschien een onderwerp voor een nieuwe politieke analyse en prognose in het jaarboek 1982...

Hugo de Schampheleire / Brussel.

De Franse Nederlanden / Les Pays-Bas Français. Annales - Jaarboek 1981. Uitgegeven door de Stichting Ons Erfdeel vzw, Murissonstraat 160, B-8530 Rekkem. Prijs: 700 BF - f. 49.