Ons Erfdeel. Jaargang 24

De Franse Nederlanden

De Franse Nederlanden: actualiteiten.

Culturele informatie:

Het streven om de Nederlandse cultuur in Frans-Vlaanderen te bewaren en te bevorderen, manifesteert zich in diverse gedaanten met een kracht die we na de Tweede Wereldoorlog nog niet gekend hebben. Alleen het sluitstuk ontbreekt: het Vlaams Huis in Rijsel. Ruim twee jaar geleden werden hieromtrent formele beloften gedaan. Wanneer worden ze ingelost?

Staatssecretaris mevrouw Rika de Backer-van Ocken moest hierover op de plenumvergadering van de 34e Frans-Vlaamse cultuurdagen te Waregem (26 en 27 september 1981) wel uitweiden. Het huis kon nog steeds niet aangekocht worden. Mevr. De Backer maakte er geen geheim van dat er naast internationaal juridische bezwaren ook budgettaire problemen bestaan, en verder zijn er ook de recente regeringsperikelen. Voeg er nog bij dat onze administratieve molen langzaam maalt en je weet meteen hoever de zaken staan. De Staatssecretaris onderstreepte dat we onze cultuur permanent in het buitenland bekend moeten maken en wees op twee recente realisaties in die richting: de ratificering van het Taalunieverdrag tussen Noord en Zuid en het Vlaams cultuurcentrum De Brakke Grond te Amsterdam. Intussen zit de zaak rond het Vlaams Huis te Rijsel echter klem en dit op een ogenblik waarop de etnische minderheden in Frankrijk misschien wat meer armslag zullen krijgen.

Rond die minderheden ten andere was de plenaire vergadering opgezet. Luc Verhaeghe schetste een algemeen beeld van het regionalisme in Frankrijk sedert 1945 en de Frans-Vlaming Patrick de Verrewaere lichtte de jongste ontwikkeling en realisaties van het regionalisme in de Franse Nederlanden toe. Hij had het over de groeiende belang-

[p. 784]

stelling voor het eigen culturele verleden en een brede regionale hervorming. Hij deed een aantal suggesties om de relaties tussen Vlaanderen en Frans-Vlaanderen nog te verbeteren. Tijdens deze zitting werden ook drie pioniers van de Frans-Vlaamse zaak in de bloemen gezet: André Demedts, Maurits Verhaest en Jozef Deleu.

De 34e Frans-Vlaamse cultuurdagen te Waregem werden op zaterdag 26 september ingezet met een geschiedkundig colloquium. De werkroep archiefstudie van de Franse Nederlanden handelde over de Frans-Vlaamse regionalistische tijdschriften tijdens het interbellum en A. Lowyck over de Familie Blanckaert. Ook werd door Maurits Verhaest de tentoonstelling over de Nederlanden in Frankrijk geopend.

Op zondagvoormiddag 27 september 1981 kwamen de diverse secties bijeen. In de werkgroep economie besprak Julien Theys van de G.O.M.-West-Vlaanderen de economische as Brugge-Kortrijk en haar relaties met het Noordfranse gebied Rijsel-Robeke-Torkonje. Voor de sectie onderwijs schetste docent Luc Ravier van de Katholieke Universiteit te Rijsel de geschiedenis van de leerstoel Nederlands. Aan de Katholieke Faculteit der Letteren te Rijsel kan het Nederlands gedurende twee jaar als bijvak voor het Diplôme d'Etudes Universitaires Générales (DEUG) gevolgd worden. Vanaf dit jaar krijgen de toekomstige onderwijzers in Frankrijk een universitaire opleiding die twee jaar duurt. Het Nederlands is één van de optionele lespakketten. Zo is aan de Katholieke Universiteit te Rijsel een nieuwe cursus Nederlands DEUG-instituteurs die 22 studenten telt. Ravier noemde de toestand van de leerstoel Nederlands aan de Vrije Faculteit bevredigend. Onder leiding van Prof. P.C. Paardekooper volgde een panelgesprek over de vraag of men het onderwijs van de Nederlandse taal in Frans-Vlaanderen moet toespitsen op de Nederlandse standaardtaal of op de Vlaamse streektaal. Uiteindelijk kwam men tot de consensus dat het Algemeen Nederlands en het Vlaams allebei bij het onderwijs van het Nederlands moeten worden betrokken. Taaldidactisch en tactisch kán het taalonderwijs van de streektaal in Frans-Vlaanderen interessant zijn. Het is echter onrealistisch om zich tot het onderwijs van de streektaal te beperken. Uiteindelijk moet ook deze vorm van onderwijs doorstoten naar het Algemeen Nederlands. De werkgroep letterkunde en communicatiemedia wijdde alle aandacht aan het belang en de mogelijkheden van de pas gelegaliseerde Radio Uylenspiegel. Ook de secties jeugd, familiekunde en geschiedenis kwamen bijeen.

In de ‘Stichting Anne en Albert Prouvost’ te Marcq-en-Baroeul werd op 8 oktober 1981 de expositie André Derain geopend. Ze belicht de verschillende facetten in het werk van deze kunstenaar. André Derain (Chatou 1880 - Garches 1954) is aanvankelijk één van de schitterendste exponenten van het fauvisme, maar evolueert geleidelijk naar een strengere kunst. Een zekere kubistische inslag is niet te ontkennen. Na de Eerste Wereldoorlog keert hij terug naar een klassieke figuratie. Later werk vertoont zelfs quasi magisch-realistische affiniteiten. Derain maakte ook naam als decorateur en illustrator.

Deze boeiende tentoonstelling loopt nog tot 10 januari 1982. Ze is elke dag open van 14 tot 18 uur. Op zondag van 10.30 uur tot 12.30 uur en van 14 tot 19 uur. De stichting is gesloten op maandaq.

Tussen 12 oktober en 8 november 1981 liep in de tentoonstellingszaal van de Kredietbank op de Brusselse Grote Markt een tentoonstelling van schilderijen, aquarellen, tekeningen en foto's onder de titel Frans-Vlaanderen in beeld. Jan Bosselaers, afgevaardigd-beheerder van de Kredietbank, sprak bij de opening het welkomstwoord uit. Daarna hielden Dr. D. Merlevede, voorzitter van het Komitee voor Frans-Vlaanderen en F. Boutu, burgemeester van het Frans-Vlaamse Brokzele een gelegenheidstoespraak over Frans-Vlaanderen. De burgemeester van Brussel P. van Halteren was op de opening aanwezig.

Publikaties:

Om de twee dagen verschijnt in het Noorden La Gazette de la région du Nord, een blad dat zich in hoofdzaak op economisch nieuws toelegt. Ik zeg wel ‘in hoofdzaak’, omdat het vaak gebeurt dat er ook interessant cultureel nieuws in voorkomt. In de editie van 31 augustus - 1 september 1981 staat een artikel dat in deze kroniek zeker een vermelding waard is.

Jean Doise heeft het over Le français et les dialectes, een titel waar ik omwille van dat ‘dialectes’ niet echt gelukkig mee ben. Met die streken waar tweetaligheid bestaat, heeft Frankrijk een enorme troef in handen. Tweetaligheid werkt een verfijning van de geest in de hand en leidt tot een dubbel cultureel spectrum. Toch is volgens Jean Doise niet elke vorm van tweetaligheid even belangrijk. Interessantst is het als de lokale taal tot een grote taalfamilie behoort, en hij verstaat hieronder heel duidelijk die talen die economisch relevant zijn. Hij geeft twee voorbeelden: het Duits in Elzas-Lotharingen en het Nederlands in Frans-Vlaanderen. ‘(...) pour les activités économiques et les relations internationales, il est très bon que certains parmi nos compatriotes soient capables de parler facilement allemand. De même le fait que le flamand reste toujours pratiqué dans une partie du département du Nord facilite nos contacts

[p. 785]

avec Anvers et Rotterdam.’ Lokale talen die niet onmiddellijk in een ‘grande langue’ uitmonden, zien hun relevantie meer beperkt tot het socio-culturele. Vanuit een utilitaristische optiek komt de auteur tot de slotsom dat de Franse staat de tweetaligheid in Elzas-Lotharingen en Frans-Vlaanderen daadwerkelijk moet gaan sterken. Jean Doise breekt hier dus expliciet een lans voor het Nederlands in Frans-Vlaanderen en het Duits in Elzas-Lotharingen; ook voor de andere minderheidstalen bepleit hij een gunstiger klimaat. Het zou echter verkeerd zijn te gaan denken dat Jean Doise tegen de Franse staat in dweept met het regionalisme. Hij stelt bij het begin van zijn tekst immers dat hij de term ‘culturele genocide’ - om de actie aan te duiden die tegen de ‘lokale talen’ gevoerd werd/wordt - liever zou vervangen zien door ‘culturele agressie’. En dat moet nog genuanceerd worden ook, want de voorbije 100 jaar was volgens de auteur niet de centraliserende staat de ware agressor, maar de onderwijzer die zijn leerlingen het Frans oplegde niet vanuit een welbepaalde politieke ideologie, maar gewoon omdat hij hun een toekomst wilde garanderen. Wat de schrijver van de tekst weliswaar vergeet, is dat deze toestand al het resultaat was van een politiek die er eeuwenlang voor heeft gezorgd dat de regionale talen gewoon alle kansen ontnomen werden. Ook bij een aantal andere passussen stel ik me wel vragen. Een merkwaardig artikel.

Luc Verhaeghe.