Ons Erfdeel. Jaargang 24

Olivier Messiaen bij het Residentie-Orkest.

Na Webern, Schönberg en Janacek liet nu het Residentie-Orkest zijn schijnwerper schijnen op een van de meest kleurrijke verschijningen van het hedendaagse podium: de zowel sterk verguisde als zeer bejubelde Franse componist en ritmicien Olivier Messiaen.

Van 7 februari tot en met 28 februari hoorde men in de Nieuwe Kerk te Den Haag de volgende werken van Messiaen: Des Canyons aux étoiles... (1971/1974), Sept Haikai (1962), Poèmes pour Mi (1936/1937), Visions de l'Amen (1943), Les offrandes oubliées (1930), Hymne au Saint-Sacrement (1932), Couleurs de la Cité céleste (1963, Préludes pour piano (1929), Neumes rythmiques (1949), Mode de valeurs (1949) en de grandioze liefdeszang in volledige versie Turangalîla Symphonie (1946/1948).

Messiaen was zelf aanwezig en hield een lezing in het Koninklijke Conservatorium in Den Haag, die veel weg had van een Amerikaanse VVV-stunt: ze liep uit in een beeldende beschrijving van vormen en vooral kleuren van het Amerikaanse landschap in de Grand Canyons waar het meest recente werk (Des Canyons aux étoiles) op geinspireerd was. Messiaen ‘ziet’ zijn muziek in kleuren, niet per toon of toonaard zoals zoveel voorkomt - een statisch onderzoek stelde vast dat van de 65 luisteraars met absoluut gehoor een derde in kleuren hoort - maar per tonencombinatie, in samenklank - complexen dus. Messiaens muziek is heterogeen en bont maar maakt toch een coherente, onverwisselbare indruk, dat is het geheim van zijn kunst die enerzijds ritmisch tot de meest geavanceerde behoort als anderzijds bidprentjes-kwaliteiten vertoont...

Het Residentie-Orkest legde veel eer in deze cyclus, die Messiaens portret completeerde met oude

[p. 446]

vogel-virelais uit de meest ritmische periode (Ars Subtilior tweede helft 14e eeuw), gamelan-muziek en composities van Honegger, Varèse, Berlioz, Wagner, Skriabin en Debussy. Vier dirigenten waren er voor aangetrokken: Marek Janowski, Reinbert de Leeuw, Corneliu Dumbraveanu en Hans Vonk. De Leeuw was trouwens ook als pianist actief.

Zeker mag niet onvermeld blijven zijn aandeel in de Schönberg-cyclus met het volledige oeuvre voor kamermuziek van deze componist, in meerdere plaatsen in Nederland ‘in afleveringen’ te volgen, een unieke gebeurtenis en buitengewoon informatief. Het geeft natuurlijk wel te denken dat een dergelijk initiatief pas nu op gang kon komen, anno 1981 in plaats van in 1951, Schönbergs stervensjaar...

Ernst Vermeulen.