Ons Erfdeel. Jaargang 24

[p. 131]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek

[p. 132]

Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

Het buitenland en wij.

Het is opvallend, - daarom niet meteen verbazend -, dat het prestigieuze Le Monde over Nederland veel objectiever bericht dan over België, a fortiori over Vlaanderen. In de aflevering van 20 november 1980 wijdt het Parijse blad een zestal interessante pagina's aan het Koninkrijk aan de Noordzee, die getuigen van het nodige inlevingsvermogen, daar waar de berichtgeving over dat andere Koninkrijk, ten zuiden van het eerstgenoemde, soms nogal bijgekleurd is. Over Nederland geeft Le Monde een paar rake analyses: een vraaggesprek met minister Van der Klaauw, Buitenlandse Zaken, over de rol van Nederland in de wereld van de diplomatie, een artikel over het specifieke amalgaam Nederland-multinationale ondernemingen, een artikel over de overlevingskansen van de huidige regering na de verkiezingen van 1981, en een spits opstel van Sadi de Gorter over permissiviteit en doorwerkende stereotiepen in de moderne Nederlandse samenleving.

Max H. Knock leverde een bijdrage over de hedendaagse Noordnederlandse literatuur. Het is het zwakste stuk in de serie. Men kan zich afvragen of het thans nog zin heeft de Noordnederlandse zonder de Zuidnederlandse letteren te behandelen in een buitenlands overzicht, en vice versa.

●

In het Duitse taalgebied (jarenlang de grootste afnemer van Nederlandse literatuur, al was de keuze van de werken en de auteurs vrij eenzijdig) heerste er geruime tijd een zekere windstilte. Er schijnt echter weer wat leven in de brouwerij te komen, met name bij Limes Verlag te Wiesbaden/München. In samenwerking met de nu reeds een kwarteeuw oude Stichting voor Vertalingen te Amsterdam is de genoemde uitgeverij gestart met een Niederländische Bibliothek. Hugo Claus heeft de rij geopend met Die Verwunderung, een vertaling uit 1978 door de Berlijner Udo Birckholz. Deze roman verscheen eerst in de D.D.R. (Verlag Volk und Welt), maar werd door Limes overgenomen. Na Claus kwamen Mulisch en Ruyslinck samen aan de beurt. Siegfried Mrotzek vertaalde van de eerstgenoemde Zwei Frauen, en van Ruyslinck Die goldene Ophelia. Die romans van Ruyslinck en Mulisch zijn ook in het Engels verschenen: Golden Ophelia bij Twayne, in The Library of Netherlandic Literature waar we in deze kroniek vroeger al bij stilstonden; Two Women bij John Calder in Londen, die een subsidie van de ‘Stichting voor Vertalingen’ kreeg om de publikatie mogelijk te maken.

Vertalen blijft een hachelijke onderneming, en vertalingen het mikpunt van duizend-en-één uiteenlopende appreciaties. De vertaalster van Two Women krijgt het hard te verduren. P.M. Reinders noemt de vertaling ‘helaas onder de maat’ (Cultureel Supplement N.R.C./Handelsblad van 17 oktober 1980). Ook Tine van Houts (in De Nieuwe/Boeken van 7 november 1980) is niet zo erg over de vertaling te spreken, wegens ‘veel inlassen van overbodige woordjes’, terwijl Wout Woltz het hinderlijk vindt ‘dat in vrijwel alle Engelse zinnen het Nederlands blijft doorklinken’ (Cultureel Supplement N.R.C./Handelsblad van 3 oktober 1980). De Engelsen zelf beoordelen het vertaalwerk van Els Early blijkbaar iets milder, want Reinders schrijft: ‘Een van de recensenten vond die vertaling wel goed, een ander vond dat zij af en toe naar het middelmatige neigde’. Overdreven streng lijkt Woltz waar hij er het taalverschil tussen het Verenigd Koninkrijk en de V.S.A. bij betrekt: ‘De vertaling van Els Early is niet helemaal gezuiverd van Amerikanismen’. (Woltz vermeldt zelf dat de roman in Engeland én de Verenigde Staten is uitgekomen. Waarom dan per se een Engelse Jeroen Brouwers op Early loslaten?)... Intussen blijkt het moment waarop zo'n vertaling verschijnt minstens even belangrijk als haar taalkracht en trouw aan het origineel, wat Reinders doet suggereren dat nu in het Engelse taalgebied een geschikte periode schijnt ingetreden om Reve aldaar te gaan lanceren.

Van geheel andere aard is de Japanse vertaling van Adagio van Felix Timmermans, die op 21 november 1980 door de uitgeverij Lannoo (Tielt) werd gepresenteerd, tijdens een Japans-Vlaamse Kunstavond te Antwerpen (georganiseerd naar aanleiding van de oprichting van de v.z.w. ‘Vriendenkring van het Belgisch-Japans cultureel instituut Pro Musica Japan’. Contactadres: Jan van Rijswijcklaan 28, B-2000 Antwerpen). Timmermans blijft de vertalers kennelijk aanspreken: eveneens in 1980 verscheen zijn Pallieter in het Pools, en de dichtbundel uit zijn levensavond in het Litauws (zie Ons Erfdeel 5/80, p. 774).

De Japanse vertaling van Timmermans' verzen is overigens wel een prestatie die speciaal opvalt. De vertaalster, Maria Assumpta Mitsue Hisatsune, heeft haar Japanse versie zelf kalligrafisch uitgeschreven en Lannoo heeft de sierlijke krullen met zijn beproefde vakkennis heel mooi naast de Nederlandse originelen afgedrukt. Het geheel is een bevallige parel waardoor elke bibliofiel zich op slag laat inpalmen. Met typisch Oosterse hoffelijkheid dankt de Japanse dichteres in haar postscriptum een hele waslijst personen zonder wie deze publicatie niet mogelijk zou zijn geweest. Wij willen haar het compliment terugsturen en onze erkentelijkheid betuigen voor haar moeilijke werk.

●

Ik kan me voorstellen dat het Japans Adagio niet meteen de top van de bestsellerslijsten zal halen: het is bovendien in Vlaan-

[p. 133]

deren, en niet in Tokio uitgegeven, en het is echt westers-religieus van geest, wat een nog veel grotere afstand schept tot een oosters publiek. Het verdient echter een beter lot dan een ongelezen pronkstuk te blijven, omdat het een van die publikaties is die hun bestaansrecht putten uit hun dieptewerking. Zoals (op een geheel verschillende manier) ook tal van universitaire uitgaven, die zich richten tot een kring van ingewijden.

Dat is bijvoorbeeld het geval met een overdrukje uit Kwartalnik Neofilologiczny XXVII, 1/1980, dat ons vanwege de auteur, Norbert Morciniec, bereikte. Deze professor van de Universiteit van Wroclaw, Polen, ontleedt hierin de manier waarop Duitse germanisten naar het Nederlands kijken en hoe zij (in Duitse taalgeschiedenissen, verschenen van 1963 tot 1972) ten onrechte onze taal zien als ontstaan uit het Duits. De naamverwarring met Diets/Duuts is nog altijd de wereld niet uit, ondanks Morciniec' ondubbelzinnige conclusie: ‘Das Niederländische und das Deutsche sind zwei Sprachen, die sich innerhalb des Kontinental-westgermanischen nebeneinander als zwei selbständige moderne Kultursprachen entwickelt haben’. Wij zouden Duitsland met zijn bijdrage moeten overspoelen, evenals met het cahier Was ist Deutsch - und wie verhält es sich zum Niederländischen?, dat Jan Goossens in 1971 liet verschijnen in de Nachbarn-reeks van de Nederlandse ambassade te Bonn, en dat reeds aan zijn vierde druk toe is. Die reeks cahiers van de ‘Presse- und Kulturabteilung’ van de voornoemde ambassade is een belangrijk instrument bij de bekendmaking van het Nederlands cultuurgoed in het Duitse taalgebied. Ons Erfdeel heeft er vroeger reeds over bericht (1974, XVII-1, p. 156-157). Intussen zijn er nog een vijftal afleveringen bijverschenen, zodat de reeks, met haar 24 nummers, een onvervangbare bron van informatie is geworden. In de tot nu toe laatste aflevering stelt dr. phil. Elisabeth Rücker haar landgenote Maria Sibylla Merian voor, 1647 in Frankfort/Main geboren en 1717 in Amsterdam gestorven, een opmerkelijke vrouw wier levenswerk uit de kunstgeschiedenis niet meer weg is te denken, evenmin trouwens als uit de geschiedenis van zoölogie en botanica. Het cahier is fraai verlucht en beantwoordt volledig aan de doelstelling van de reeks: aanzetten tot verder en méér lezen.

Soberder uitgegeven en vooral voor Britse studenten in de neerlandistiek ontworpen is Dutch Crossing, waarvan het nummer 12 verscheen in december 1980 (Bedford College, Department of Dutch, University of London, Regent's Park, N.W. 1-4 N.S.). Het zal wel een kwestie van financiering zijn, maar een blik op de inhoud is voldoende om me te doen betreuren dat dit tijdschrift in een wat studentikoze vormgeving moet uitkomen. In de laatste drie afleveringen vindt men namelijk een schat aan bijdragen: een vergelijking van de houding der Nederlandse en Belgische bevolking in de twee wereldoorlogen (E.H. Kossmann, Groningen), de aan Vondel toegedichte satire Mundus vult decipl (W.J. Woods, Londen), Nederlandse experimentele poëzie in vertaling (Yann Lovelock, Birmingham), literatuur en geschiedenis bij Conscience (R. Brockschmidt, Berlijn), vier spelen van Vondel (Peter King, Hull), Max Havelaar en Achterberg in het Engels (resp. Ria Vanderauwera, Antwerpen, en James Brockway, Dorridge), zeer interessante beschouwingen over haar eigen vertaling van Boon door Adrienne Dixon (Colchester), en heel wat meer...

Dutch Crossing was voor mij een aangename verrassing. Het zou niet goed zijn als de Nachbarn-reeks om een of andere reden zou ophouden te verschijnen; het zou even erg zijn als Dutch-Crossing, - zelfs in zijn huidig, wat te sober kleedje -, om welke reden ook de geest zou geven.

●

Uit Luxemburg bereikt ons een even bescheiden uitgegeven tijdschrift, 't Leeuwke, dat wordt verspreid door de Vlaamse Club aldaar. Links en rechts geeft een vriendenkring van emigranten een dergelijk blad uit, vaak alleen mogelijk gemaakt door de ongelooflijke inzet van enkele doordrijvers, met wie de vriendenkring en het blad staan of vallen. Ze verrichten uitstekend werk bij de opvang en integratie van nieuwelingen, en houden bij velen het vlammetje van de eigen cultuur en taal brandend. 't Leeuwke beantwoordt helemaal aan dit signalement, en bevat naast clubnieuws ook geregeld bijdragen over Vlaamse of Luxemburgse schrijvers. De aanwezigheid van W.E. Hegman is daar niet vreemd aan. Dat deze welp moge overleven in het Luxemburgse oerwoud! (20, rue de Syren, 5316 Contern, Groothertogdom Luxemburg).

Jan Deloof.