Ons Erfdeel. Jaargang 24

Muziek

Gaudeamusmuziekweek 1980.

110 partituren uit 21 landen had de jury voor de Gaudeamusmuziekweek 1980 te selecteren. De commissie was samengesteld uit een Nederlander (Theo Loevendie), een Amerikaan (Gunther Schüller), een Pool (Marek, Stachowski) en een tot Zweed genaturaliseerde Hongaar (Miklos Maros), bijgestaan door de leden van de ensembles waarvoor de componisten hun werk hadden kunnen insturen. Deze handelwijze ging zijn derde jaar in: Gaudeamus wil een nauwere band tussen componisten en uitvoerders.

Eén van de voordelen is, dat de eenmaal geselecteerde muziek ongetwijfeld langer stand houdt. Bovendien komt het voor, dat een groep musici besluit om een werk dat niet eens uitgezocht is, toch maar op het repertoire te nemen!

Er was een Klanggesicht van de Italiaan Fabio Nieder, die op een ingenieuze wijze de Tweede Sonatine van Ferrucio Busoni geïnstrumenteerd en gevarieerd had, zodat geleidelijk aan een geheel nieuwe compositie was ontstaan; een serieus werkstuk dit klankvisioen, misschien tè serieus, wat aan de saaie kant. Daarnaast klonk een welhaast nog briljanter geïnstrumenteerde Apokalypsis van de Canadees Patrick Candy, vol griezeleffecten tegen het kitscherige aan.

Niet vrij van kitsch was ook Tief Unten-traum-versunken van Joachim Krebs, die zijn sporen verdiende met protest-songs, een roek-opera, -operette, en -revue. En daarmee zijn we in het kamermuziekgenre beland. Bezetting: basklarinet en strijkkwartet. Klinkend resultaat: Pink Floyd gecombineerd met Weens expressionisme. Vreemd? Ach, Roger Waters, lead gitarist van Pink Floyd stelde eens: ‘Wij combineren klanken die in het algemeen niet met elkaar gecombineerd worden, zoals wij ook lichteffecten combineren die

[p. 123]

men gewoonlijk niet samenvoegt’.

Aan lichteffecten had de environment-componist Richard David Hames gedacht bij het ontwerpen van zijn suggestieve Ku voor blokfluit en electronica, daarbij uitgaande van de zes standaardakkoorden op de Japanse sho, het fascinerende mondorgeltje, bekend van de Japanse hofmuziek. Die akkoorden zijn in feite dichte clusters en zo ook klonken de traag bewegende ‘wolkenmassa's’ rondom het publiek: een verspreiding door middel van een electronische vermenigvuldiging van de blokfluittonen via een in een kring opgestelde serie van luidsprekers. Een danser vertaalde als het ware de statische klankmassa's in uiterst trage bewegingen, ontleend aan het (eveneens Japanse) no-spel. Hames richtte in Melbourne een live-electronics ensemble, de Victorian Time Machine, op en experimenteert in feite op hetzelfde terrein (tussen pop en klassiek) zoals zijn eerder genoemde Oostenrijkse collega Joachim Krebs. Aldus leverde de Gaudeamusmuziekweek neo-Romantiek in het grote orkestrepertoire en multi-media-experimenten in de kamermuzieksector op.

Elk jaar richt Gaudeamus bovendien de schijnwerper op een bepaald land en dat was dan dit jaar Zweden. Met name het Maros Ensemble liet hier een uitstekende indruk achter, onder meer met een cyclus van Karl Vennberg uit 1960-'61: By the Red Tree. Een wat onderkoeld soort expressionisme, als ik deze paradox mag hanteren: suggestief, maar meer in onderhuidse spanningen, minder broeierig dan de bekende voorbeelden uit de Tweede Weense School.

Van een nog beginnend talent is mij bijgebleven Lila Sus ‘Grave’ voor koor van Anders Hilborg, lyrisch-delicaat.

In het meer experimentele genre viel een speelse compositie voor fluit en tape op: Aktionel II (1977) van Tamas Ungvary, evenals Miklos Maros een naar Zweden uitgeweken Hongaar en deze twee zijn trouwens lang niet de enigen. Ungvary is computer-specialist aan de electronische studio van de Zweedse Omroep. Hij gaf reeds acte de présence in Nederland, te weten bij de inauguratie van de electronische studio van het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam (directeur van de moderne afdeling: Ton de Leeuw).

Ernst Vermeulen.