Ons Erfdeel. Jaargang 22

Frans-Vlaanderen: Aktualiteiten.

Kulturele informatie:

● De Frans-Vlaamse radio Uylenspiegel is weer in de eter. Op 22 juli 1979 werd vanuit Kassel een symbolische protestuitzending verzorgd waarin het anti-Vlaams racisme fel werd gehekeld. Er werd op gewezen dat de Vlamingen in Frans-Vlaanderen het recht niet hebben hun iden-

[p. 625]

titeit uit te drukken en dat hun eeuwenoude taal en geschiedenis op school en op radio en TV verboden zijn.

De autoriteiten zijn dit keer niet tussenbeide gekomen, of beter: ze hebben dat niet durven doen. De verantwoordelijken voor radio Uylenspiegel zijn vastbesloten met de uitzending door te gaan. Een en ander heeft uiteraard te maken met het feit dat zij zoveel sterker staan als voorheen. Ze kunnen er zich met name op beroepen dat hun verzoek om via wettelijke weg een Frans-Vlaamse zender te laten legaliseren door de daartoe bevoegde instanties afgewimpeld werd. Hierbij komt dat de publieke opinie sterk in de zaak betrokken werd. Zelfs de pers heeft het gebeuren op de voet gevolgd.

● Van 9 juni tot 30 september 1979 loopt in de Fondation Anne et Albert Prouvost te Marcq-en-Baroeul een tentoonstelling rond de Frans-Vlaming Marcel Gromaire (1892-1971). Een verzameling olieverfschilderijen, akwarellen, etsen en wandtapijten laten de bezoeker toe kennis te maken met het oeuvre van deze artiest.

Publikaties:

● Sedert mei 1979 heeft Nicolas Bourgeois een nieuw regionalistisch werk op de markt. Wie zich nog de ironie, het cynisme en het sarkasme van Les Hexagons (O.E., 4/78, p. 623) herinnert, zal onmiddellijk begrepen hebben in welke toon Comment avoir une patrie à aimer ou de l'Hexagone au Polygone is gesteld.

De struktuur van het boek heeft iets origineels. De eerste 80 bladzijden zijn immers autobiografisch. De 82-jarige Bourgeois schetst een beeld van de ‘marginal invétéré’ die hij in het woord vooraf beweert te zijn, en dit zowel sociaal, politiek als geografisch. Wat blijkt uit dit eerste deel is dat hij, nadat hij een groot deel van zijn leven elders in Frankrijk heeft gewoond, er inderdaad de man toe is die wel een idee heeft van wat regionalisme eigenlijk is of altans zou moeten zijn. Inhoudelijk is dit deel natuurlijk niet het belangrijkste. Het schept een soort precedent om te kunnen antwoorden op de vraag uit de titel. Dit antwoord formuleert hij niet vóór hij nog maar eens de problemen van de Zeshoek opgeroepen heeft. Ze spruiten volgens Bourgeois alle voort uit de centraliserende politiek van het staatsapparaat dat steeds afgegeven heeft op het regionalisme. En tot overmaat van ramp is ook ‘de taal’ van de prefektuur steeds die van de Conseil d'Etat geweest. Laten we de verbitterde Bourgeois zelf aan het woord: ‘C'est ainsi qu'on achève les ethnies les plus vigoureuses. Et pour les mettre à mort on leur arrachera de préférence la langue lorsqu'elle parle selon son bec. C'était pourtant là une des meilleures chances de l'hexagone. On y pratiquait, sous une forme cultivée ou dialectale, tous les principaux idiomes de l'Europe occidentale’ (p. 92). Hier spreekt hij hoegenaamd niet met dubbele bodem. Decentralisatie lijkt voor de Franse overheid een teken van zwakheid of inferioriteit te zijn. Op deze wijze begint de geografische en sociale selektie reeds van bij de geboorte, aldus Bourgeois. Het antwoord op de vraagstelling in de titel ligt voor de hand: ‘Telle qu'on l'entre-voit aux approches de l'an deux mille, elle (= la patrie) ne peut renier aucune de ses composantes, ni ses tribus, ni ses régions, ni - que les patriotes se rassurent - les états qui se sont formés en mille années d'épreuves, ni surtout, la civilisation commune que les meilleurs de nos aïeux ont créée et maintenue contre les forces du mal et de la destruction’ (p. 119). Het boek getuigt van de eruditie en de luciditeit van zijn auteur. Voor mij een garantie om het warm aan te bevelen.

Nicolas Bourgeois, Comment avoir une patrie à aimer ou de l'Hexagone au Polygone, Westhoek-Editions, 23, rue Vauban, F-59140 Dunkerque, 1979, 130 blz.

● Bij dezelfde uitgeverij verscheen eveneens Mémoires de Plucket. Dit werk gaat terug op de autobiografie die Plucket (1759-1845) ook al eens de laatste Duinkerkse kaper genoemd, in 1843 publiceerde. Het is vóór alles een opwindende avonturenroman. Enige historische relevantie als tijdsdokument ontken ik echter niet.

Mémoires de Plucket, Westhoek-Editions, 23, rue Vauban, F-59140 Dunkerque, 1979, 419 blz.

● Un siècle d'histoire ouvrière à Halluin (1840-1940) van Dominique Vermander richt zich niet uitsluitend tot een lokaal lezerspubliek. Als fresko van een brok arbeidersleven en -beweging in één grensgemeente onder de vele, maakt het ongetwijfeld aanspraak op ruimere interesse.

Dominique Vermander heeft 4 delen in zijn werk aangebracht: 1. La naissance d'une cité industrielle (1840-1910), 2. Les premiers affrontements (1880-1914), 3. Halluin la Rouge (1919-1939) - vooral dit hoofdstuk, dat een beeld brengt van Halewijn als kommunistisch bastion, is sterk lokaal gekleurd -, 4. La vie urbaine (1890-1940). Ook over het fenomeen grensarbeid brengt het boek heel wat boeiende informatie. Dit verschijnsel moet wel heel belangrijk geweest zijn, want op pag. 26 beweert de auteur: ‘On constate alors (= grosso modo tijdens de 2de helft van de 19de eeuw) un retour au parler flamand. (...) Beaucoup d'Halluinois lisaient et s'exprimaient sans doute mieux en flamand’. Een brok anekdotiek rond grensperikelen mocht natuurlijk ook niet ontbreken. Een 8-tal bijlagen preciseren of vervolledigen de eigenlijke inhoud. Het boek is rijk geïllustreerd met foto's, kaarten, statistieken en getuigenissen van diverse aard, waaronder zelfs een aantal Nederlandstalige.

Dominique Vermander, Un siècle d'histoire ouvrière à Halluin (1840-1940), ouvrage publié et diffusé par la Maison Pour Tous d'Halluin M.J.C., 78 rue Gustave Desmettre, F-59250 Halluin, 1978, 144 blz., 25 FF.

[p. 626]

● Historici betreuren het terecht dat zij voor hun vorsingswerk nooit over direkte getuigenissen en bronnen van de gewone man zélf beschikken. Wat een nieuwe historische perspektieven zouden er misschien al geopend zijn!

En toch zijn een aantal enkelingen, eenvoudigen aan bovengenoemde wetmatigheid ontsnapt. Eén onder hen is Pierre Ignace Chavatte, Rijsels saaiarbeider uit de 17de eeuw. Deze tijdgenoot van Lodewijk XIV heeft ons een algemene kroniek van de belangrijkste gebeurtenissen uit de 2e helft van de 17de eeuw nagelaten. Chavatte wordt nog waardevoller omdat hij door zijn eigen persoon op de achtergrond te houden, bewijst de kunst te verstaan om feiten objektief te verslaan.

Onder de titel Chavatte, ouvrier lillois heeft historikus Dr. Alain Lottin het getuigenis van Chavatte verwerkt tot een gelede mentaliteitsgeschiedenis die 7 hoofdstukken beslaat. Zo is er o.a. een sociologische schets van de saaiarbeider, een tekening van de volksmens als homo ludens, een studie van de houding van het volk bij rampspoed... Het 4de hoofdstuk, Français malgré lui, is in dit boek het kulminatiepunt. Het toont aan dat Chavattes tijdgenoten bijzonder haatdragend waren jegens de oorlogszuchtige Franse koning Lodewijk XIV en nog lange tijd na de anneksatie bij Frankrijk de koning van Spanje als hun wettige soeverein beschouwden.

Alain Lottin, Chavatte, ouvrier lillois. Un contemporain de Louis XIV, Flammarion, Paris, 1979, 445 blz.

● Het Frans-Vlaams tijdschrift Tyl is opgedoekt. Het verscheen voor het eerst in 1976. Het derde nummer van de derde jaargang is echter het laatste geweest. Omdat Nick Neyrinck, de hoofdredakteur, onlangs werd benoemd tot medewerker aan de regionale diensten van FR3 hing het verdwijnen al een tijdje in de lucht. Dit alles zou natuurlijk bijzonder jammer zijn, ware het niet dat Nick Neyrinck voortaan een kulturele kroniek verzorgt waarbij hij zich verder kan inzetten voor Frans-Vlaanderen en de Vlaamse Beweging in Frankrijk.

...En toch mag ik ook nu weer een nieuwe publikatie melden: het eerste nummer (juli '79) van de Cahiers du Cercle Michel de Swaen. Het is verschenen onder impuls van Jacques Fermaut. Voor dit jaar voorziet hij nog 2 à 3 nummers (o.a. één omtrent het Roelandslied, één met een interview met een molenaar...). Het eerste nummer is ondertekend F(rancis) P(ersyn). Het telt 28 badzijden en is in het Nederlands/Frans gesteld met daarnaast een simultane vertaling in het Frans/Nederlands. Het telt drie delen: 1. Wat is Nederlands?, 2. Waar kunnen we Nederlands leren?, 3. Hoe kunnen we Nederlands leren? Voor iedereen die én in het Nederlands als taal enig inzicht wenst te krijgen, én met de studie van het Nederlands wil beginnen, is het een bron van informatie. Het is bovendien in een vlot leesbare taal gesteld. Dezelfde lof voor de lay-out waarvoor Raymond Watthy heeft ingestaan. Het nummer is handig en de opstelling van de teksten heel overzichtelijk. Het verdient in ruime mate in de Frans-Vlaamse Westhoek en meer selektief in de rest van Frans-Vlaanderen te worden verspreid!

● Het Dossier de synthèse over de tweede Vlaamse Volkshogeschool te Hazebroek (7, 8, 9, 10 sept. 1978) is dit keer vrij laat van de pers gekomen. Dit 97 blz. tellend werkdokument bevat de voornaamste ideeën die in de diverse sekties aan bod zijn gekomen. Het dossier is te bestellen op volgend adres: Centre Socio-Educatif, Place G. Degroote, F-59190 Hazebroek, 25 FF (20 FF voor leden van Menschen Lyk Wyder). In de marge van dit bericht meld ik nog even dat de derde Vlaamse Volkshogeschool plaats zal hebben op 2 en 3 november 1979. Er is dus rekening gehouden met de suggestie de Volkshogeschool niet langer over 4 dagen te spreiden.

● In Nederlands van Nu (voorheen Nu Nog, 27ste jrg., 1979, nr. 2) heeft Cyriel Moeyaert een artikel over het Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen gepubliceerd. Voor leraren Nederlands uit de hogere cyklus wijs ik er even op dat deze kernachtige tekst zich goed leent voor behandeling in de klas.

Hubert Kellens van zijn kant heeft in Open Deur, tijdschrift van het Ministerie van Nederlandse Kultuur, (11de jrg., 1979, nr. 3) de balans opgemaakt van het aantal studenten Nederlands in Frankrjk. Aan de enkele universiteiten (Parijs III, IV, X, Grenoble, Rijsel III, Metz, Straatsburg II. Tours) waarvan hij over de nodige gegevens beschikt, studeren ruim 800 studenten Nederlands. De resultaten voor het sekundair onderwijs zijn ook vrij bemoedigend.

● Profils de l'économie Nord-Pas-de-Calais heeft zijn februarinummer 1979 integraal gewijd aan een ekonomische en demografische syntese van de jaren 1976 en 1977. Demografisch gezien is er een gevoelige daling van de mortaliteit gekonstateerd; de nataliteit is lichtjes teruggelopen. Als op dit vlak een trend tot normalisatie waarneembaar is, dan blijkt daarentegen inzake het migratorisch deficit vooralsnog geen kentering ten goede te komen.

Ekonomisch gezien heeft zich een vertraging van de produktie voorgedaan en is de tewerkstelling in de industrie sterk afgenomen.

De balans valt negatief uit.

● Het Comité Départemental de Tourisme du Nord en de gemeentebesturen van de Belgische en Franse Westhoek hebben in juli 1979 de tweetalige toeristische brochure Westhoek zonder grenzen verspreid. Hoewel deze brochure wel wat laat

[p. 627]

op het seizoen kwam, luidt ze wellicht een periode van intensere toeristische samenwerking in. Ik vind ze heel geslaagd. Misschien mocht middenin een kaartje gestoken hebben met de plaatsen op aangeduid die worden besproken.

● Nummer 241 (maart 1979) uit de Vlaamse Toeristische Biblioteek introduceert de Grimminckroute. (Te bekomen bij V.T.B., Sint-Jacobsmarkt 45-47, 2000 Antwerpen. Prijs per los nummer: 32 BF).

● Het Internationales Institut für Nationalitätenrecht und Regionalismus heeft o.l.v. Dr. Fried Esterbauer, verbonden aan de universiteit van Innsbruck, een manifest met de 32 maksimen van het regionalisme de wereld ingestuurd. Dit manifest werd geformuleerd op een kongres dat in november 1978 in Brixen-Bressanone (Zuid-Tirol) gehouden werd. Uit het woord vooraf van voorzitter Dr. Josef Stingl licht ik toch even volgende veelbetekenende passage: ‘Regionalismus, als Streben nach regionaler Autonomie und Selbstbestimmung in den verschiedensten Formen, kann daher nicht mehr als vereinzelter historischer Restbestand “irrationaler” Sonderwünsche und als Abweichenwollen von allgemeiner Einheitlichkeit und Fortschrittlichkeit gesehen werden, wie das jakobinischer Zentralismus oder diktatorische Regime wahrhaben wollen. Neben dem Selbstbestimmungsrecht regionaler Völker und Volksgruppen legitimiert auch im Falle “nicht-ethnischer” Regionen gerade die demokratische Perspektive den Regionalismus’ (p. 7).

Met betrekking tot de inhoud van de krachtlijnen van het regionalisme is me dunkt geen speld tussen te krijgen. De tekst is in vijf talen opgesteld.

Regionalistische Leitsätze, uitgave van het Internationales Institut für Nationalitätenrecht und Regionalismus, Postfach 149, D-8000 München, 1979, 31 blz.

Luc Verhaeghe.