Ons Erfdeel. Jaargang 22

[p. 406]

May Claerhout: ‘Koning’.

[p. 407]

May Claerhout
Gaby Gyselen

Geboren te Veurne in 1923. Na Grieks-Latijnse humaniora studeerde hij wijsbegeerte. Hij was aktief in de Vlaamse studentenbeweging. In 1946 trad hij in dienst van het Provinciaal Bestuur van West-Vlaanderen. In 1955 werd hem door de Bestendige Deputatie de opdracht toevertrouwd de provinciale dienst voor kultuur uit te bouwen. Tot op vandaag de dag is hij er direkteur van. Publiceerde talrijke artikelen in diverse tijdschriften in Nederland en Vlaanderen over beeldende kunsten en algemeen-kulturele onderwerpen.
Adres:
Kan. Van Hoonackerstraat 37, 8000 Brugge.

‘Van May Claerhout, die in 1939 begon te leven te Pittem (W.-VI.), eigenlijk mevrouw Storme is en 3 kinderen heeft, van jongsaf bezeten is door de lust tot uitbeelden en hierbij door de natuur vorstelijk werd bedeeld, koppig het officieel kunstgedoe ontliep, maar niettemin door enkeling en overheid, in binnen- en buitenland, ontdekt werd, en die eigenlijk maar één tema verwerkt, de Mens, maar dan in al zijn schamele, potsierlijke, gelukzalige en beminnelijke aspekten, wordt in dit boek een keuze uit haar werk, vooral uit de periode 1974-1976, voorgesteld.’

Zo luidt de aanhef van het fotoalbum dat in 1977 verscheen en waarvoor Jan Veulemans de tekst schreef en Alex Op de Beeck op formaat 25,5×25,5 de lay-out verzorgde. Men kan het boek direkt in de vernieling schrijven door op te sommen wat men er niet in aantreft: geen uitgesponnen biografie, geen bibliografie, geen inventaris van werken, geen beschrijving van materiaal of formaat, geen kritisch apparaat dus, zelfs geen paginering (mét schutsblad 92 bladzijden n.b.), m.a.w. ongeveer niets van wat de ‘klassieke’ kunstmonografie kenmerkt! Maar dit is juist het punt: het album wenst duidelijk géén klassieke monografie te zijn, alleen of toch overwegend een kijk-boek met een zo direkt mogelijk kontakt met het oeuvre. Alles is daarop en alleen daarop afgestemd: de indringende maar beknopte tekst van Veulemans, de twee, drie werkopnamen van May Claerhout, en het voortreffelijk beeldmateriaal van foto-studio Milo, Kontich (fotogravure De Schutter, Antwerpen). Een kompliment aan drukkerij Danneels, Beerse, die daarmee het boek gedrukt kreeg in de vriendelijke band van Brepols. Vooral illustratie dus: 25 beelden of beeldgroepen, een aantal gedetailleerd of vanuit verschillende gezichtshoeken opgenomen, 9 tekeningen waarvan 2 deels gekleurd, en 2 (gouache?) schilderijtjes, en daar heb je inderdaad de komplete May Claerhout.

[p. 408]

1.
May Claerhout: ‘De visser’.

2.
May Claerhout: ‘Zingend koor’.

[p. 409]

May Claerhout: ‘Metroreliëf’.

(Volledigheidshalve vermeld ik dat zij de zuster is van de erg populaire metaalartiest Jef Claerhout, maker van de immer-dorstige student aan het stadhuis te Leuven.)

De kwaliteit van dit boek is dat het met behulp van haarfijn gereproduceerde beelden laat zien wat de kunstenares gemaakt heeft. Er staan geen artificiële koulisses rond de scène en er hangt geen vervalsend kunstlicht. De warme teksten van Veulemans die duidelijk met het werk sympatizeert, zijn beperkt tot een minimum aan literaire franje. Dit is fundamenteel eerlijk.

De auteur laat blijken dat May Claerhout als kunstenares een buitenbeentje is: ‘aan artistieke lessen en akademies is zij geruisloos voorbijgegaan’, ‘geen kunstkring kan haar tot de zijne rekenen’, ‘geen artistieke school heeft haar onderdak kunnen bieden’. Het type van een autodidakt, zo te zien: gelukkig dat de mens nog voorrang kan hebben op het instituut!

Blijkbaar van kindsbeen af is de drang naar veruitwendiging van wat in de verbeelding leeft beantwoord door een aangeboren vingervaardigheid die zich in de loop der jaren een nu goed herkenbare vormentaal eigen heeft gemaakt. Vrij van reminiscenties is die niet. Vooral de kindergezichtjes lijken tuis te horen in het lief klimaat van 'n Jeanne Hebbelinck of van 'n Lie. Mag men deze onweerstaanbare ekspressiedrang zien als een specifiek kenmerk van naïeve, d.i. ongekunstelde kunst? Komen wij terecht in veredelde volkskunst? Het werk van May Claerhout is daar waarschijnlijk mee verwant, maar deze vrouw is duidelijk te intelligent en ook te vaardig om zich met hoekig gesneden of verkeerd gekleurde dingen bezig te houden. Zij heeft haar aanleg geslepen, gekultiveerd, veredeld. Ze kan de ziel van de volkskunst getrouw gebleven zijn, maar wat ze maakt, gehoorzaamt toch aan wetten van kompositie en materiaalbehandeling die men in het vak terugvindt.

May Claerhout heeft over de menselijke gedragingen haar heel persoonlijke opvattingen, en zij vertelt ons daarvan. Haar waarnemingen zijn anekdotisch gefatsoeneerd, wat een uitgesproken ‘volks’ vertel-element blijft. Wij herinneren

[p. 410]

1.
May Claerhout: detail uit ‘metroreliëf’.

2.
May Claerhout: ‘Zeemeermin’.

ons een ‘Processie’ van haar, een spiritueel Timmermans-geval, met het in rode klei gefikseerd gedrag van buitenlieden. Aan de kop van de stoet draagt een toeschouwer nog net op tijd zijn stoel aan. Aan het ander eind van het beeld (want deze komposities hebben letterlijk kop en staart) draagt een ander toeschouwer zijn keukenstoeltje al weer naar binnen...

In haar boek vindt men gelijkaardige dichtbevolkte panorama's terug rond allerlei tema's: een evokatie van Antwerpen (het ‘Stadsbeeld’ voor de metro?), een kompositie met trap (het motiefje zagen wij jaren geleden op een lino van J.J. de Grave), het dorp, nog een processie, een wielerwedstrijd enz. De officiële titels van de werken ontbreken, we duiden dus enkel de onderwerpen aan, zoals zij in het boek herkenbaar zijn. Ook de titelnonchalance kenmerkt het buitenbeentje.

De vele varianten op minuskule menselijke anatomie die May Claerhout voor haar verhalen nodig heeft, worden doorgaans vrij karikaturaal geboetseerd, zelfs stereotiep, wanneer zij ze in groepen opstelt, zangers of supporters bijvoorbeeld. De repetitie werkt dan vervlakkend i.p.v. monumentaal. De synoptische verhaaltrant en de lust om te ‘fabulieren’ doen even denken aan de retabels waarop de primitieve meesters alles wat zij over iets wisten, samenbrachten. De humor die daar gewoonlijk ontbrak, ligt hier knus over gestalten en tronies uitgesmeerd. Deze kent gemakkelijk bijval, omdat hij gemakkelijk leesbaar is, huiselijk en kleinschalig. Toch zijn er momenten van ernst, vooral rond de moederfiguur die hartstochtelijk wordt verheerlijkt en verdedigd. De kunstenares doet dit met aanwending van de figuurtjes die wij van elders kennen, zodat het effekt enigszins wordt gerelativeerd.

Wij hopen dat dit oeuvre uit handen kan

[p. 411]

1.
May Claerhout: ‘Tuinieren tussen de beton’ (tekening).

2.
May Claerhout: ‘Ik hou van de aarde’ (tekening).

blijven van zakenlui die vertederd dromen van Saksisch porselein. En wat het boek betreft, het vervangt, bijna, een ekspositie.

Jan Veulemans, De kunst van May Claerhout, Uitgeverij Arcade, Brussel - Mercatorfonds NV, Antwerpen, 1977.