Ons Erfdeel. Jaargang 22

[p. 295]

Nederlandse taal- en kultuurpolitiek

[p. 296]

Nederlandse taal en kultuur in het buitenland

Het buitenland en wij.

Het is al een tijdje geleden, maar toch het vermelden nog waard: er is een internationaal certifikaat Nederlands als vreemde taal. Een werkgroep, bestaande uit hoogleraren Nederlands en vertegenwoordigers van het bevoegde Belgische en Nederlandse ministerie, heeft dat certifikaat uitgewerkt, in opdracht van de Belgisch-Nederlandse subkommissie voor de nederlandistiek in het buitenland, in uitvoering van het kultureel verdrag. Beoogd is een algemeen geldend certifikaat ten behoeve van anderstaligen die Nederlands leren, maar ter plaatse geen eksamen kunnen afleggen. Dergelijke getuigschriften, waaruit blijkt dat iemand onze taal heeft gestudeerd en welk nivo hij heeft bereikt, bestaan al lang voor grote talen als het Engels, het Frans en het Duits. Dat is nu ook voor het Nederlands het geval.

De werkgroep heeft drie nivo's van taalbeheersing voorzien, en bovendien een unit-credit-systeem voor hen die maar één gebruiksaspekt van het Nederlands tot doel hebben (luisteren, spreken, lezen, schrijven). Een credit is een bewijs dat iemand de voor één gebruiksaspekt vereiste kennis op een bepaald nivo bezit. Het is ook de bedoeling van de werkgroep dat het voor een kandidaat na het verwerven van één credit later ook mogelijk blijft eveneens de andere credits te behalen, die nodig zijn voor een volledig certifikaat.

Belangstellenden kunnen een brochure verkrijgen, met gedetailleerde informatie, door storting van 60 BF op postrekening 000-2005317-36 t.a.v. Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Kultuur, Fonds voor de Belgisch-Nederlandse Kulturele Betrekkingen, Ontvangsten, Kortenberglaan 158, 1040 Brussel.

●

L'actuel, vol. III, 2 - 1978 (Dries 67, 1170 Brussel), heeft naast een dossier over China ook een aantal bijdragen gewijd aan het Vlaams nationalisme. Dat is natuurlijk een hachelijke onderneming, als je bedenkt hoeveel boekdelen daarover al werden gevuld. Niettemin kan het beslist geen kwaad bepaalde begrippen te blijven definiëren, al vraag ik me af wie wat kan hebben aan het korte openingsstuk van Sus van Elzen: Pauvre Flandre. Maurits van Haegendoren, ex-V.U.-senator, slaagt er beter in (minder lapidair, en dus minder vatbaar voor vertekening) de oorsprong en ontwikkeling van de Vlaamse Beweging en het Vlaams nationalisme te schetsen. Het is een zeer helder stuk, over een gegeven dat de Vlamingen zeer vertrouwd is, maar bij Franstaligen enkele puntjes op de historische i's kan plaatsen. Agnès Caers, assistente aan de Université Catholique de Louvain, schreef over Aspects sociologiques du Mouvement national flamand. Haar stelling luidt dat etnische en nationale problemen niet oppervlakkig en reaktionair zijn, maar juist diepe wortels hebben en ‘postmaterialistische’ konflikten zijn, die alleen in ver ontwikkelde samenlevingen voorkomen. Zij legt de vinger op de wonde waar zij het verschil duidelijk maakt tussen staat en natie, en van daar uit tussen agressief en overheersend nationalisme, en het emanciperend, bevrijdend nationalisme. Zij rangschikt het Vlaams nationalisme bij de tweede soort, en zegt daarbij: ‘Vlaanderen heeft getoond - en was het enige volk dat zulks vreedzaam heeft kunnen doen - dat wanneer een volk zijn nationale trots terugvindt, het meteen de motor voor zijn produktiviteit en kreativiteit terugvindt’. De auteur betoogt verder dat Brussel het trefpunt is van twee tegenstrijdige stromingen: de Vlaamse natie die zichzelf bijna geheel weer heeft opgebouwd, en de ‘desperados de la francité’, de Brusselse Franstaligen, die hun macht zien afbrokkelen in het land. En zij herinnert aan de woorden van P.H. Spaak, in 1970, dat de belangrijke Vlaamse minderheid in Brussel dient te worden beschermd en dat dit niet anders kan dan door hen de pariteit te waarborgen. (Zou zijn dochter die passage in Res Publica, 1971/3-4, p. 486, niet eens aandachtig herlezen?). Spaak wees toen op de tegenspraak bij de Franstaligen die het pariteitsbeginsel afwijzen in Brussel, waar ze de meerderheid vormen, maar het opeisen op nationaal nivo, omdat ze daar in de minderheid zijn. Agnès Caers in elk geval ziet de betekenis van het kultureel konflikt dat zich om Brussel afspeelt. Zij noemt de Vlaamse aspiraties belangrijk en de Vlaamse kracht sterk genoeg om de toekomst tegemoet te treden en een aktieve rol te spelen in de opbouw van Europa.

Het dossier vervolgt met een vraaggesprek met Lode Claes, dat minder inzichtgevend is, en nogal gebonden aan de aktualiteit, en een bijdrage van Eric Corijn, een marxistische ontleding van de Vlaamse kwestie, die naar mijn smaak te weinig helder is en te veel programma in plaats van analyse.

●

In Kaapstad heeft de plaatselijke vertakking van het Algemeen Nederlands Verbond vorige zomer zijn 70-jarig bestaan gevierd. Er hebben vroeger afdelingen bestaan in andere Zuidafrikaanse steden, maar die zijn een voor een in de loop der jaren gestrand. Alleen de Kaapstadse afdeling, met haar 800 leden de grootste A.N.V.-afdeling in de wereld, is nog springlevend, al is zij een bijna eksklusieve Noordnederlandse aangelegenheid geworden. De belangrijkste aktiviteit is de biblioteek die met steun uit Nederland en uit Zuid-Afrika wordt aangevuld en waar men eigentijdse Nederlandse boeken, tijdschriften en kranten kan lezen, en meteen allerlei in-

[p. 297]

formatie over de Nederlandse kultuur kan krijgen. Het zou de enige openbare Nederlandse uitleenbiblioteek zijn buiten de Benelux.

●

In De Standaard verschenen twee bijdragen (20-21 en 22-23 juli 1978) van Gaston Durnez over Wilfred Jonckheere, die daarin wordt genoemd een ‘Vlaams docent in Zuid-Afrika zonder leermiddelen’. Jonckheere doceert al twaalf jaar Nederlandse literatuur aan de universiteit van Grahamstown, waaraan ook André P. Brink is verbonden.

Hij was in Vlaanderen met vakantie, die hem werd betaald door de Vlaamse Toeristenbond en die de prijs vormde welke de VTB hem toekende voor zijn bedrijvigheid bij de bekendmaking van Vlaanderen in het buitenland. Hij is immers niet alleen aktief aan zijn universiteit, maar publiceert geregeld over Nederlandse, in casu Zuidnederlandse literatuur. In de Zuidafrikaanse reeks Literatuur van die Lae Lande uitg. H & R - Academica, Kaapstad en Pretoria) bezorgde hij reeds uitgaven van Klaaglied om Agnes en Joachim van Babylon van M. Gijsen, en Voorlopig Vonnis van J. van Hoeck. Die reeks is in de eerste plaats voor studenten bedoeld, zodat Wilfred Jonckheere in de drie gevallen ook voor een (zeer goede) inleiding en woordverklaring verantwoordelijk was. Voor dezelfde uitgever schreef hij eveneens een inzichtgevend Die Vlaamse beweging en een paar boeken over werk van Jan van Melle (Bart Nel, Verspeelde ente en Dawid Booysen).

Aan de andere kant lag het voor de hand dat Durnez zou vragen naar Jonckheeres mening over de apartheid. Ik citeer letterlijk: ‘Ik ben tegen apartheid en dat is een van de redenen waarom ik vind dat Vlaanderen en Nederland ongelijk hebben (door het kultureel verdrag met Zuid-Afrika op te schorten of op te zeggen). Door het kultureel verdrag stop te zetten, spelen zij alleen maar in de kaart van ekstreem-rechts in Zuid-Afrika, dat niets liever vraagt dan dat wij onze “slechte boeken” tuishouden. Bovendien belemmeren zij de uitstraling van onze kultuur en maken het werk van neerlandici aan de Zuidafrikaanse universiteiten zeer moeilijk. Jammer, want de belangstelling voor onze kultuur blijft ginder zeer groot’.

●

Aan de Hankuk Universiteit voor Vreemde Talen (Seöel, Zuid-Korea) waar prof. Bong Ho Son hoofd is van de Dienst Nederlandistiek en mevrouw Koeck-Kim Nederlands doceert, was er in oktober 1978 een ongewone tentoonstelling: er werden Nederlandse gedichten in Koreaanse vertaling grafisch voorgesteld op individuele panelen, en in de open lucht op de kampus tentoongesteld.

In de katalogus is bij het opnieuw omspellen van de namen uit de Koreaanse lettertekens naar de Nederlandse soms wel iets fout gegaan, zodat het moeilijk valt met zekerheid te weten van wie de tentoongestelde gedichten precies waren, maar de keuze was beslist zeer verscheiden. Ik waag het erop de namen te geven: P.N. van Eyck, H. Claus, M. Cremers, J. Reyneke van Stuwe, Van Looy, F. de Cort, H. van Alphen, J. van Nijlen, Vondel, Huygens, Margaretha van Oostenrijk (sic), W.L. Penning, C. Vosmaer, C. Scharten, Weinigh, Augusta Peaux, J.A. de Laet, Julius Vuylsteke, A. Roland Holst, A. Sauwen, P.A. de Genestet, Jan Luyken, Verwey, Top Naeff, J. Veulemans, G.H. 's Gravesande, J.C. Bloem, Jan Vos. Van een ongewone en heterogene selektie gesproken!

(Op het ogenblik studeren 80 studenten Nederlands als hoofdvak aan de Hankuk Universiteit van Seöel).

●

Uit Sri Lanka bereikte ons een boek over de sporen die de Nederlanders daar hebben nagelaten sedert zij van 1656 tot 1796 de kustgebieden van het eiland beheersten. Links between Sri Lanka and the Netherlands, A Book of Dutch Ceylon is geschreven door R.L. Brohier en gepubliceerd dank zij de steun van drs. Everts Jongens van de NUFFIC en de steun van de Netherlands Alumni Association of Sri Lanka. (Ik weet niet of de vereniging ook een Nederlandse naam heeft. Adres: 24, Shady Grove Avenue, Colombo 8, Sri Lanka).

Het boek bevat veel illustratie en is een beknopte geschiedenis van het Hollands tijdperk in Ceylon, en een beschrijving van wat er tans nog aan getuigenissen van die tijd op het eiland is te vinden. De auteur zegt uitdrukkelijk dat het hem niet om een aanklacht tegen de kolonisators gaat, noch om een syntese, maar dat hij heeft beoogd een inventaris op te maken. Veel van die Nederlandse verwezenlijkingen zijn op Sri Lanka al verdwenen, en R.L. Brohier heeft de laatste resten uit die koloniale periode willen vastleggen.

Ik zal niet beweren dat Links between Sri Lanka and the Netherlands zeer boeiende lektuur is voor de leek, maar ik kan me voorstellen dat deze bundeling van specifieke informatie voor historici van belang kan zijn.

Jan Deloof.