Ons Erfdeel. Jaargang 22

Frans Roggen (1911-1978).

Wie in de laatste decennia het toneelleven in Vlaanderen enigszins heeft gevolgd, zal ongetwijfeld Frans Roggen hebben ontmoet, soms als akteur, maar vooral als regisseur. In die laatste hoedanigheid is hij trouwens sinds 1950 werkzaam geweest bij het amateurtoneel en in verschillende beroeps- en semiprofessionele teaters, zoals Arca, Korrekelder, Antigone, Nederlands Toneel Gent (NTG), Vertikaal. Tot enkele dagen voor zijn overlijden, te Gent op 19 november 1978, was hij nog aktief in Teater Antigone Kortrijk, waar hij de laatste hand legde aan de regie van Herfstromance (A. Arbusov). Zijn regisseurschap strekte zich bovendien uit tot de luisterspelen van de Belgische radio-omroep (eerst het N.I.R., later de B.R.T.), waaraan hij tot zijn pensionering in 1976 verbonden was.

Frans Roggen, op 25 mei 1911 in Schelle, in de Rupelstreek, geboren, kreeg een akteursopleiding aan het Konservatorium in Antwerpen en kwam in 1940 in Gent bij het gezelschap dat Staf Bruggen en Michel van Vlaenderen leidden in de Gentse Koninklijke Nederlandse Schouwburg. Daar vertolkte hij verschillende hoofdrollen (o.a. Elckerlyc) en kreeg hij de leiding van enkele sprookjesspelen. Toen op 30 april 1945 daar een korte maar betekenisvolle periode in het Gentse en Vlaamse toneelleven definitief werd afgesloten, bleef Roggen niet werkloos. Hij werd leraar toneelspeelkunst en regie aan de Koninklijke Toneelschool in Gent en daarna, van 1956 tot 1976, leidde hij, in opvolging van Edgard De Pont, de toneelklas aan het Koninklijk Konservatorium. Bij het totstandkomen in 1950 van ‘Studio 50’ (door oud-leerlingen en leerlingen van de toneelschool o.l.v. Dré Poppe), dat vijf jaar later Arca werd (in 1966-'67 was Roggen en direkteur), en in 1967 bij de stichting van Teater Arena (eveneens in Gent), was Frans Roggen zoniet rechtstreeks, dan toch inspirerend betrokken.

In Frans Roggen werd niet zozeer een vernieuwer gezien, dan wel de man van het voorzichtige maar degelijke vakmanschap. Jaak Van Schoor heeft Roggens

[p. 286]

Frans Roggen (1911-1978).

artistieke instelling als volgt getypeerd: ‘De poëtisch-literaire motieven en het lyrisch-impressionistische toneel van het eerste decennium na de tweede wereldoorlog liggen hem het meest’. (J. Van Schoor: Een Huis voor Vlaanderen. Honderd jaar Nederlands Beroepstoneel in Gent. 1972; blz. 267). Een teoretikus was Roggen ook niet. Hij was vooral op de onmiddellijke praktijk afgestemd, maar dit verhinderde hem niet over artistieke en materiële toneelproblemen na te denken en er soms over te spreken. Lang vóór het Dekreet van 1975 op stapel stond, had hij al zijn ideeën over een sociaal statuut, waardoor een reëel inkomen voor de Vlaamse akteur (akrice) gewaarborgd zou zijn en tevens de artistieke motivatie niet in het gedrang zou komen. Hij zag heil in de vorming van een ‘spelerspool’ (een idee dat ook in Nederland o.m. door Kees Van lersel naar voren werd gebracht), waaruit regisseurs en direkteuren hadden kunnen putten en waardoor verstarring door routine zou tegengegaan worden.

Als debater staat Frans Roggen niet bekend. Wel als rusteloos werker, een ‘trekpaard’ noemde Joris Diels hem. Met het heengaan van Frans Roggen is er weer een belangrijke getuige minder uit de harde leerjaren van het hedendaags toneelbedrijf in Vlaanderen.

Roger Arteel.