Ons Erfdeel. Jaargang 22

[p. 145]

De Franse Nederlanden

Frans-Vlaanderen: Aktualiteiten.

Kulturele informatie:

Als het onderwijs van het Nederlands in de middelbare school zich tot voor kort vrij marginaal bewoog ten opzichte van de 11 andere talen die officieel onderwezen worden, dan zit de kans er in dat hier eerlang verandering in komt. Tijdens het schooljaar 1977-'78 kon je enkel aan het lyceum te Duinkerke en aan de kolleges te Belle en Halewijn een kursus Nederlands volgen. Dank zij een reeks maatregelen genomen door het rektoraat van de Rijselse Akademie zijn er dit jaar vijf instellingen bijgekomen: de lycea Pasteur en Fénélon te Rijsel, de lycea van Armentiers en Toerkonje en het kollege te Coudekerke-Branche.

Nog in het kader van de promotie van het Nederlands - en dit niet uitsluitend op universitair vlak! - organiseerde het onlangs opgerichte Centre d'Etudes Néerlandaises van de universiteit van Rijsel III van 21 november 1978 tot 24 januari 1979 een 30-tal konferenties over de Nederlandse beschaving, linguïstiek en literatuur. Bovendien staan een aantal Nederlandse films en dokumentaires op het programma. Dat het CEN nog andere pijlen op zijn boog heeft, bewijst een waslijst ambitieuze projekten voor 1979 en verder. (Inlichtingen: Université de Lille III - Sciences Humaines, Lettres et Arts - Centre d'Etudes Néerlandaises, S.P. 18, 59650 Villeneuve d'Ascq.)

Ook het feit dat La Voix du Nord van 22 en 23 oktober 1978 een propagandistisch artikel met veel praktische informatie over de studie en het onderwijs van het Nederlands afdrukte, illustreert dat voor het Nederlands een gunstige wind over Frans-Vlaanderen begint te waaien.

●

Om de kunstschatten die in de Frans-Vlaamse musea zijn ondergebracht, dichter bij het publiek te brengen, organiseerde de vereniging van konservators van het Noorden-Nauw-van-Kales van 17 november tot 17 december 1978 een opendeur onder de vorm van diverse konferenties, geleide bezoeken, eksposities.. aan de musea van Atrecht, Kales, Dowaai, Duinkerke, Maubeuge, Rijsel en Valencijn. Blikvangers waren de tentoonstelling van 17de-eeuwse Hollandse schilderijen uit de musea van het Noorden te Kales en die van Romaanse en gotische Skulpturen uit het Noorden aan het Palais des Beaux-Arts te Rijsel.

●

In de tweede helft van november 1978 (22-30 nov.) werd te Antwerpen de tweede Frans-Vlaamse week georganiseerd. Een Vital Celen-avond, een spreekbeurt verzorgd door André Demedts en een panelgesprek over het verleden en de toekomst van Frans-Vlaanderen waren hiervan de hoogtepunten.

Publikaties:

Een syntese maken van de geschiedenis van het Franse Noorden is zeker geen wissewasje: doorheen zijn geschiedenis was het niet enkel de speelbal van rivaliserende mogendheden, maar ook was het in deze gewesten dat diverse veldslagen geleverd werden die de telkens zo broze stabilisatie voorafgingen. Bovendien kon niet één fenomeen ontstaan of het Noorden raakte er intens bij betrokken.

Hoe dan ook, Pierre Pierrard heeft met zijn onlangs verschenen Histoire du Nord de uitdaging aanvaard. In een werk dat 400 bladzijden telt en de ‘provincies’ Vlaanderen, Artesië, Pikardië en Henegouwen omvat (wat neerkomt op de departementen Noorden - Nauw-van-Kales en Zomme), brengt hij de lezer van bij de Neanderdalmens uit het paleolitikum tot de 20ste-eeuwse mens van het Noorden. De politieke en diplomatieke evolutie volgt hij vanaf hoofdstuk 2 op de voet. Vanuit deze weloverwogen metode behandelt hij de hiermee gepaard gaande sociaal-ekonomische progressie of recessie. Op kultureel vlak is hij lakuneus: hij diept de perioden uit waarin hij blijkbaar onderlegd is, de andere laat hij blauwblauw. Dat de staatkundige noordgrens van het huidige Frankrijk zich vaak verlegd heeft en dat de linguïstische grens die het Nederlandssprekende deel van de bevolking afbakende, hieraan in mindere of meerdere mate, naargelang het decennium, onderhevig was, heeft hij fragmentarisch verwerkt. Hij wijst op het komplekse karakter van dit verschijnsel en geeft bijwijlen enkele hints inzake het teruglopen of de oorzaken van het teruglopen van het ‘Vlaams’... altans voor zover het de Middeleeuwen betreft. Vanaf de Nieuwe Tijd is hij elk taalpolitiek spoor verloren. Als Pierrard zich een enkele keer schuldig maakt aan subjektiviteit, stelt de oppervlakkige benadering van bepaalde belangrijke feiten hem ook niet boven elke verdenking. Aan een paar sporadische fouten (b.v. inzake benamingen, inzake terminologische precisie zullen we maar niet te zwaar tillen. De verklaring hiervoor zal wel zitten in de korte inkubatietijd tussen de verzameling van het materiaal en de verwerking ervan.

Dat sommigen geneigd zijn Pierrard a priori te stigmatiseren als polygraaf (het gaat hier immers om zijn 17de werk sedert 1965) is een grove vergissing. Het werk heeft inhoudelijk enkele kleine kanten, maar die vervagen in het globale pakket van wat ons aangeboden wordt. Stilistisch gezien is het bovendien in vlot leesbaar Frans geschreven.

Pierre Pierrard, Histoire du Nord, Flandre, Artois, Hainaut, Picardie, éd. Hachette, 1978, 404 blz., 68 FF.

In de reeks Mythes et Epopées d'Europe o.l.v. Gérard Landry verscheen in het 4de trimester

[p. 146]

van 1978 Aventures de Lyderic, Grand forestier de Flandre van Alexandre Dumas. Eeuwenlang werden de avonturen van de ‘1ste Vlaamse graaf’ (de historiciteit is verre van bewezen en de grafelijke titel is op zijn minst avant la lettre) in het Noorden van Frankrijk in het Diets en het Frans mondeling overgeleverd. In 1841 heeft Dumas deze sage voor een stuk schriftelijk herwerkt, wat haar affiniteiten met de Noorse mytologie verklaart. Kauseur Dumas heeft altijd beweerd dat literatuur voor alles moest boeien; zijn luchtige en snedige verhaaltrant mag dan ook het enige kriterium heten dat aanzet tot lezen. Wie immers verwacht een historische evokatie van het Vlaanderen uit de 7de eeuw te krijgen, stoot vrij vlug op een aantal anakronismen die bewijzen dat Dumas het met de geschiedenis niet zo nauw neemt.

Alexandre Dumas, Aventures de Lyderic. Grand Forestier de Flandre, éd. Copernic, 13, rue Charles-Lecocq, 75015 Paris, 1978, 160 blz., 29 FF.

In het bijvoegsel bij Het Volk van 5 oktober 1978 verschenen, ter gelegenheid van de Franse Veertiendaagse te Gent (6-22 okt.), 28 ekstra bladzijden over Frankrijk anno '78. In zijn artikel Bevoorrechte relaties tussen België en de regio Nord-Pas-de-Calais (de auteur spreekt echter omzeggens uitsluitend over Vlaanderen) wijst de voorzitter van de Franse kamer van handel en nijverheid Jacques Brun op de gunstige evolutie van het verkeer (van mensen en goederen) door de recente vlucht van de infrastruktuur. In de marge hiervan vermeld ik nog even dat ook de autowegverbinding Steenvoorde-Poperinge-leper in voorbereiding is en dat men op gebied van scheepvaart volop bezig is met het uitdiepen van de verbinding Duinkerke-Valencijn-grens.

Rond hetzelfde tijdstip vestigde Le Monde (22-23 oktober 1978) de aandacht op de ekonomische moeilijkheden van de regio. De konstante die uit elke diagnose van die aard naar voren treedt is met name de aktuele malaise die te wijten is aan de teleurgang van de 3 traditionele pijlers: de steenkool-, de staal- en de tekstielindustrie. De derde regio van Frankrijk wordt bovendien niet altijd dito behandeld. Vandaar ook de bezorgdheid hoe het Noorden-Nauw-van-Kales er in het Europa van morgen zal uitzien als niet eerlang ingegrepen wordt. Hiermee is voor Le Monde in een 15 bladzijden ekstra bijdrage alles gezegd.

En voor wie bovengenoemde situatie op de voet wil volgen, verwijs ik naar de driemaandelijkse brochure Profils de l'économie Nord-Pas-de-Calais. Elk nummer bevat een aantal studies rond interessante fundamentele problemen en kontroversen (migratie, werkloosheid, veroudering van de bevolking...). Volgen dan een reeks kronieken die niet verschillen met de studies. Waarom toch een scheiding aangebracht wordt, is me niet duidelijk. Voor de rest kan je wat grasduinen in een maandelijks of trimestrieel opgestelde statistische indeks over demografie, landbouw, industrie, buitenlandse handel, financiën...

Profils de l'économie Nord-Pas-de-Calais, 12, rue du Bas-Jardin, 59034 Lille (uitgegeven door: Institut national de la statistique et des études économiques de Lille).

Nummer 4 van Neerlandia, stelt Frans-Vlaanderen in de kijker. Op het kultuurgerichte artikel Menschen Lyk Wyder, nieuw geluid in Frans-Vlaanderen van M. Doornaert en het in ekonomisch perspektief afgestemde De mengkroes van het Franse Noorden uit Trends, volgt een woord van H.D. Mommaerts en een wederwoord van Luc Verbeke n.a.v. diens artikel De Nederlanden in Frankrijk en het Komitee voor Frans-Vlaanderen. Mommaerts probeert een stukje cerebraal schimmengevecht met termen als Frans-Vlaanderen, de Nederlanden in Frankrijk, de Franse Nederlanden op te zetten en gooit er bovendien nog een aantal krasse of zelfs foutieve uitspraken tegen aan. Met vlotte pen maakt Verbeke tabula rasa met wat Mommaerts beweert: hij laat er zich niet toe verleiden met teoretische beschouwingen over naamgeving voor de dag te komen en gaat met zijn onderlegdheid op de kontroversiële beweringen van Mommaerts af, en hij maakt terzelfdertijd heel handig van de gelegenheid gebruik om een aantal zaken voor iedereen konkreet te stellen.

Een binnen het kader van deze kroniek interessante bijdrage vond ik in France Nouvelle van 4 september 1978 (No. 1712) onder de titel Vlaemsch Kultuur.

In zijn artikel De Westhoek en Vlaemsch taal stelt Jean Blomet de vraag of een streek en zijn taal kunnen gescheiden worden. Het antwoord moet radikaal negatief zijn omdat de taal het essentiële aspekt van elke kultuur is en derhalve is het volgens Blomet een conditio sine qua non dat het onderwijs van de taal (de volkstaal of het ABN) de basis vormt van en voor de huidige kulturele renovatie in de Franse Westhoek. Regionalist Marc Caestre van zijn kant drijft het in zijn Une aspiration démocratique, waarin hij het waarom van de renaissance van het Vlaamse regionalisme behandelt, niet zo ver. Hij poneert terecht dat je je Vlaming kan voelen zonder dialektofoon te zijn, maar toch blijft de regionale idee nu eenmaal nauw verbonden met de verdediging van het specifiek kultuurpatrimonium (w.o. de taal!) waar het socio-ekonomisch bestel op zijn beurt sterk van afhankelijk is. Als derde in de rij wijst Martial Waeghemaecker van de groep Haeghedoorn in een vraaggesprek op het belang van het herleven van de traditionele volksmuziek in het Frans-Vlaamse bewustwordingsproces.

Luc Verhaeghe.