Ons Erfdeel. Jaargang 22

Boeiende raadsels van Carmen Dionyse.

Het beeldhouwwerk van Carmen Dionyse wordt gebakken. Het heeft geen konnekties meer met wat men ‘keramiek’ noemt, in de zin van pottenbakkerij. Steeds heeft deze begaafde Gentse kunstenares gepoogd haar werk boven het strikt ambachtelijke uit te tillen, hoewel het inderdaad wel degelijk met het vertrouwde

Carmen Dionyse: ‘Ligbeeld (1977, gisant).

materiaal wordt gemaakt en in de even vertrouwde oven op diverse temperaturen aan de vuurproef wordt onderworpen. Maar zij ziet haar werk zelf anders en het komt bij de kijker ook eigenlijk als zuiver beeldhouwwerk over. Zij wil strikt persoonlijk staan in afwerking en resultaat en zij slaagt daarin met bijna al haar werk, vooral met dat van de laatste jaren.

Carmen Dionyse bouwt haar kunstwerken op. Wij ontwijken het woord boetseren omdat dit hier de lading niet dekt. Veel meer zouden betitelingen als struktuur, reep, vorm, weefsel hier ter zake zijn. In feite dus ‘beelden’. Komt het er echter op aan hoe het werk ontstaat, uit werk materiaal, met welke technieken het wordt gekreëerd? Als het resultaat bij de beschouwer maar ergens iets doet trillen wat wij de snaar van de schoonheidservaring noemen. En bij herhaling kan men, bij het bekijken van vooral het jongste aspekt in Dionyses ouvre, aan deze bekoring niet meer ontsnappen. Zij heeft voor de erkenning die ze tans in binnen- en buitenland geniet zwaar moeten vechten. Zij gaf nooit toe aan de heersende modes; ze maakte het dus zichzelf allerminst gemakkelijk. Jarenlang, vanaf 1956 kon je in vele groepeksposities dit werk zien verschijnen. Het kwam ongetwijfeld als apart en persoonlijk over, maar het kreeg zeker niet de algemene erkenning. Moest zij eerst de aandacht van het buitenland trekken? Was zij op dood spoor en dringend aan reflektie toe? Hoe zag dit werk van de jaren zestig eruit? Het kwam nogal amorf over, was vrijwel altijd in donkere, zeg maar ‘vuile’ kleuren gehouden. Het haalde, dunkt mij, vooral enige erkenning in den lande niet zozeer door zijn estetische ekspressie, maar door zijn technische perfektie. Want deze kwaliteit, deze technische recherche was bij deze kunstenares steeds een eerste zorg. Gaandeweg heeft zij overigens deze verfijning nog weten aan te scherpen. En meteen heeft ze de laatste jaren dan ook de eigen uitdrukkingskracht zelf weten te verhogen door een striktere, voor sommigen meer aanvaardbare vormgeving. Een terugkeer wellicht naar herken-

[p. 118]

baarheid, naar een zekere klassieke vorm kwam het werk ongetwijfeld ten goede, zodat recente tentoonstellingen te Knokke, Hasselt en Gent een ten dele toch wel andere, voor velen openbarende Dionyse konden tonen.

Van het dionysische, onstuimige, ietwat wilde en art-brut-achtige zoeken en vinden, naar de apollinische rust en beheersing: zo zou men deze weg kunnen omschrijven. De vormscheppende en technische verworvenheden van een paar decennia, kulmineren nu inderdaad in gave, heerlijke scheppingen. De kunst van deze grote dame van de Vlaamse keramiek is tans tematisch toegespitst op de menselijke figuur, op buste en kop vooral en het lijkt wel verwonderlijk welke boeiende variatie ze bereikt zowel in de ekspressiviteit van de beelden als in de technische finesses, die er kleur en klank aan geven.

Bijzonder boeiend komen mij de recente, haast gesluierde koppen voor. De kleirepen die voor de opbouw ervan instaan, hebben hier een funktionele maar ook een eigen intrinsieke zin en betekenis en geven door hun vaak afwijkende kleur meteen nog een ekstra dimensie aan de aansprekende kracht van het geheel. Bij het bekijken van dit werk Ligbeeld (1977) of Kleikop (1978) bijvoorbeeld, twee typische uitingen van haar huidige vormgeving, en vooral bij het gedetailleerd bestuderen van fragmenten, vallen de rijke keuze van kleuren en de fijne, doordachte aanbreng van teksturen op. Hoe de artieste hier de risiko's van het vuur heeft weten te dragen, getuigt van groot vakmanschap. De eigen korreling of gladheid van de klei, de specifieke aanvoelbare taal van diverse glazuren spelen hier uiterst heilzaam samen. Maar er is meer: de tematiek van haar recente skulptuur - zij is er nu eenmaal - heeft een verhoogde

Carmen Dionyse: ‘Kleikop’ (1978).

ekspressiekracht gekregen. Zijn het kosmonauten, gezondbidders, heiligen, totems, kobolden die je aankijken? Wij mogen raden. Maar in elk geval laten blik, houding, gelaat van koppen en stylieten je niet meer los en bij gevarieerde lichtinval komen er telkens weer andere aspekten naar voren waardoor deze kunstwerken een zeer rijke en blijvende waarde krijgen. Deze keramiekbeelden buiten werkelijk alle mogelijkheden van het materiaal uit; men gaat bijna vergeten dat men voor keramiek staat. Dionyse wil met haar keramiek een volstrekt eigen taal spreken. Haar keramiek is een eigen vrije kunst. Zij bereikt dit zonder twijfel met haar witte of tederkleurige koppen. Deze starre, verstijfde figuren op de stollingsgrens tussen leven en dood, plaatsen deze artieste vooraan in de vragende kunst van deze tijd. Intussen zitten wij met de raadsels. Haar droom is

[p. 119]

voor ons een raadsel geworden. Haar beeldhouwwerk van deze jaren uniek.

Fernand Bonneure.

Carmen Dionyse (Gent, 1922) studeerde aan de akademie te Gent, doceert tans keramiek aan het Provinciaal Hoger Instituut voor Kunstonderwijs te Hasselt en aan de akademie te Gent. Lid van de Académie Internationale de la Céramique te Genève. Onderscheidingen te Praag. Faënza, Gent en Calgary (Kanada). Atelier: Duifhuisstraat 126, 9000 Gent.