Ons Erfdeel. Jaargang 21

[p. 613]

Nederlandse taal- en kultuurpolitiek

[p. 614]

Nederlandse taal en kultuur in het buitenland

Het buitenland en wij.

Zo tegen de tijd aan dat iedere ordentelijke vennootschap in handel en industrie haar jaarrekening 1977 publiceerde, kreeg ik van het Bestuur voor Internationale Culturele Betrekkingen (Ministerie van Nationale Opvoeding en Nederlandse Cultuur, Brussel) zijn jaarverslag over... 1976... op mijn schrijftafel. We hebben vroeger uitvoerig bericht over de jaarverslagen 1973 tot 1975, vooral omdat die telkens een inleiding bevatten die de eigen aktiviteiten kritisch toelichtte en een poging deed tot evaluatie. Ditmaal is dit niet het geval, en dat zal wel niemand verbazen die enigszins weet heeft van de pogingen tot ombouw van de Belgische staatsstrukturen. Het was vroeger al een behoorlijk ondoorzichtig verhaal, met relaties die aanleiding konden geven tot vaststellingen als: ‘In het licht van een en ander lijkt het er soms op dat ICB de rol van “betaalmeester” speelt voor door anderen genomen initiatieven’. (Jaarverslag 1975). Het lijkt me dan ook normaal dat de verantwoordelijken voor het jaarverslag 1976 er tans de voorkeur aan hebben gegeven verklaringen over de huidige of toekomstige uitbouw van de dienst tot later uit te stellen. Of het al zal kunnen in de inleiding tot het jaarverslag 1977, zoals hier verwacht, schijnt nogal twijfelachtig.

Dit tijdschrift bericht geregeld over een aantal aktiviteiten en initiatieven die in de jaaroverzichten van ICB worden opgenomen; men denke aan de werkzaamheden van de Internationale Vereniging voor Nederlandistiek en de Colloquia Neerlandica, of de Algemene Konferentie der Nederlandse Letteren. Naast de hoofdstukken over die aktiviteiten geeft het jaarverslag 1976 ons nog informatie over uitwisseling van professoren, studiebeurzen en artistieke verwezenlijkingen (muziek, ballet en pantomime, toneel, film, literatuur), over studiereizen en tentoonstellingen, en over de werkzaamheden binnen de Raad van Europa en de Unesco. Het is allemaal te disparaat om het hier samen te vatten en, eerlijk gezegd, wereldschokkende of zelfs maar in het oog springende zaken heb ik er niet in ontdekt. Het lijkt erop dat ook ICB pas echt van start zal kunnen gaan als de Belgische Augiasstal (laat ons hopen snel) grondig zal zijn gereinigd. Intussen roeit het met de riemen die beschikbaar zijn.

●

Voor de derde maal mogen we de publikatie begroeten van Dutch Studies - An annual review of the language, literature and life of the Low Countries - founded by Walter Thys (Uitg. Martinus Nijhoff, Den Haag - 1977 - 217 p.). Dit jaarboek wordt uitgegeven onder de auspiciën van de IVN (Internationale Vereniging voor Nederlandistiek) door een driemanschap met reputatie: Pierre Brachin, Sorbonne; Peter K. King, Hull; J. de Rooij, Amsterdam (sekretaris). De inhoud is ook ditmaal even internationaal als de redaktie.

Michael Clyne (Monash University, Australië) publiceert de bevindingen van een onderzoek naar het taalgedrag van Nederlandse inwijkelingen in Australië. Eens te meer blijkt daar uit dat de Nederlanders als groep ongewoon snel de eigen taal afleggen en weinig oog hebben voor de overdracht van de moedertaal aan hun kinderen: ‘The Dutch are the only large immigrant group in Victoria who do not hold Saturday, Sunday or weekday afternoon language maintenance classes for its children...’ Of nog: ‘The above patterns (parents and children in 60% of the families communicating in English) contrast with the results of similar studies in German-speaking families... which suggest that German parents generally speak German to their children, though the children tend to answer in English’. Door de snelle aanpassing, besluit Clyne, bestaat er geen mogelijkheid tot kreolisering, en de leden van de tweede generatie die toch nog hun Nederlands bewaarden, weten goed welke taal ze gebruiken met wie. Of die snelle aanpassing echt een reden is tot grote trots vertelt Clyne er niet bij.

Natuurlijk is Australië een Engelssprekend land en mag je aannemen dat het taalgedrag van de Nederlandse inwijkeling daar ook duidelijk door is bepaald. Vooral als je in de tweede bijdrage, Vertaal in goed Nederlands van C.A. Zaalberg (Leiden), leest over de enorme infiltratie van het Engels in het Nederlands van de... Nederlandse pers! Boeiend is het stuk van Zaalberg wel, maar tegelijk ook erg alarmerend, niet alleen voor de buitenlandse student Nederlands met het Engels als moedertaal, maar niet minder voor die arme Vlaming die ook in de Nederlandse kranten geen model blijkt te zullen vinden waarnaar hij zijn taal kan fatsoeneren. Als zelfs het groene hout...

In de afdeling Literatuur vinden we drie forse bijdragen over zeer uiteenlopende onderwerpen. J.P. Snapper (University of California, Berkeley) behandelt grondig het aspekt tijd in het werk van Van het Reve, W. Blok (Groningen) herneemt een stuk uit Raam (sept. 1974) over de roman in zijn reële kontekst, en A.L. Sötemann (Utrecht) publiceert een lezing over twee modernistische stromingen in de Europese poëzie, waarbij hij de ‘onzuiveren’ (zoals Whitman, Verhaeren, Polet) plaatst tegenover de ‘zuiveren’ (zoals Baudelaire, Mallarmé, Kouwenaar).

In de afdeling Geschiedenis is een bewerking opgenomen van de lezing die F. Haarsma (Nijmegen) in 1973 hield voor het vijfde Colloquium Neerlandicum, over Developments in the spiritual life in Holland, particularly in the Roman-Catholic, Church, in the past ten years. En de af-

[p. 615]

deling Recensies tenslotte bestaat uit een uitvoerige bespreking van de 25 delen van Spectrum van de Nederlandse letterkunde door Peter King, die blijk geeft van een meer dan gemiddelde kennis van onze letteren, de Zuidnederlandse inkluis.

Als ik nog vermeld dat het jaarboek afsluit met twee bibliografische lijsten (Duitstalige bijdragen over Nederlandse literatuur, 1962-1971, en niet-Nederlandstalige publikaties over Nederlandse taal en letteren, 1974, met aanvullingen 1970-'73; resp. door J.A.J. Jansen en W. Gobbers/A.J. Welschen), dan beseft de lezer wat een rijke en gevarieerde inhoud Dutch Studies 1977 ons weer aanbiedt.

●

Een mooie verrassing bereikte ons uit Berlijn. Een werkgroep van de Freie Universität Berlin, bestaande uit Rolf Brockschmidt, Ute Grauerholz en Marlene Müller, heeft einde 1977 namelijk een bloemlezing hedendaagse Nederlandse literatuur uitgegeven, onder de titel Nieuwe Gronden (348 p. - DM 12 - Bij bestelling dit bedrag per postgiro overmaken aan: Postscheckamt Berlin-West 228 08-109, Hauptkasse der Freien Universität Berlin, Kennwort: Nieuwe Gronden, Haushaltstelle 119 01/1600).

De drie samenstellers zijn wat optimistisch als ze in een begeleidende brief de bundel aankondigen als een ‘representatief overzicht van moderne literatuur in Nederland en België’.

Voor een representatief overzicht ontbreken toch te veel namen en teksten die echt afgedrukt hadden moeten worden. Prof. G.-H. Arendt formuleert het korrekter in zijn Zum Geleit: ‘Die vorliegende Textsammlung ist keine Anthologie, kleine Auswahl aufgrund ästhetischer oder anderer Kriterien’. De bundel is namelijk het rezultaat van een vraag waarbij iedere bereikbare auteur werd verzocht de drie samenstellers zo mogelijk nog niet gepubliceerde, recente teksten af te staan. Van hun kant zeggen de samenstellers in hun woord vooraf dat ze als kriteria niets anders konden hanteren dan de aktualiteit en een breed spektrum van schrijvers. Het rezultaat kon dus bijna niet anders dan wat willekeurig en onvolledig zijn.

Nieuwe Gronden bevat niettemin recent werk van 29 Noord- en 18 Zuidnederlandse auteurs. Beb Vuyk vertegenwoordigt daarin Indonesië en Edgar Cairo Suriname. Een blikvanger in de bundel is Breyten Breytenbach; het is natuurlijk de vraag of de Afrikaner literatuur nog langer in één adem met de Nederlandse kan worden behandeld en, zo ja, of ze dan met die éne Breytenbach voldoende vertegenwoordigd is. Ik ben persoonlijk geneid twee keer nee te zeggen.

Een van de opgenomen teksten is De Vins essay over Nederlandse literatuur in Duitse vertaling, Vertalingen voor Neckermann?, dat intussen reeds in dit tijdschrift werd gepubliceerd (O.E., 1/78, p. 16). Veel en intens werk moeten de samenstellers ook hebben gehad met de bio- en bibliografische gegevens die ze hebben verzameld, terwijl ze beslist niet ten onrechte Claire Wasserberg danken, die ‘uns schreibmaschinendilettanten von der Mühsal des Tippens befreite’.

Dit is een prijzenswaardig initiatief van prof. Arendts studenten. Misschien was het inderdaad, zoals de samenstellers schrijven, nauwelijks te rechtvaardigen geweest, als het bij een loutere bloemlezing was gebleven. Maar het is ook de bedoeling er aan de universiteit verder mee te werken, onder meer in een door dr. D. de Vin aangezwengeld vertaalprojekt. Veel sukses verder!

●

Het was al van december 1974 dat er geen aflevering meer was verschenen van Writing in Holland and Flanders, het kwartaalblad van de Stichting voor Vertalingen te Amsterdam. In het voorjaar van 1978 kwam nu het nummer 35 uit, gewijd aan Remco Campert. Deze auteur wordt voorgesteld door Aad Nuis, waarop een keuze volgt van negen verhalen en tien gedichten, voldoende om de geheel eigen toon van Campert te illustreren. Het is voor het gespecialiseerd publiek dat met deze publikatie wordt beoogd zeer nuttig lijsten met vertaald werk van Campert bij te voegen, zodat geinteresseerden nog meer materiaal kunnen raadplegen dan het blad kan opnemen. Eén ding is me daarbij volslagen onduidelijk: waarom wordt het ondankbare werk van de vertalers niet iedere keer met een vermelding gehonoreerd? Voor het vertaalde proza wordt 13 maal nauwkeurig de vertaler of vertaalster aangeduid; alleen de Poolse Wiesława Schaitterowa wordt verzwegen. De lijst met in vertaling gepubliceerde gedichten is zelfs nog heel wat onvollediger. In een vierde van de gevallen wordt de vertaler niet vermeld. Eén ervan, de Engelse vertaling in Een boeket van 50 Nederlandse gedichten, heb ik in mijn zeer beperkte dokumentatie dadelijk teruggevonden: ze is van Ramón E. du Pre. De grote afwezige lijkt me echter James Brockway. De Campert-vertaling in The Literary Review is van zijn hand (1961), maar hij publiceerde bovendien nog vertalingen in London Magazine en The Times Literary Supplement, allebei prestigieuze bladen die in het overzicht toch niet hadden mogen ontbreken! Dit ruikt naar amateurswerk.

De 35e aflevering besluit met een reeks besprekingen van Aad Nuis, die werk voorstelt van 14 Noord- en 2 Zuidnederlandse auteurs. Dit nummer is dus nogal ‘noords’ uitgevallen.

●

Om er voor ditmaal mee op te houden wou ik nog even, een keertje te meer, de aandacht vestigen op de arbeid van prof. K. Langvik-Johannessen (Oslo).

[p. 616]

In Maske und Kothurn - Internationale Beiträge zur Theaterwissenschaft (23. Jahrgang - 1977 - Heft 2) heeft hij namelijk een goed gestoffeerde bijdrage gepubliceerd over Das höfische Drama in den Niederlanden, een onderwerp dat hem is toevertrouwd. Hij heeft van zijn kennis van het Nederlandstalig toneel bovendien gebruik gemaakt om in Morgenbladet van 13 april 1978 een artikel te publiceren over Brussel. Met een scherp pennetje beschrijft hij vroeger ‘Brussels’ toneelwerk als De gecroonde leerse e.a., om te landen bij wat hij de ‘nieuwe farce Nols’ noemt. Een uitstap in het verleden die voor het heden niets aan duidelijkheid te wensen overlaat.

Jan Deloof.