Ons Erfdeel. Jaargang 21

René Verheezen: 7 manieren om aan de kant te blijven.

Een nieuw stuk van René Verheezen: 7 manieren om aan de kant te blijven werd door het Nieuw Vlaams Toneel De Waag (nu gehuisvest in het nieuwe Ankerruiteater, Ankerrui 38, Antwerpen) gekreëerd⁽¹⁾ Terzelfdertijd heeft De Waag ook de tekst van het stuk in een verzorgde pocket uitgegeven.

Het NVT-De Waag is nog altijd het enige proefteater in Vlaanderen, een teater waar uitsluitend werk van beginnende of toch minder bekende Vlaamse auteurs wordt gespeeld met al de risiko's van dien. Met René Verheezen heeft De Waag een auteur in huis gehaald die echter meer dan gewone aandacht verdient. Trouwens, op het festival van recent Nederlandstalig werk: Hollands Drama, in Den Haag, is deze produktie ook niet onbesproken voorbijgegaan.

René Verheezen (1946) werd na zijn opleiding aan het Antwerpse Konservatorium akteur bij het Reizend Volksteater (provinciaal Antwerps gezelschap), maar sedert oktober 1977 is hij medewerker aan de Nederlandse eksperimentele teatergroep Splien (Zoetermeer). Verheezen schreef reeds jeugdtoneel, enkele tvskripts en het volavondstuk Onder Ons, dat in november '76 door De Waag voor het eerst werd opgevoerd.

Onder Ons is, wat men nu graag een ‘volksstuk’ noemt: een ‘tranche de vie’, in de volkstaal gespeeld, een traan en een lach uit het dagelijkse leven van werkmensen. In Onder Ons brengt Verheezen naast andere liefdesverhoudingen ook de homofilie ter sprake, een onderwerp dat in de Nederlandstalige toneelliteratuur zelden behandeld wordt. Het stuk is traditioneel van bouw en er wordt honderduit in gepraat en vooral ‘gezwanst’, zodat er minder diep tot de kern van de zaak kan doorgestoten worden en het dramatische van bepaalde situaties te vlug met een kwinkslag weggelachen wordt.

7 manieren om aan de kant te blijven is totaal anders van vorm, maar de mensen waar het om gaat zijn weer de ‘gewone lui’, de zwijgende massamensen, die van wieg tot graf belaagd en bedreigd worden en die in verschillende levenssituaties (puberteit, onderwijs, leger, huwelijk, bedrijf, bejaardenhome, doodsbed) telkens weer riskeren fijngemalen te worden indien ze het wagen even zichzelf te zijn of ooit te vragen ‘waarom’?

Het stuk valt uiteen in zeven scènes, ingeleid door liedjes en muziek. Er wordt met grof geschut geschoten en met plezier kunnen de spelers aan overacting doen. Er worden rake karikaturen op scène gezet, maar waar Verheezen echt scherp wil zijn, is hij het ook. Het tafereel in het bejaardenhome maakt de lachgrage zaal opeens beklemmend stil.

7 manieren om aan de kant te blijven is eigenlijk meer kabaret dan toneel, meer pamflet dan kijkspel. Het stuk vergt een arsenaal rekwisieten en akteurs en aktrices die in een wip van de ene typering in de andere kunnen springen. De akteurservaring van de auteur zal daar wellicht niet vreemd aan zijn.

In het aanbod van nieuw Vlaams werk is tijdens het verleden toneelseizoen 7 manieren om aan de kant te blijven wel de meest gedurfde produktie geweest.

Roger Arteel.

(1) In regie van Loet Hanekroot en een dekorontwerp van Jan Fabre speelden Liliane Raeymakers, Lutgarde Pairon, Marc Schillemans, Max Schnur, Door Van Boeckel en JohanThuy.