Ons Erfdeel. Jaargang 21

Panem et Circenses.

De eerste vaststelling die zich aangaande dit suksesvolle programma opdringt, is dat je Panem et Circenses onder geen enkel welomlijnd genre kunt rangschikken: het is een ‘akt’ in twee delen die te maken heeft met toneel, kabaret, mime en klownerie. Het gekke is dat we in Vlaanderen op deze vier terreinen zelden relevante produkties voorgeschoteld krijgen. Het kan dus verwondering wekken dat een amper 75 minuten durend spektakel, waarin alle genoemde ingrediënten verweven zitten, door de kritiek met superlatieven is begroet én door een steeds aangroeiend toeschouwersbestand wordt ervaren als de onvoorwaardelijke topper van de voorbije maanden.

Het wordt nog onwaarschijnlijker als je in acht neemt dat Luc De Smet en Jay Geary, net afgestudeerd bij Jacques Lecoq in Parijs, met Panem et Circenses uiteraard pas aan hun eerste gezamenlijke onderneming toe zijn, en als toneelattributen niet méér nodig hebben dan een hoop ruige vodden, wat ouwe kranten, een stel kartonnen dozen, twee valiezen uit grootmoeders tijd en... veel woordenloze passages.

Relatieve onervarenheid dus, maar passie voor en aanvoelen van wat puur teater kan en moet zijn. Mime zogezegd, maar met veel knipoogjes naar het publiek en een stuk parodie op Marceau en zijn bloedloze volgelingen. Geen verbluffende mise en scène, maar een amusant en uitgekiend gebruik van doordeweekse gebruiksvoorwerpen en ander wegwerpmateriaal!

Ziedaar ongeveer de belangrijkste kwaliteiten waarmee het Vlaams-Amerikaans duo de verbaasde toeschouwers te lijf gaat. Door omstandigheden mocht ik De Smet en Geary aan het werk zien in een jeugdklub, een parochiezaal, de ter ziele gegane Work-shop, de Arenbergschouwburg in Antwerpen, ja tot in de

[p. 286]

Luc De Smet en Jay Geary
(Foto Lou Jockens).

nu al legendarische Shaffy-ruimten; telkens opnieuw moest ik met blijdschap vaststellen dat Panem et Circenses een absolute voltreffer is, die de harten beroert en de geesten verbluft.

Eigenlijk draait het stuk rond een zéér summier gegeven, dat langs een glasheldere opbouw en een feilloze zin voor timing uitgroeit tot een sterk geladen ‘situatie’: twee haveloze zwervers lopen te zinnen op dezelfde plek in de zon... Eerst gaan zij met mekaar op de vuist, maar aldra slaat de wederzijdse terreur om in verstandhouding, uiteindelijk zelfs in medeplichtigheid. Ondertussen laten zij hun verbeelding de vrije loop, rijkdom wordt hun deel, ze beleven de dolste avonturen, maken opwindende reizen, belanden in een TV-melodrama, worden gehaaide zakenlui, krijgen de kous op de kop, redden zich uit benarde posities. Afijn, er gebeurt heel wat in korte tijd.

Panem et Circenses kun je nog het best van al omschrijven door te verwijzen naar de Commedia dell'Arte; niet alleen omdat het stuk gegroeid lijkt uit lange sessies improviseren, maar ook en vooral omdat de haat-liefde verhouding waar het allemaal om gaat, evolueert langs een strakke lijn die toch allerlei zijsprongetjes toelaat, plus een lange reeks kurkdroge ‘gags’. Teaterfreaks zullen vooral aandacht hebben voor de manier waarop de botsing, resp. de toenadering tussen de personages georchestreerd wordt. Toeschouwers met ervaring op allerlei humorgebieden zullen de zeer oorspronkelijke en bij momenten volslagen absurde gags onthouden die de plot doorkruisen en het stuk doen aansluiten bij de produkten van Chaplin, Raymond Devos en andere grootmeesters van de al of niet bevrijdende lach.

Die ravissante tweeledigheid van Panem et Circenses, verklaart het sukses bij zeer verschillende soorten van publiek. En tevens is ze een garantie voor de goede afloop van de triomftocht waaraan het duo is begonnen in Nederland. Er is in dit opzicht een overeenkomst met het fenomeen Mistero Buffo: een Vlaamse produktie die het doet in het Noorden!

Wat er ook van zij, het kán dus blijkbaar ook bij ons: amuseren op een verfijnde en verantwoorde manier, mikken op een gevormd of nog te vormen publiek, het aandurven nieuwe paden te bewandelen. In die zin straalt het warme applaus dat te beurt valt aan Panem et Circenses in zekere mate ook af op Vlaanderen en zijn schouwburgbezoekers.

Jan Verachtert.