nomen. Dat moest ook wel om een uniformiteit (in goede zin) te bewerkstelligen.
Natuurlijk doken er allerlei moeilijkheden op. Zo vertaalt de een vrijer dan de ander. Met elkaar hadden we al verschillende teoretische studies doorgenomen die problemen als dit behandelden. Reeds van oudsher, feitelijk al van de tijd dat men kreatieve vertalingen van ridderromans en dierenepossen maakte, is men er achter gekomen dat letterlijk vertalen niet mogelijk is. Toch is het tot op heden nog dikwijls kenmerkend dat aankomende vertalers streven naar een zo getrouw mogelijk ‘letterlijke’ weergave van het origineel. De eerbied, het respekt voor het origineel dwingt hen ongewild tot een slaafse manier van vertalen, welke afbreuk doet aan de specifieke mogelijkheden en de rijkheid van de moedertaal. En dat terwijl men van een vertaler mag eisen dat zijn behandeling van de (moeder)taal op het peil van die van een volwaardig auteur staat. Het is begrijpelijk dat een vertaler soms moeilijkheden heeft met het origineel; dat hij zich voor bepaalde dingen moet wenden tot een ekspert, of een woordenboek of andere bronnen moet raadplegen. Maar op het gebied van zijn moedertaal, van de taal waarin hij vertaalt dus, zou hij stilistisch niet meer mogen aarzelen. Die moet hij onder de knie hebben.
Ook dat waren problemen waarmee de studenten te maken kregen. Zo heeft het Tsjechisch meerdere mogelijkheden om het werkwoord zeggen te vertalen. Voor een vertaling zonder enige gevoelswaarde bestaan al enkele varianten. Nog meer mogelijkheden biedt de vertaling van adverbale samenstellingen: Hij zei zachtjes, zei hij luid - kwaad, opgewonden, etc. In het Tsjechisch kunnen al deze voorbeelden met behulp van één werkwoord omgezet worden. Sommigen van de studenten gaven de voorkeur aan deze laatste mogelijkheid, zij leek hun ‘Tsjechischer’ toe, anderen stonden op de konstruktie met het adverbium. Voor onze vertaling was het beter om aan één alternatief prioriteit te verlenen.
Ook moest er een afspraak gemaakt worden hoe de dialogen te vertalen: of in het A.B. Tsjechisch, óf op een andere manier. Maar in elk geval wel zó dat ieder persoon het hele boek door zijn eigen manier van praten, zijn dialekt had.
Interessant was ook het vertalen van sommige termen of namen. Zo komt in het boek de naam Lunastad voor. Lang zochten we naar een geschikte vertaling, ‘Měsíční město’ zou overeenkomen met ‘maanstad’; zelf stelde ik Lunohrad voor, dus ook op de manier zoals namen van Slavische steden gevormd zijn.
Eén van de vertaalsters vond Lunako een leuke vertaling, die klinkt niet zo uitgesproken Slavisch, zei ze, en ‘smaakt’ een beetje naar de romantiek van de kosmos.
Ook bleek dat een van de meisjes het best uit de voeten kon met het vertalen van gedichten, met het gevolg dat zij álle in het boek voorkomende verzen toebedeeld kreeg.
Inmiddels hadden we ongeveer de helft van het boek vertaald en gekorrigeerd. Sommigen van de meisjes waren echter begonnen met het schrijven van hun eindverhandeling en hadden geen zin om in hun vrije tijd verder deel te nemen aan de regelmatige bijeenkomsten. Hoe meer het tijdstip van het eindeksamen naderde, hoe meer ze het vertaalwerk lieten schieten. Sommigen deden hun ‘portie’ over aan een ander, met het gevolg dat er uiteindelijk een ‘drievrouwschap’ overbleef. Tenslotte kwam alles terecht bij één studente - dat was het meisje dat zelf de grootste belangstelling voor vertalen aan de dag gelegd had en op wier naam het kontrakt afgesloten was. Zij zette er als laatste nog eens de kam in en tikte hem tenslotte in het net.
Nu ligt de vertaling al bij de uitgeverij. De reeds eerder genoemde bereidwillige redakteur van Svoboda stelde zelf voor meteen deze eerste versie te redigeren. Omdat hij de tekst in zijn geheel voor het eerst zal lezen, zal hij uitmaken of het niet te merken is dat de vertaling niet door één persoon gemaakt werd. Dat zou natuurlijk fout zijn! Vanzelfsprekend moet de persoon van de vertaler tot uiting komen, maar dan in het gehele werk, en niet in bepaalde onderdelen ervan.
Nu is het vertaal-kollektief al afgestudeerd en uiteengevallen - ieder van hen heeft een werkkring en gaat zijn eigen weg. De drukproeven zullen gekorrigeerd worden door één van de studenten; die zal ook belast worden met een rechtvaardige verdeling - loon naar arbeid - van het honorarium. Dat zijn - gelukkig - al dingen die buiten hun vroegere pedagoog omgaan.
Rest de vraag of dit eksperiment wel of niet geslaagd genoemd kan worden. Ja, eigenlijk wèl en niet... We bewezen dat het mogelijk is om kollektief korte verhalen of novellen te vertalen. Kortere units dus. Alweer nieuwe studenten Nederlands zijn met grote ondernemingslust begonnen aan het vertalen van werk van Nederlandse humoristen in de literatuur, ook deze keer voor het tijdschrift Světová líteratura. De geschiedenis herhaalt zich dus, hopelijk deze keer op een nog hoger peil. Dank zij de Stichting voor Vertalingen ontvingen we op ons verzoek prompt alle boeken die we voor ons projekt nodig hadden.
Anderzijds is wel duidelijk gebleken dat het ondoenlijk zou zijn om kollektief een roman te vertalen. De hoeveelheid geïnvesteerd werk - zowel van pedagoog, studenten en niet in de laatste plaats van de redakteur - staat in zo'n geval niet in ver-
Auteursrechtelijk beschermd