Ons Erfdeel. Jaargang 20

Publikaties

De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Fançais, 1977.

Dit tweede Jaarboek is een stevig boek van 256 bladzijden geworden, met harde kaft, glanzend papier en revelerende illustraties en tabellen. Het algemeen niveau is meer dan behoorlijk: voor elk van de circa 15 artikels kon men beroep doen op specialisten ter zake uit België en Noord-Frankrijk, die veelal een oorspronkelijke en soms zelfs een grens-verleggende bijdrage leverden.

Dit bewijst dat het jonge initiatief zeer goed werd onthaald, meer zelfs, dat het de studie van de specifieke problemen van de regio Nord/Pas-de-Calais stimuleert. Belangrijker nog is de geest waarin de regionale problematiek wordt behandeld: geen zweem van nostalgie naar het verleden, geen spoor van irredentisme, maar een serene sfeer die de objektiviteit waarborgt.

Het geheel van de artikels is goed geëkwilibreerd: geschiedenis en aktualiteit krijgen evenveel aandacht. Binnen elke groep vinden we uiteenlopende tema's als regionalisme, Vlaamse Beweging, literatuur, godsdienst, beeldende kunst, demografie, toerisme, transport, dialektologie. Het Jaarboek brengt dus verslag over de meest uiteenlopende facetten van wat er leefde en leeft in de Noordfranse regio zowel op politiek, religieus, kultureel als socio-ekonomisch vlak. De artikels zijn afwisselend gesteld in het Nederlands en het Frans, elk voorzien van een samenvatting in de andere taal. Tussen haakjes: deze samenvatting loopt wel eens mank, bv. op blz. 119 waar tot twee maal toe ‘immigratie’ staat voor ‘emigratie’, of op blz. 150 waar men de indruk krijgt dat vader André Panckoucke zich in 1762 te Parijs vestigde alhoewel het artikel leert dat hij stierf in 1753.

De bijdrage van dr. E. Defoort reveleert ons de figuur van Valentin Bresle (^o1892), één van de vaandeldragers van het regionalisme uit het begin van deze eeuw. Deze dynamische man, boekhandelaar en uitgever van ondermeer de Mercure de Flandre (1923), later Mecure Universel (vanaf 1931), stelde zijn tijdschrift in dienst van de strijd voor ‘la renaissance nordiste en général’ en voor een literaire en artistieke decentralisatie. De teoretikus van dit strijdend regionalisme was Georges Blachon, een geëksalteerd personage dat Bresle soms moest intomen. Bresle's opvattingen over Vlaanderen zijn rustiger en ruimer: hij ziet Vlaanderen als ‘Une et triple; Une dans sa culture et race; triple par sa séparation entre trois Etats, oeuvre de la politique et la diplomatie: la France (dont la Flandre est la racine-mère), la Belgique et la Hollande’. Deze grensoverschrijdende opvatting legt meteen Bresle's belangstelling uit voor de Vlaamse Beweging in België. Op ideologisch vlak is Bresle even open: hij geeft ruimte in zijn blad aan katolieke flaminganten als J.M. Gantois, maar zoekt persoonlijk eerder kontakt met vrijzinnigen en socialistische flaminganten. Hiermee staat hij regelrecht tegenover Marcel Janssen (1903-1963) aan wie Erik Vandewalle een artikel wijd. Deze priester, die volgens de steller van deze bijdrage de auteur is van een brochure Fransch-Vlaanderen (nr. 3, in Branding Brochurereeks, 1928), is een eksponent van diegenen die enerzijds menen dat de taal het volk is en men dus de volkstaal moet verdedigen en anderzijds dat de verdediging van de taal die van het katoliek geloof impliceert. Janssens opvattingen over Vlaanderen zijn dus kultureel en religieus, terwijl Bresle ook aandacht heeft voor de politieke en socioekonomische aktualiteit van de regio.

De amateurs van geschiedkundige benadering vinden verder nog hun gading in bijdragen gewijd aan de achttiende-eeuwse Rederijkers uit Frans-Vlaande-

[p. 820]

ren, aan de aanloop tot de Reformatie, aan de belangstelling van de negentiende-eeuwse Vlaamse intellektuelen voor Frans-Vlaanderen, aan de Vlaamse inwijking in Noord-Frankrijk. Suzanne Tucoo-Chala tenslotte wijdt een belangwekkende studie aan Ch. J. Panckoucke (1736-1794), de eerste grote Franse uitgever-handelaar van Europees formaat die erin slaagde de konkurrerende Nederlandse uitgeverijen in te palmen. Via deze kanalen verspreidde deze vriend van Buffon, Rousseau en Voltaire de idealen van de Verlichting.

De aktualiteit komt aan haar trekken in de indringende analyse die Prof. A. Legrand geeft van de verkiezingen van 1974 (parlementaire) en 1976 (kantonnale). Hij stelt vast dat de linksen hun positie op de gaullisten heroveren. Opmerkelijk hierbij is dat de Parti Socialiste haar nieuwe aanhang vindt in het landelijk gebied veeleer dan in de geïndustrialiseerde zones. De gewijzigde sociale verhoudingen binnen de P.S. en het verzwakken van de religieuze binding bij de kiezers kondigen wellicht belangrijke veranderingen aan binnen de grootste partij van Frankrijk.

P.-J. Thumerelle houdt zich bezig met de recente demografische achteruitgang van het Noorden. Het is wel zo dat tengevolge van het hoge geboortecijfer tot 1962, op dit ogenblik een grote groep jongeren werkloos is. Zij wijken uit en dit betekent onmiskenbaar een verlies van dynamisme voor de regionale ekonomie. Deze emigratie en de achteruitlopende geboortecijfers zullen over korte tijd leiden tot een belangrijke bevolkingsveroudering.

Naast meer technische studies over het transport van en naar de Nord/Pas-de-Calais en over de vakantieverblijven aan de Côte d'Opale vinden we nog een vlot leesbare, zij het wat schematische, bijdrage over de bronnen, de tema's, de techniek en de gebruikte materie van de beeldhouwer Eugène Dodeigne en twee studies over het Frans-Vlaamse dialekt. De eerste, van Prof. V.F. Vanacker, handelt over de syntaktische overeenkomsten tussen Frans-Vlaamse en West-Vlaamse dialekten, de tweede, van C. Moeyaert, over de hedendaagse schrijftaal van de Westhoek in Frankrijk, aan de hand van het oeuvre van Renaat Despicht (1870-1960).

Als toemaatje: de beschrijving van een twintigtal recente werken over Frans-Vlaanderen en de boeiende kroniek door Erik Vandewalle over de belangrijkste gebeurtenissen uit 1976, waarbij vooral de aktie van Pierre Mauroy voor een grotere inspraak van de regio aandacht krijgt.

Tot slot, een vraag. Waarom wordt dit Jaarboek aan de Franstaligen gepresenteerd als een ‘annuaire’? Mijn Petit Larousse definieert de annuaire als een ‘ouvrage publié chaque année, donnant la liste des membres d'une profession, des abonnés à un service, etc.: annuaire du téléphone’. Ware ‘annales’ niet korrekter, ‘recueils périodiques de faits relatifs à la vie religieuse, scientifique, etc.’ (Grand Robert)?

Vic Nachtergaele.

De Franse Nederlanden/Les Pays-Bas français, Jaarboek/Annuaire 1977, uitgegeven door de Stichting Ons Erfdeel vzw, Murissonstraat 160, B-8530 Rekkem, 256 p. 550 BF / f 40, - / 65 FF.