Ons Erfdeel. Jaargang 20

[p. 813]

Nederlandse taal- en kultuurpolitiek

[p. 814]

Nederlandse taal en kultuur in het buitenland

Operatie voorlichting buitenland.

Het is verheugend vast te kunnen stellen dat in de Angelsaksische gebieden het aantal publikaties over of vertalingen uit de Nederlandse letteren de laatste maanden niet schijnt af te nemen. Vooral de bekleders van verschillende leerstoelen Nederlands laten zich daarbij niet onbetuigd. Dit tijdschrift had vroeger al de gelegenheid (O.E., 2/74, p. 216) de aandacht te vestigen op de Library of Netherlandic Literature en op de afdeling Nederlandse auteurs in Twayne's World Autors Series. Als nummer 219 in deze laatste serie verscheen van Peter King (Cambridge University) een studie over Multatuli, en als nummer 328 van René Breugelmans (The University of Calgary) een werk over Jacques Perk. Beide boeken volgen het algemeen stramien dat door de uitgever van de reeks wordt opgelegd: een inleiding, een beperkt aantal hoofdstukken, notities en referenties, een keuze uit de bibliografie en een klapper. Beide zijn indringende ontledingen, die de behandelde auteurs met hun voornaamste werken duidelijk voor onze geest oproepen en in hun historische kontekst plaatsen, en waarvan we alleen kunnen hopen dat ze het begin betekenen van een lange reeks gelijk(w)aardige studies.

●

Manfred Wolf (San Francisco State University) heeft zijn Albert Verwey and English Romanticism niet bij Twayne, maar bij de Nederlandse Boek en Steendrukkerij v/h H.L. Smits (Den Haag, 1977) ondergebracht. Dit is zijn proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor in de Letteren, aan de Rijksuniversiteit te Leiden, met H.A. Gomperts als promotor. Het zou spijtig zijn als dit werk alleen in Nederland zijn weg zou vinden, want het moet ook Britse en Amerikaanse literair geïnteresseerden kunnen boeien, uit hoofde van de opzet zelf. Manfred Wolf vergelijkt namelijk de fazen die hij in de ontwikkeling van Verwey onderscheidt telkens met een periode in of met het hele oeuvre van een Engelse dichter uit de Romantiek: ‘Verwey and Shelley's Quest for the Hidden Power’, ‘Verwey and Wordsworth's Belief in the Unity of the World’, ‘The Inner Eye: Verwey and the Blakean Imagination’, ‘Immutability in Mutability: Verwey and the mature Shelley's Reconciliation of Life and its Forms’ en tenslotte ‘Verwey against Keats' Aesthetic of Intensity and Beauty Workship’. Speciale waarde krijgt het proefschrift door de vele vertalingen van Verwey's poëzie die Wolf in zijn tekst gebruikt of achteraan in een kleine bloemlezing bijeenbracht. En zeker als vertaler van poëzie is de schrijver van dit proefschrift niet aan zijn proef-stuk.

●

Bij de uitgeverij Martinus Nijhoff (Den Haag, 1976) verschenen dan weer zes essays, gebundeld en ingeleid door Francis Bulhof (The University of Texas) onder de titel Nijhoff, Van Ostaijen, ‘De Stijl’, Modernism in the Netherlands and Belgium in the First Quarter of the 20th Century. Die essays zijn eigenlijk zes referaten die werden gehouden op een symposium over ‘Modernism in the Low Countries, 1915-1930’ (oktober 1973, Dept. of Germanic Languages of the University of Texas, Austin, USA). J. Brandt Corstius en A. van Elslander plaatsen vooreerst de Noord- en de Zuidnederlandse literatuur in hun internationale kontekst, waarbij de eerstgenoemde vooral de verschillende Europese denkrichtingen belicht die het modernisme in Nederland hebben gevoed, terwijl A. van Elslander zich genoodzaakt ziet eerst het eigen klimaat van de literatuur in Vlaanderen te schetsen alvorens een overzicht te geven van de omstandigheden die een specifiek Vlaams modernisme mogelijk maakten. Daarop volgen dan de meer gedetailleerde referaten van P. Hadermann (Paul van Ostaijen and ‘Der Sturm’), E. Krispyn (Literature and ‘De Stijl’), R.P. Welsh (Theo van Doesburg and Geometric Abstraction) en A.L. Sötemann (Martinus Nijhoff's Poetry in its European Context). Zoals prof. Bulhof in zijn inleiding terecht aanstipt is met deze zes essays het onderwerp natuurlijk niet uitgeput, maar ze geven een ‘fair view of an important aspect of Dutch culture of the 20th century’.

●

Al wat langer van de pers, bij dezelfde uitgeverij Nijhoff (Den Haag, 1976, f 67.60), is de tweede aflevering van Dutch Studies, het jaarboek over taal, literatuur en leven in de Lage Landen, dat verschijnt onder de auspiciën van de I.V.N., c/o NUFFIC, Postbus 84069, 2508AB-Den Haag. Ik geloof niet dat we de betekenis van een dergelijk internationaal podium kunnen overschatten. Mettertijd kan het jaarboek uitgroeien tot een informatiebron van formaat voor al wie Engels leest, vooral als men verder ietwat algemener bijdragen blijft opnemen als ‘Spelling and Spelling Reform in the Netherlands’ (B.C. Damsteegt) en ‘The Historical Force of the Flemish Movement in Belgium’ (J. Fleerackers). De andere bijdragen in deze tweede aflevering handelen over de 17e-eeuwse grammatika van Willem Beyer (J. Gledhill), het Woordenboek der Nederlandsche Taal (Nienke Bakker) en Joyces impakt op de jongere Vestdijk (J. Duytschaever). Voor specialisten interessant zijn ongetwijfeld de bibliografische bijdragen van C. van Bree, A.J. Welschen en W. Gobbers. Laat me echter toe wat langer stil te staan bij het ‘Editorial Statement’ waarmee het jaarboek opent en dat (eens te meer!) gaat over de naam van onze taal, ditmaal in het Engels. Anders dan de verantwoordelijken voor de reeds genoemde Library of Netherlandic Literature

[p. 815]

opteren de redakteurs van Dutch Studies resoluut voor een meer pragmatische oplossing, die in bepaalde opzichten dicht bij het volkse taalgebruik aanleunt en waarvoor andere professoren hoogst waarschijnlijk weer de wenkbrauwen zullen optrekken. Ziehier wat in het jaarboek zal worden gehanteerd:

-	Nederlands, als naam van de taal, wordt Dutch.
-	De Nederlanden, als historisch gegeven en als geheel het gebied waar Nederlands wordt gesproken: The Netherlands.
-	Nederland (het huidig Koninkrijk): Holland.
-	Holland (de provincies Noorden Zuid-Holland): The Provinces of Holland.
-	Vlaanderen (historisch en huidig Nederlands taalgebied in België): Flanders.
-	De Vlaanders (de provincies Oost- en West-Vlaanderen): The Provinces of Flanders.
-	Noord-Nederlands (als term voor die specifieke vorm van taalgebruik): Northern Dutch.
-	Zuid-Nederlands (idem): Southern Dutch of Flemish.
-	Nederlands als geografisch gegeven (behorend tot de Nederlanden): Netherlandish.
-	Vlaams, als naam voor de Oost- en Westvlaamse streektalen: Vlaams.
-	Hollands, als naam voor de streektalen in Noord- en Zuid-Holland: Hollands.

Dit wijkt wel héél sterk af van de terminologie die prof. Krispyn hanteert voor de Library of Netherlandic Literature (zie O.E. 2/74, p. 218). Dat is op zichzelf al te betreuren, maar ik kan me bovendien niet van de indruk ontdoen dat Dutch Studies hiermee weinig bijdraagt aan een vermindering van de heersende spraakverwarring in die aangelegenheid.

●

Om onze ekskursie in het Engels taalgebied voor deze keer te besluiten wil ik nog even prof. Geart Droege (Capital University, Ohio) vermelden, die een interessante lezing voorbereidde voor een schoolprogramma op de radio, over Frisians, Ethnicity and America - in Twelve Questions and Answers. In zijn bijdrage wordt een beeld geschetst van de Friese aanwezigheid in Europa en de V.S.A. Niet alleen de Amerikanen, maar ook talrijke Nederlandssprekenden kunnen er heel wat van opsteken.

●

Onze aandacht voor de Angelsaksische gebieden betekent niet dat het Franse taalgebied achterblijft. Hier gaat het vooral over vertalingen uit het Nederlands, waarover we geregeld informatie verstrekken in Septentrion. Ik beperk me daarom tot even een vermelding van de vertalingen in de reeks Le Plat Pays, geleid door Jacques De Decker en uitgegeven door Complexe, en de tweetalige bundels van La Renaissance du Livre, beide te Brussel. Tot de recentste titels behoren Le Ciel et la Chair van Hugo Raes en L'étonnement van Hugo Claus in de eerstgenoemde reeks, en vertalingen van R. Verbeeck, W.M. Roggeman en K. Jonckheere bij de andere uitgever.

●

Op een geheel ander vlak situeert zich het nieuwe, in het Frans en het Nederlands verschijnende tijdschrift Iris, dat zich in beide landstalen een ‘Belgisch tijdschrift voor cultuurspreiding’ noemt en dat sedert juni 1977 uitkomt in Burundi, onder impuls van Geert Sledsens. P.A. Thijs, J.L. Godard, P. de Vos en A. Wauthier vormen het redaktiekomitee. Het zal geen verwondering wekken dat in de eerste aflevering de aandacht vooral gaat naar Rubens (wie komt dààr onderuit?), maar er zijn ook korte stukken over Peter Benoit en Marnix Gijsen. Ongetwijfeld kan Iris een eigen rol gaan vervullen in dat specifieke Centraal-Afrikaanse land.

●

Zo specifiek en lokaal als Iris zich aanmeldt, zo kosmopolitisch ziet HEJS eruit, een klein tijdschrift in het Esperanto dat verschijnt in Sabadell, Katalonië. Herman Deceuninck stelt er de vraag in: Cu ekzistas ‘nederlanda’ lingvo? (Bestaat de ‘Nederlandse’ taal?) en geeft als antwoord een zeer duidelijke uiteenzetting over onze taal, met de wedervraag dat iemand over het Kastilliaans, Katalaans en tutti quanti een gelijkaardig stukje voor een Belgisch esperantistenblad zou plegen. Een goed initiatief.

●

Even prijzenswaardig is tenslotte de bijdrage over Aktuell nederländsk poesi die Armand Van Assche publiceerde in het keurig afgewerkte Zweedse tijdschrift Horisont (jg. 24, nr. 2, 1977). Natuurlijk moet zo'n bijdrage van nauwelijks acht bladzijden wel aan de oppervlakte blijven, maar de opzet is in al zijn bescheidenheid niettemin aantrekkelijk: tien dichters worden voorgesteld via van elk een foto en een gedicht in vertaling (Hans Vlek, K. Schippers, M. de Jong, H. de Coninck, P. Lasoen, R. Kopland, H.C. ten Berge, M. Insingel, E. van Vliet en P. Snoek) en in grote trekken gesitueerd in het geheel van de stromingen in onze jongste lyriek. Ik kan de waarde van de vertalingen van Arne Fredholm en Armand Van Assche niet beoordelen, maar rekening houdend met de ongebonden vorm van de originelen (wat vertalen ervan toch ietwat meer mogelijk maakt) zou het me verbazen als het artikel van laatstgenoemde de Zweedse poëzieminnaar helemaal niet zou aanspreken.

Jan Deloof.