Ons Erfdeel. Jaargang 20

De Franse Nederlanden

Frans-Vlaanderen: Aktualiteiten.

1. Onderwijs van het Nederlands:

Tijdens het schooljaar 1976-'77 waren er in Frans-Vlaanderen een tiental vrije kursussen Nederlands, d.w.z. georganiseerd buiten de lesrooster of als avondonderwijs. Enkele daarvan worden gepatronneerd door de Michiel de Swaenkring en de meeste worden gefinancierd door het Komitee voor Frans-Vlaanderen. We geven ze hier op een rijtje met tussen haakjes eerst de plaats waar de kursus loopt of de organisatoren en daarna de lesgeefster of lesgever: te Rijsel (Union Française de la Jeunesse / Mej. Van den Abeele), te Steenvoorde op twee niveau's (stadhuis / J.K. Bertheloot), te Godewaarsvelde (Jongensschool / Mej. Van den Abeele), te Belle op drie niveau's (Jeugdtehuis / C. Taccoen, M. Carnel en G. Declercq), te Hazebroek (Sint-Jakobskollege en Landbouwschool / N. Depoers), te Kaaster (Gemeentehuis / J.K. De Koopman en J.P. Couché), te Duinkerke (Michiel de Swaenkring / J. Fermaut), te Rijsel op twee niveau's (Katolieke universiteit / Kan. M. Deswarte), te Robeke (Handelskamer / Mej. Van den Abeele) en te Halewijn op drie niveau's (Maison pour tous / F. Persyn en Mej. Van den Abeele).

Het is moeilijk om over alle kursussen precieze informatie in te winnen over het aantal kursisten. Uiteraard is er na de beginlessen altijd een zekere terugloop van de belangstelling. Maar het zal zeker niet overdreven zijn het cijfer van 100 kursisten te noemen die het hele jaar door Nederlands studeren.

Een aantal van deze leerkrachten behaalden een certifikaat Nederlands aan de universiteit. Ze worden elk jaar allen uitgenodigd op een studiebijeenkomst van alle leerkrachten die in de akademische omschrijving van

[p. 496]

Rijsel bij het onderwijs van het Nederlands betrokken zijn. Het relatief sukses van deze vrije kursussen is een barometer voor de belangstelling die onze taal aldaar geniet.

Uiteraard moet men voor het bepalen van de positie die onze taal bekleedt in Frans-Vlaanderen uitkijken naar de plaats die onze taal inneemt binnen het kader van lesrooster en leerplan.

Een ministerieel besluit van 29 september 1970 opende, teoretisch altans, kansen voor onze taal in het sekundair onderwijs en voor het bacchalaureaatseksamen. Op de ruim 720 instellingen voor sekundair onderwijs die de twee Frans-Vlaamse departementen tellen waren er tijdens het schooljaar 1976-'77 drie waar men van een toepassing kan spreken: het C.E.S. (Collège d'Enseignement Secondaire) Robert Schumann te Halewijn, het C.E.S. te Belle en het Lycée Auguste Angellier te Duinkerke. In deze drie onderwijsinstellingen zijn de respektievelijke leerkrachten: F. Persyn, F. Fritz en Mej. Van den Abeele. Over de stand van zaken te Duinkerke konden wij geen informatie verkrijgen. F. Persyn en F. Fritz zijn leraar Duits met een certifikaat voor Nederlands, dat zij respektievelijk te Rijsel bij Prof. W. Thys en te Straatsburg bij Prof. A. van Seggelen behaalden. Bovendien kon F. Fritz gedurende een jaar aan de Leidse Rijksuniversiteit studeren. Te Halewijn studeren de leerlingen van F. Persyn Nederlands als tweede vreemde taal (na het Engels). De lessen kaderen volledig binnen de lesrooster en zullen volgend jaar naar alle waarschijnlijkheid voortgang kunnen vinden. De leerlingen van F. Fritz te Belle studeren Nederlands als 3e vreemde taal (na Engels en Duits), maar slechts 1 van de drie lesuren heeft plaats binnen de lesrooster wat de aantrekkelijkheid van deze optie vermindert. Hoewel de direktie van deze school gewonnen is voor het behoud van de optie Nederlands, is het gevaar niet denkbeeldig dat deze kursus volgend jaar wegvalt.

Ter aanvulling bij dit hoofdstukje Nederlands in het sekundair onderwijs vermelden wij dat ook nog Nederlands onderwezen wordt aan het Lycée Pierre Corneille te Rouen, het Lycée Stéphane Mallarmé en het Lycée Paul Bert te Parijs en het Lycée International te Saint-Germain-en-Laye.

Op universitair niveau nu, kan men Nederlands studeren als bijvak bij het hoofdvak Engels of Duits aan de universiteit van Rijsel III. Cijfers over het aantal studenten in de drie jaar bezitten wij niet. Sedert 1974 bestaat al drie jaar het eerste jaar en twee jaar het tweede jaar voorbereidend op een licentie Nederlands. Het is nu wachten op het totstandkomen van het derde jaar. Zodra dat een feit wordt, is de universiteit van Rijsel III, de eerste waar leraren Nederlands die Nederlands als hoofdvak volgen kunnen afstuderen.

Prof. W. Thys, die er nu de titel heeft van ‘maître de conférences’, en er ooit, nu meer dan twintig jaar geleden, helemaal alleen stond, heeft nu een kleine ploeg van docenten rond zich, waarvan deel uitmaken: Dr. Joost De Geest, Lic. Hugo Ryckeboer en Lic. Marie-Christine Lalemand.

Prof. W. Thys is ook verantwoordelijk voor het onderwijs van het Nederlands verstrekt in het van de universiteit van Rijsel III afhangende Institut d'Education Permanente dat nauw samenwerkt met het bedrijfsleven. Hij wordt daarvoor bijgestaan door Lic. Luc Ravier, de heer Salembier (de kursus van het Belgisch Konsulaat die hij vele jaren verzorgde is nu opgeslorpt door genoemd Institut) en Francis Persyn. Kursussen in het kader van de Education Permanente worden te Rijsel en te Halewijn gegeven.

Elders in Frankrijk zijn er nog 12 instellingen voor hoger of universitair onderwijs waar men Nederlands kan studeren: Besançon, Grenoble, Metz, Parijs (Université de Paris-Sorbonne, te Cours-la-Reine, Université Paris-Sorbonne Nouvelle, te Asnières, Université Paris-Val de Marne, te Créteil, Université Nouvelle Paris III), Nanterre, Ecole Nationale d'Administration (E.N.A.) te Parijs, Ecole Normale Supérieure (E.N.S.) te Parijs, Straatsburg en Tours.

Om dit overzichtje af te ronden, nog dit: op woensdag 11 mei 1977 is op de sektie Nederlands van de universiteit van Rijsel III voor het eerst onder leiding van Prof. W. Thys een eksamen Nederlands georganizeerd met het oog op het toekennen van een certificat de néerlandais. Voor toekomend jaar en voor over twee jaar is telkens een bijkomend eksamen voorzien voor wie slaagde in de eerste proef. Nieuw was dat dit eksamen zowel voor studenten als niet-studenten toegankelijk was. Het afgeleverde attest staat los van elke akademische graad of titel. Voor dit eksamen hadden zich 40 kandidaten uit Frans-Vlaanderen aangeboden.

Dit beknopt overzicht kan enige reden tot optimisme wettigen, vooral als men bedenkt dat er dertig jaar geleden niets bestond. Er kan evenmin twijfel over bestaan dat al wie zich op een of andere manier met de studie van het Nederlands in Frans-Vlaanderen (en in Frankrijk) heeft ingelaten met rechtmatige trots op de afgelegde weg mag terugblikken. Aan hen ligt het niet, indien we nu nog niet verder staan!

Maar men kan er moeilijk onderuit vast te stellen dat het Nederlands in Frans-Vlaanderen nog altijd een marginale pozitie bekleedt. Op het niveau van het

[p. 497]

lager onderwijs is het Nederlands verboden. Op het niveau van het sekundair onderwijs is er het ministerieel besluit van 29 september 1970. Zeven jaar later moet het nu toch duidelijk zijn dat de toepassing ervan een lachertje is. Op universitair niveau komt er eerstdaags de licentie Nederlands tot stand te Rijsel. Een goede zaak, maar ook, het normale minimum dat er al een halve eeuw voordien had moeten zijn.

Verklaringen, ekskuzes en alibi's zijn er ten overvloede. Uiteindelijk valt alles te herleiden tot één grondgegeven: de afwezigheid van een Nederlandse kultuurpolitiek ten overstaan van het buitenland in het algemeen en van Frankrijk in het biezonder.

In april van dit jaar gaf het goed geïnformeerde maandblad Le Monde de l'Education een speciaal nummer uit gewijd aan het onderwijs van vreemde talen in Frankrijk. Al wordt het kultuurpolitiek beleid van Frankrijks buren en partners niet ekspliciet behandeld, toch kan men er heel wat uit leren over wat een beleid kan bereiken. Ik citeer tenslotte de eerste alinea uit een kort stukje over het Nederlands onder de titel ‘Néerlandais: parent pauvre de l'Europe’: ‘Le néerlandais est la langue nationale et officielle des Pays-Bas; c'est aussi celle des provinces flamandes de Belgique, et l'une des deux langues officielies de l'Etat. Ce n'est donc nullement une langue “mineure” à l'échelle de la Comunauté européenne actuelle. Les études de néerlandais en France sont malheureusement encore le parent le plus pauvre de l'enseignement des langues étrangères, au point que les statistiques du ministère n'en font pas état.’

2. Publikaties:

●	Naar aanleiding van de driehonderdste verjaardag van de Slag bij Kassel (11 april 1677), waardoor de rest van wat we nu Frans-Vlaanderen noemen bij Frankrijk aangehecht werd, stelde Raf Seys een boekje samen onder de titel De slag aan de Pene 1677 (58 blz., uitg. de Rumberg, Koekelare, 1977, prijs 100 BF, over te schrijven op prk. 000-0516779-60 van Raf Seys, Ringlaan 1, 8280 Koekelare). De Frans-Vlaming Dr. F. Morel beschrijft daarin het militair verloop (de tekst is in Nederlandse vertaling opgenomen). Raf Seys heeft het gebeuren kort gesitueerd in de geschiedenis van de Nederlanden. De rest van het boekje heeft hij gestoffeerd met allerlei wetenswaardigheden over de omgeving en een beschrijving van de wandelweg die hij ontwierp. Met daarbij nog een uitslaande kaart is het boekje tevens een handige wandelgids. En om de wandelende toerist van zoveel mogelijk kultuur-historische achtergrond over Frans-Vlaanderen te voorzien, heeft hij Nederlandstalige teksten opgenomen van Frans-Vlamingen (R. Despicht, J.M. Gantois, E. Looten, Michiel de Swaen, e.a.) Deze bescheiden uitgave is uiterst verzorgd uitgegeven en geïllustreerd met een viertal foto's.
●	Elders in deze kroniek behandel ik de tentoonstelling La peinture flamande au temps de Rubens (Rijsel, Kales, Atrecht, 1977). De katalogus met dezelfde naam telt 205 blz. en kost 30 FF. Konservator Hervé Oursel (Rijsel) situeert deze tentoonstelling in het museumbeleid van de regio. Jacques Foucart en Jean Lacambre evalueren de tentoongestelde werken. Hervé Oursel en Françoise Maison (Atrecht) gaan de oorsprong na van de aanwezigheid van al dat Vlaams werk in de Frans-Vlaamse musea. Mej. Thérèse Vergriete (Bergen) heeft een nog onvolledige lijst samengesteld van Vlaamse werken uit de 17e eeuw die zich in Frans-Vlaamse kerken en abdijen bevonden vóór de Franse Revolutie. Het eigenlijke katalogusgedeelte (met biografische nota over elke schilder, technische gegevens, beschrijving, beoordeling en foto van elk werk) is van de hand van 8 konservatoren en specialisten. Er is ook nog een repertorium opgesteld door Dominique Vieville (Kales) van alle werk in Frans-Vlaamse musea dat tot de Vlaamse school van de 17e eeuw behoort. Alles is alfabetisch geklasseerd (eerst per artiest, vervolgens per museum en per titel). Wat niet aan een bepaalde naam kon toegeschreven worden staat onder het trefwoord ‘Ecole flamande du 17e siècle’ en beslaat tien kolommen kleine druk. Een aantal attributies zijn na een grondig wetenschappelijk onderzoek gewijzigd, echter niet zonder verwijzing naar de vroegere, zodat de band met de oude katalogi niet afgesneden is. Tenslotte zijn achteraan nog 48 kleine zwartwit reprodukties opgenomen van werken die niet tentoongesteld waren. Deze katalogus is een biezonder waardevol werk voor de kennis van een stuk gemeenschappelijk artistiek erfgoed in Frans-Vlaanderen.
●	Indien zich in Frans-Vlaanderen niet duidelijk een Groot-Pikardische beweging manifesteert, dan hoeft ze toch niet langer te wachten op een leermeester. Want aldus dient zich een vurig frankofoon uit de Zuidelijke Nederlanden aan, ene Charles-François Becquet met z'n Retour à la Grande Picardie (49 blz., Collection ‘L'oeil ouvert’, nr. 5, uitg. Louis Musin, Brussel, 1975). Men zou vermoeden dat de auteur een nauwe samenwerking voorstaat tussen Frans en Waals Picardië (in Belgisch Henegouwen). Maar het zijn veel wijdser perspektieven die hij ontvouwt (vanaf Normandië ‘tot en met’ de Voerstreek): ‘Sous nos yeux ravis, Dunkerque devient la métropole de la Basse-Picardie et sera demain celle de la Wallonie’ (p. 20). Vanzelfsprekend is er de Dietse (thiois) aartsvijand van wie dan ook geen enkele

[p. 498]

	boosaardige bedoeling onbeschreven blijft. De auteur heeft de bewijzen in de hand, toont en citeert ze: kaarten van de Nederlanden in de 16e eeuw, uitlatingen van de Nederlandse ex-premier Cals, van wijlen Julien Kuypers, van Paul Knaepen en van ere-rektor Hendrik Brugmans. Zelfs Openbaar Kunstbezit levert bewijzen van La néerlande en marche en le fanatisme germanique. Wij staan uiteraard perpleks bij zoveel onthullingen. Wij gaan door de knieën en kunnen niet meer weerstaan aan een bekentenis van feiten waarvan Ch.F. Becquet klaarblijkelijk nog onwetend is: er bestaan plannen om la Grande Picardie (dus zowel ‘Basse’ als ‘Haute’) onder de diktatuur te loodsen van de hoofdredakteur van dit tijdschrift; Rome gaat al akkoord om dan de Westvlaamse specialist inzake de taal in Frans-Vlaanderen met de Kamerijkse mijter en staf te tooien, en uw recensent hoopt alle media te kunnen censureren.
●	In het voorjaar van 1976 organizeerde de Regionale Raad o.l.v. Pierre Mauroy hoorzittingen met de lokale politieke en sociaal-ekonomische verantwoordelijken in de hoofdplaats van elk van de 13 arrondissementen van de regio en dat in voorbereiding van de Staten-Generaal die op 9 oktober 1976 in Rijsel plaats had. Het dokument dat daaruit groeide voor het arrondissement Duinkerke dat de hele Frans-Vlaamse Westhoek omvat, beslaat 108 bladzijden. Het bevat een verslag van de hoorzitting van 19 juni en een statistisch dossier dat de achterstand van de streek in cijfers uitdrukt. Er is ook sprake van kultuur, maar geen enkel politikus heeft ook maar een woord gerept over het probleem van het onderwijs van de volkstaal. Een samenvatting van alle dokumentatie en studiewerk van de hele regio verscheen intussen onder de titel Le Plan régional (242 blz., Rijsel, 1977), te verkrijgen op het adres: Conseil régional, 108, avenue du Peuple-Belge, F-59000 Rijsel).
●	In het tijdschrift Plein Nord van januari 1977 (nr. 30) schrijft Jules Brenne over het boek van Prof. Firmin Lentacker, La frontière franco-belge, waarover Ons Erfdeel al een uitvoerig artikel bracht van Luc Schepens onder de titel De grens als spelbreker (OE, 74/3, p. 373-383). Het boek bevat vanzelfsprekend ook heel wat over de Vlaamse uitwijking naar de Franse Nederlanden. Dat inspireerde de recensent voor Plein Nord tot een tipisch staaltje van hele en halve geschiedenisvervalsing dat perfekt overeenstemt met een hardnekkig vooroordeel in Frans-Vlaanderen t.o.v. onze taal. Daarom is de bewuste alinea het citeren waard: ‘Il reste que, de la fin du XIXe siècle à 1919, l'arrondissement de Lille a doublé sa population. L'arrivée des Belges, et surtout Flamands, en a été la cause principale. La langue flamande n'a pas fait obstacle à l'assimilation. Les immigrés peu scolarisés, voire même illettrés, ont trouvé pour leurs enfants une réponse à l'alphabétisation en les envoyant à l'école française du quartier. Solution spontanée d'autant plus naturelle que le flamand de leur village natal, était différent du néerlandais officiel dorénavant enseigné dans les classes en Belgique. Cette mutation linguistique, officiellement décidée et appliquée, a rejeté les Flamands de France, ceux de l'arrondissement de Lille tout particulièrement, vers les destinées de la langue française.’ Waar de ouders geen andere mogelijkheid hadden dan die van uitsluitend Franstalig onderwijs, brengt de recensent ‘solution spontanée’ ter sprake. Hij schijnt ook niet te weten dat in België de leerplicht pas in 1914 tot stand kwam en in Frankrijk al een feit was sedert 1881, maar dan op een wijze die elke andere onderwijstaal dan de Franse uitsloot. Hij verwart ook de eerste taalwetten met het gebruik van de Nederlandse kultuurtaal i.p.v. het dialekt. Die eerste taalwetten (op het gebruik van het Nederlands in het strafrecht (1873), in bestuurszaken (1878), in het officieel middelbaar onderwijs (1883), in de Beroepshoven (1891) en de zogenaamde Gelijkheidwet van 1898) krijgen hier proporties toegemeten die ze nooit aannamen. Men bedenke dat de vernederlandsing van de Gentse Rijksuniversiteit pas in 1930 definitief tot stand kwam. De gedachtengang van J. Brenne is wel een getrouwe kopie van de wijze waarop de Franstalige burgerij in België altijd tegen de taalwetten en tegen het Nederlands heeft aangekeken. Intussen heeft hij handig het feit ontweken dat noch aan de autochtone Frans-Vlamingen noch aan de ingeweken Vlamingen ooit enige taal- en kultuurrechten zijn toegekend.
●	De laatste jaren is in Belgisch-Vlaanderen de studie van het regionalisme en de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen flink op dreef gekomen. Het werk van Marc Castre, La Flandre au Lion. Séparatisme et Régionalisme en Flandre française. 1919-1977 (91 blz., Duinkerke, 1977, prijs: 30 FF, te verkrijgen op het adres: 26, place Jean Bart, F-59140 Duinkerke) is niet bedoeld om die studie vooruit te helpen. Voor het historisch overzicht zijn geen nieuwe bronnen aangeboord. Zijn overzicht tot en met het proces Gantois in 1946 is gebazeerd op teksten uit de bladen van het VVF en de studie van Dejonghe in de Revue d'histoire moderne et contemporaine, aangevuld met getuigenissen van Nicolas Bourgeois. Van recente literatuur verschenen in Belgisch-Vlaanderen is blijkbaar geen gebruik gemaakt. In een

[p. 499]

tweede deel overschouwt hij achtereenvolgens het naoorlogse optreden van Gantois met de uitlopers daarvan, het Waregemse Komitee voor Frans-Vlaanderen, de Michiel de Swaenkring en het optreden van J.P. Sepieter. De schrijver die journalist is bij de krant La Voix du Nord heeft afstand kunnen nemen van hardnekkige vooroordelen. Je merkt dat bijv. bij zijn konkluzie over het Komitee voor Frans-Vlaanderen: ‘Les procès d'intention envers le Komitee voor Frans-Vlaanderen sont donc injustifiés et sa seule action en faveur d'une culture moribonde est à respecter’ (p. 64). Het is met geengageerde simpatie dat hij over de recentste ontwikkelingen schrijft. Zijn voorkeur gaat daarbij naar de aktie van J.P. Sepieter, die zich aan een eerste politiek optreden waagde door in maart 1976 aan de kantonnale verkiezingen deel te nemen in het kanton Steenvoorde. Het boekje van Marc Castre is een heldere, zij het niet altijd feilloze analize van de Vlaamse Beweging in Frans-Vlaanderen. Het is de eerste keer sedert vele decennia dat een Frans-Vlaming zich aan het nadenken zet over het bewustwordingsproces waarin hij betrokken is en zijn bevindingen uitgeeft. Ik wens deze uitgave in Nederland, Vlaanderen en Frans-Vlaanderen veel sukses toe.

3. Kulturele aktiviteiten:

●	In een vorige kroniek (OE, 77/2, p. 335) heb ik naar aanleiding van J. Theys' konkluzies over de grensarbeid in Noord-Frankrijk (een artikel in het ts. West-Vlaanderen Werkt) enkele vragen geformuleerd in verband met de mogelijkheid voor inwijkelingen uit Frans-Vlaanderen (hoofdzakelijk in de gemeenten Menen, Wervik en De Panne) om zich in de Nederlandstalige Westvlaamse gemeenschap te integreren. Het is biezonder verheugend dat hierop een reaktie is gekomen van J.P. Renier van de Stedelijke Kulturele Raad van Wervik met pozitief nieuws. In 1975 is de stedelijke kulturele raad aldaar gestart met een kursus Nederlands voor vreemdelingen. Er werd vooraf geen onderzoek gedaan en de inwijkelingen werden niet bezocht. Een kleine advertentie leverde onmiddellijk voldoende kandidaten op om met zo'n kursus te starten. De leraar die bereid was deze taak op zich te nemen heeft nu twee jaar gewerkt met dezelfde groep. De kulturele raad van Wervik rekent erop vanaf september 1977 een nieuwe groep kursisten te hebben. Ongetwijfeld zouden de betrokken leraar en de organizerende raad kontakt met andere dergelijke initiatieven op prijs stellen. Er stellen zich allerlei problemen. De gemeente Wervik komt financieel tussen en ook het ministerie van Nederlandse Kultuur, doch alleen ten titel van eksperiment. Voor de leraar betekende dit een geheel nieuwe ervaring. Op het gebied van handboeken en didaktisch materieel was het nog een zoeken en tasten. Het Wervikse eksperiment bewijst intussen dat er op dit terrein nuttig werk verricht kan worden door de lokale verantwoordelijken. Voor de geïnteresseerden nog even het adres: J.P. Renier, kultuurfunktionaris, stedelijke kulturele raad, stadhuis, Wervik, tel. [phone].
●	Op vrijdag 29 april 1977 is het jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français 1977 aan de pers voorgesteld te Rijsel in het Belgisch Konsulaat. Namens de Stichting Ons Erfdeel voerde Mr. Raf Renard, voorzitter van de Raad van Beheer, het woord. De Franse regionale tv van FR 3 zond dezelfde dag al een interview uit met Mr. Raf Renard en de Rijselse regionale radio-omroep stelde het jaarboek de volgende dag voor. Het jaarboek De Franse Nederlanden 1977 verscheen precies een jaar na de eerste uitgave, in een zelfde oplage (3000 eks.) en met een zelfde omvang. De redaktie is uitgebreid met de Frans-Vlaming Francis Persyn.
●	Op 11 april 1977 organizeerde Raf Seys uit Koekelare een Zwijgende voettocht door het slagveld van de Pene. De Pene is het riviertje in de buurt van Kassel waar drie eeuwen voordien een beslissende veldslag plaats had tussen de troepen van Willem van Oranje en de Franse koning Lodewijk XIV. De slag besliste over het lot van een stuk van Frans-Vlaanderen. De voettocht werd beëindigd zonder toespraken. Er deden zich geen incidenten voor.
●	De katolieke universiteit van Rijsel (la Catho in het Frans), een geheel van hogere en universitaire onderwijsinstellingen, heeft einde april 1977 haar honderdjarig bestaan gevierd. Deze Fédération universitaire et polytechnique waartoe ook de bekende Ecole Supérieure de Journalisme behoort, telt zesduizend studenten en ongeveer 600 man onderwijzend personeel. Van alle Franse privé-instellingen voor hoger onderwijs is de Rijselse Catho de grootste.
●	De Frans-Vlaamse bijdrage tot het Rubensjaar bestaat uit een tentoonstelling: La peinture flamande au temps de Rubens (Rijsel, Museum voor Schone Kunsten, 15 april - 20 juni 1977). Het gaat niet om een Rubenstentoonstelling, maar om een selektie van 90 werken van Rubens tijdgenoten uit het bezit van de Frans-Vlaamse musea (Atrecht, Bergen, Bonen, Kales, Kamerijk, Dowaai, Duinkerke, Rijsel, Sint-Omaars, Torkonje en Valencijn). De konservatoren van de musea uit genoemde steden hebben zich voor hun keuze laten bijstaan door meerdere specialisten inzake Vlaamse kunst uit de 17e eeuw, o.m. de Louvrekonservator Jacques Foucart. Enkele zeer bekende werken (Rubens' Landschap met Regenboog uit Valencijn en Jordaens' Jager met honden) zijn niet op-

[p. 500]

	genomen ten gunste van belangrijke ‘onbekenden’ of zelfs ontdekkingen. De afmetingen en slechte toestand van sommige doeken zijn ook een hinder geweest om te ekspozeren. Toch is het totaalbeeld van deze tentoonstelling boeiend. Andermaal is hier de rijkdom aan Vlaams kunstbezit in Frans-Vlaamse musea aangetoond. Aardig wat restauratiewerk zorgt bovendien voor een verfrissende nieuwe kennismaking. De reserves hebben andermaal bewezen dat ze nog schatten inhouden. Zo is uit het vrij onbelangrijke museum van Bergen een alleraardigst portret van de jonge Van Dyck opgediept. De ‘eeuw van Rubens’ is oneindig veel meer gevarieerd dan men zich al te stereotiep voorstelt. Deze tentoonstelling illustreert dat biezonder goed en het kan niet anders of de initiatiefnemers hebben dit ook door hun keuze willen bewijzen. Heeft hun (Franse) smaak hier meegespeeld? Of heeft de aard van het ter plaatse voor handen zijnde werk dat mee bepaald. Hier vertoont de Vlaamse kunst uit Rubens tijd minder van het teatrale en eksuberante, minder van de barokke sensualiteit en minder rijke kontrasten. Het hier tentoongestelde werk heeft affiniteiten met Renaissance en Klassicisme. Het is ook rustiger en zelfs meer intimistisch. Van Rijsel gaat de tentoonstelling naar Kales (van 3 juli tot 31 augustus) en tenslotte naar Atrecht (van 10 september tot 31 oktober).
●	Tijdens de maand mei gebeurde nog een en ander meer op het terrein van de plastische kunsten. In een streek waar kitsch het nog zo goed doet is het ontstaan van een galerij met artistieke ambities een gebeurtenis. De Galerie du Hautmont (adres: 3, rue F. Roosevelt, te Mouvaux) startte met potloodtekeningen en akwarellen van J. Dodin (5 mei-18 juni). Dezelfde Dodin was samen met een zestigtal andere artiesten, waaronder al de belangrijkste van de streek vertegenwoordigd op de 3e Biënnale van Grevelingen (8 tot 22 mei 1977). Op enkele kilometers van Mouvaux in het kunstcentrum Septentrion te Bondues loopt nog tot 17 juli een grote Rodintentoonstelling, met hoofdzakelijk werk afkomstig uit het Parijse Rodinmuseum.
●	Te Hazebroek zal voor de eerste keer op 2, 3 en 4 september 1977 een Vlaamse Zomervolkshogeschool plaats hebben (Université Populaire Flamande d'Eté). De organisatoren zijn Jean-Pierre Allossery, Régis De Mol, Yves Havet, René Montaigne, Jean-Paul Sepieter, Xavier Taraud, Eric Vanneufville en Philippe Vandenberghe. Het is de bedoeling zoveel mogelijk lokale verantwoordelijkheden en belangstellenden uit de Frans-Vlaamse Westhoek aan te trekken, aan het woord te laten en tot een scherper bewustzijn te brengen van de uiterste noodsituatie waarin de streek zich bevindt op kultureel, taalkundig en sociaal-ekonomisch gebied. Iedereen is welkom. De vergaderingen en ontmoetingen zijn wel gegroepeerd rond drie tema's (‘leven en werken in de streek’, ‘de Vlaamse identiteit’ en ‘wonen en leefmilieu’), maar de nadruk wordt gelegd op het informele karakter. De uitnodiging beslaat 5 bladzijden. Het valt op hoe de nadruk sterk gelegd wordt op de Nederlandse volkstaal en de bedreiging die erop weegt. In verband hiermee hebben de organisatoren geen blaadje voor de mond genomen: er is sprake van moord op onze taal en kultuur (‘l'assassinat de notre langue et de notre culture’). Zij gaan ook uitdrukkelijk in tegen de traditionele geest van fatalisme. Alleszins een belangrijk initiatief. Inlichtingen zijn te verkrijgen op het adres: Centre Socio-Educatif, place Degroote, F-59190 Hazebroek.

Erik Vandewalle.