Ons Erfdeel. Jaargang 20

T. Procaccini's ‘La prima notte’ in wereldkreatie in VKO-Antwerpen.

Hoe langer hoe meer doet de Vlaamse Kameropera Antwerpen van zich spreken door een of andere uitzonderlijke prestatie. Dat was andermaal het geval op 7 februari I.I., toen dat gezelschap in het Ringteater twee eenakters van de Italiaanse komponiste Teresa Procaccini voor het voetlicht bracht. La Vendetta di Luzbel (Het aards paradijs) was een herneming van de produktie die een tweetal jaren geleden onder de direktie van Arnold Brand met verrassend sukses werd voorgesteld. La prima notte (De Bruiloftsnacht) beleefde diezelfde avond te Antwerpen zijn wereldkreatie in aanwezigheid van de komponiste.

Teresa Procaccini was tot nog toe in ons land een minder bekende figuur. Mogelijk zal daar wel enige verandering in komen, nu de Vlaamse Kameropera voor de tweede maal een kameropera van haar heeft voorgesteld, en de BRT één van haar komposities - de kantate La Peste di Atene - op het programma heeft staan. Waarschijnlijk zullen ook tijdens het volgende koncertseizoen nog twee andere partituren uit haar oeuvre te Antwerpen worden uitgevoerd. De VKO denkt eraan een derde kameropera van haar te monteren, en het Ballet van Vlaanderen of de Stedelijke Balletschool overweegt de mogelijkheid om een koreografie uit te werken op de Piazza della Musica, een didaktisch werk waarin de verschillende instrumenten van het orkest op een geestige wijze worden voorgesteld.

Teresa Procaccini werd te Cerignola in Zuid-ltalië geboren op 23 maart 1934. Op zeer jeugdige leeftijd gaf zij reeds blijken van een uitzonderlijke muzikale begaafdheid. Zij studeerde piano aan het konservatorium van Foggia en orgel en kompositie aan het konservatorium van Rome. Na tal van vervolmakingskursussen te hebben gevolgd o.m. bij Constantin Silvestri behaalde ze in 1973 de Internationale Kompositieprijs Alfredo Casella. Gedurende twee jaar was zij direktrice van het konservatorium Giordano in Foggia. Op dit ogenblik is zij professor voor kompositie aan het konservatorium Refice in Frosinone, en sedert verleden jaar heeft ze ook de leiding van de kompositiekursus in het Festival delle Nazioni di Musica da Camera in Citta di Castello.

[p. 478]

Vera Vernieck en Leo Brant in ‘La Vendetta di Luzbel’.

Het oeuvre van Teresa Procaccini is reeds vrij uitgebreid. Naast een drietal kameropera's, het oratorium // giudizio di Salomone, de kantate La Peste di Atene, een orgelkoncerto en een viertal symfonische partituren bevat haar oeuvre vooral een vijftigtal bladzijden kamermuziek. Daaruit blijkt meteen haar voorliefde voor dat ietwat intiemere, tegelijk moeilijke en precieuze genre overduidelijk. De laatste tijd schijnt de komponiste zich meer en meer toe te leggen op het lyrische genre; vooral voor de opera en kameropera schijnt ze thans een uitgesproken voorliefde te koesteren. Op dat terrein wil ze de eeuwenoude Italiaanse traditie verder in de twintigste eeuw doortrekken. Zij aarzelt zelfs niet het voorbeeld van Puccini of Rossini als een soort ideaal voor te stellen, maar dat dan opgenomen in een verstaanbare twintigste-eeuwse taal.

Teresa Procaccini is geen avantgardiste; zij vergaloppeert zich ook nergens in een of ander eksperiment. De meeste van haar partituren zijn gekomponeerd in een biezonder doorzichtige en overwegend atonale stijl. Eén van haar hoofdbekommernissen is zich uit te drukken in een spontane en allesbehalve geforceerde klankentaal, in een persoonlijke en muzikaal verantwoorde stijl, maar die dan ook door het grote publiek kan begrepen en gesmaakt worden. Zij vindt het immers de plicht van een kunstenaar ook met de toehoorder rekening te houden, zo niet - zegt ze zelf - is de muziek een dode letter.

Tijdens de maand februari stelde de VKO twee van haar partituren voor. Als eerste La Vendetta di Luzbel, een lyrische opera in één bedrijf naar een libretto van Lope de Vega Carpio. De inhoud behandelt het bekende gebeuren in het aards paradijs. Om zijn hoogmoed en opstandigheid wordt de duivelse engel Luzbel door de aartsengel Miguel uit het paradijs verjaagd. Hij zal zijn wraak om de opgelopen belediging koelen op het mensenpaar. Met listige woorden weet hij Eva in de val te lokken en van de verboden vrucht te doen eten. Zij zet op haar beurt Adam tot het kwaad aan en sleept hem zo mee naar een bittere toekomst.

La Vendetta di Luzbel is een sterk geladen en zeer suggestieve partituur. Op een fijnzinnig gedifferentieerde wijze worden daarin de twee kontrasterende werelden in een evokatieve muziek omgezet. De zangstijl is volkomen aangepast aan het karakter van elk personage. Het orkest ondersteunt, aksentueert de gevoelens of schept de gepaste sfeer rond het gebeuren. De duivelse macht van Luzbel wordt vaak in een scherp getekende ekspressionistische klankentaal gedrenkt, o.m. door de obsederende herhaling van korte en hamerende motiefjes. Daartegenover staat de paradijselijke idylle die gehuld is in een fijnzinnige en eterische klankentover met o.a. lyrische frazen van de hobo of de strijkers. In het ganse muzikale gebeuren blijft de stem domineren boven een meestal solistisch uitgeschreven instrumentatie; althans in deze kameroperaversie, want er bestaat ook een versie voor een grotere orkestrale bezetting. Ook de zangpartij is oneindig verscheiden, biezonder ekspressief en geheel en al aangepast aan het dramatische gebeuren. Zij is meestal uitgewerkt in een atonale stijl en evolueert van recitativo over arioso tot lyrische kantilene en zelfs gesproken deklamatie.

Van een gans andere aard is La prima notte (De bruiloftsnacht), zowel naar gegeven als naar stijl. De inhoud van deze komische eenakter lijkt ons tamelijk gezocht, al steekt het geheel wel handig in elkaar met enkele geestige vondsten en geslaagde gags. Lucette en Bobo, een pas gehuwd paartje, willen de huwelijksnacht doorbrengen in een tweederangshotelletje. In hun naïeve schuchterheid voor elkaar worden ze plots gestoord door een indringer, Machut, een gevaarlijke inbreker, die door de

[p. 479]

politie wordt achtervolgd. Na wat geharrewar nemen de gerechtsdienaren de inbreker voor de bruidegom en omgekeerd de jonggehuwde voor de dief. De politie voert Bobo gevankelijk mee, en Lucette moet willens nillens, haar eerste huwelijksnacht doorbrengen met de boef Machut.

Muzikaal gezien is dit werk, een soort satire op de operette, al bij al een schalks amusementje zonder hoge pretenties. Dat spreekt al dadelijk uit de licht burleske stijl van de inleidende maten. Het orkest, dat andermaal zeer solistisch behandeld is, volgt het gebeuren op de voet met verrassende effekten, diverse gevoelsekspressies en suggestieve klankvondsten. Tussendoor evoceren bijv. wals- en slow-fox-flarden de sfeer van de belle epoque. De komponiste beschouwt deze nieuwe schepping als een ‘farce’ die het publiek eenvoudig moet verstrooien. Al zijn de sfeer en de stijl totaal verschillend met die van het veel sterkere, terzelfdertijd én poëtische én dramatische La Vendetta di Luzbel - en gaat onze voorkeur naar de laatstgenoemde partituur - als hedendaagse teatermuziek is ook dit muzikaal amusementje een aanwinst in het repertoire van de kameropera.

De vertolking van beide partituren in de Vlaamse Kameropera was in alle opzichten verzorgd, vooral dank zij een vlotte en aangepaste regie van Gilbert Serres, een juiste vokale bezetting en een gedetailleerde orkestrale interpretatie o.l.v. Ernest Maes.

Hugo Heughebaert.