Ons Erfdeel. Jaargang 20

Joanna, of de triomf van de demokratie (Luc Vilsen).

Het Nederlands Toneel Gent heeft het risiko genomen een nieuw Vlaams toneelstuk te kreëren. Joanna of de triomf van de demokratie is een stuk over de macht van het internationaal

Jef Demedts en Lieve Moorthamer in ‘Johanna of de triomf van de demokratie’
van Luc Vilsen in NTG.

kapitaal. Ter illustratie van dit tema interpreteert de auteur een bekende bladzijde uit de Westeuropese geschiedenis, de periode namelijk waarin Joanna de Waanzinnige zogezegd over Spanje, de Nederlanden en de Overzeese Gebieden regeert, onmiddellijk na de ontdekking van Amerika.

De motivering van de auteur is duidelijk en wordt trouwens bij herhaling in het stuk gezegd: regeren gaat slechts in zoverre de geldmachten het toelaten. Ekonomie en kultuur hangen af van de welwillendheid van diegenen die over enorme gelden beschikken. De zoektocht van Columbus naar een nieuwe handelsweg, waardoor toevallig Amerika werd ontdekt, werd pas mogelijk nadat een internationale financiële belangengroep het projekt steunde. Maak nu even de sprong naar onze tijd en ons land: momenteel zorgen in België de multinationals voor 18% van de werkgelegenheid in de industrie, in Limburg is dit zelfs 58%.

Er zijn voorbeelden te over om aan te tonen dat vorsten, presidenten, parlementsleden, vaak slechts stromannen zijn, en dat achter hun zogenaamde macht een andere, veel grotere macht werkzaam is.

Waarom grijpt Luc Vilsen in zijn stuk, waarvan het tema in elk geval aktueel is, dan voortdurend terug naar de lotgevallen van Joanna, in plaats van gewoon een eigentijds kritisch stuk te schrijven? Op een perskonferentie die aan de première voorafging, verklaarde de auteur er van overtuigd te zijn, dat hij op deze manier beter de mechanismen van het politieke spel kon blootleggen en dat dit ook voor hem - als auteur de enige doelstelling was.

Het terugvoeren van een eigentijds probleem naar een min of meer historisch equivalent, verplaatst echter het stuk naar een minder gevaarlijke sfeer, en maakt het voor de toneelkonsumerende burger, die het toneel nog altijd graag vanuit de literatuur bekijkt, beter aanvaardbaar. Want Joanna, of de triomf van de demokratie - er zit ironie in de titel! - is een stuk met literaire allure. Er worden door de

[p. 146]

spelers fraaie volzinnen gedebiteerd, maar precies de hegemonie van het woord is er oorzaak van dat er te weinig doordringend kan worden getoond.

In de regie van Raf Reymen en in de aankleding van Andrei Ivaneanu wordt trouwens aan de tekst alle eer bewezen. De gespletenheid zowel van bepaalde situaties als van enkele personages zijn visueel uitgewerkt in de dekorstukken die respektievelijk een klauw en een kop van een roofvogel verbeelden, symbolen die de inhoud van het stuk werkelijk in één beeld opvangen. Tussen auteur en regisseur is er meer dan gebruikelijk overleg gepleegd, maar dit heeft het globale koncept van het stuk wellicht slechts in vormelijke details beïnvloed.

Luc Vilsen schrijft nu aan een nieuw stuk, over diktatuur en Franco, in samenwerking met akteur-regisseur Senne Rouffaer (KVS-Brussel). Een volgende keer dus geen historische emballage. Belangrijk hierin is, dat de auteur overtuigd is, dat toneel maken een zaak is van meerdere mensen.

Roger Arteel.