Ons Erfdeel. Jaargang 19

Frans-Vlaanderen: aktualiteiten.

Informatieve bijdragen in de pers, op radio en televisie.

• De reeks supplementen die de Franse krant Le Monde aan Frans-Vlaanderen heeft gewijd behoort ontegensprekelijk tot het belangrijkste wat over deze regio in de afgelopen jaren verscheen. De sterke aanwezigheid van een regionale pers en de geringe afname van Parijse kranten werkt anders een feitelijke terreinverdeling in de hand. Normalerwijze brengt een krant als Le Monde zowat om de 5 à tien dagen een meestal kort stuk van een korrespondent uit Noord-Frankrijk. Het is bitter weinig, maar als het de

[p. 470]

signatuur draagt van Georges Sueur, tevens redakteur van de Frans-Vlaamse Nord-Eclair en docent aan de Ecole Supérieure de Journalisme te Rijsel, is het biezonder degelijk.

Le Monde heeft nu een uitzonderlijk initiatief genomen. Niet minder als dertig journalisten hebben zich gedurende twee maanden met de regio ingelaten. Het supplement dat dagelijks van 4 tot 10 mei verscheen, beslaat 6 afleveringen van telkens 6 tot 8 bladzijden. In elk supplement is een bepaald aspekt speciaal benadrukt en van verschillende zijden belicht. Het waren achtereenvolgens: ekonomie, politiek, natuurlijk en menselijk levenskader, jeugd en universiteit, kultuur en Europese aspiraties. Deze opsomming laat moeilijk vermoeden hoeveel nevenaspekten daarbij ook nog aan bod kwamen: religieus leven, regionale gerechten, folklore, natuurreservaten, enzomeer. Hoe aantrekkelijk dit allemaal is gepresenteerd mag ook nog blijken uit een telkens weerkerende kroniek waarin de kijk van de niet-Frans-Vlaming is opgetekend. En tenslotte hebben een aantal personaliteiten uit de regionale sociaal-ekonomische en politieke wereld er ook hun tribune gekregen.

Uiteraard is niet alles even belangrijk en ook niet altijd even scherp afgelijnd. Tot het allerbeste behoren de bijdragen van Georges Sueur die vermoedelijk wel het leeuweaandeel voor zich genomen heeft in de uitvoering van dit initiatief

Wat ontbrak ligt op één lijn. De aangrenzende regio Vlaanderen lijkt onbekend of niet als regio onderkend. Ik laat in het midden of dit een vorm van voorzichtigheid of taboe zou zijn. Het verschijnen van het jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français kreeg een informatief stuk. Maar aan het feit dat in de Frans-Vlaamse Westhoek nog een minderheidstaal voortleeft, een Nederlands dialekt, is helemaal voorbijgegaan. Als Le Monde in een eenmalig supplement Bretagne of de Elzas beschrijft, dan is een bijdrage over de taal aldaar niet afwezig. En tenslotte heeft het mij niet verbaasd dat de Belgiëkorrespondent, Pierre de Vos, in een bijdrage Le Nord sous le regard des belges, de bal lichtjes misslaat. Is het niet revelerend dat deze korrespondent het slot van zijn bijdrage moet aanvangen met ‘II y a dix ans, au fort de la crise linguistique, quand les “flamingants” de la côte belge menaient la vie dure aux touristes francophones...’? Het wekt wel verbazing dat een krant van zo'n niveau zulk proza blijft dulden.

• Rond dezelfde periode bracht Het Volk (6 mei 1976) 3 bladzijden over dezelfde regio. Met een artikel van de Belgische konsulgeneraal te Rijsel, G. Jacques, een bijdrage van A.G. Samoy, redakteur van De Nieuwe Gids en van Fr. Germonprez. Een vierde stuk is niet gesigneerd, maar lijkt nogal geïnspireerd te zijn door een of andere foldertekst. Bovenaan elke bladzij prijkt als titel ‘Gewest Pas-de-Calais’. Bedoeld was natuurlijk: Gewest Nord-Pas-de-Calais. Zetfouten, foutieve gegevens en een slordige opmaak hebben van dit initiatief een misgreep gemaakt.

• O. Linseele schreef in Het Volk (20-21 maart 1976) over de E. de Coussemakerherdenking in Frans-Vlaanderen, (vcm) over de grensproblemen n.a.v. het invoeren van de zomertijd in Frankrijk in De Standaard (25 maart 1976), een onderwerp dat ook aan bod kwam in Gazet van Antwerpen (27-28 maart 1976). Deze laatste krant kwam in hetzelfde nummer uitgebreid terug op de Franse kantonnale verkiezingen van 7 en 14 maart in de 2 Frans-Vlaamse departementen.

• In Nederlands Dagblad (8 april 1976) lichtte Marten Heida programma en opzet toe van de Frans-Vlaamse kultuurdag te Hulst. J.V.H. versloeg die manifestatie in het Zeeuws-Vlaamse Hulst (24 april 1976) voor De Standaard (26 april 1976) en citeerde daarbij uitvoerig Jozef Deleu's toespraak over ons buitenlands kultuurbeleid.

• Gazet van Antwerpen (17-18-19 april 1976) gaf een verslag over de door de Stichting Ons Erfdeel te Rijsel georganiseerde voordracht door Prof. A. Verhulst over de politieke partijen in België. In hetzelfde nummer bracht Wido Bourel een toeristische en historische voorstelling van het Frans-Vlaamse dorp Waten. Dezelfde krant informeerde verder nog tweemaal over genoemde voordrachtenreeks te Rijsel (26 april en 20 mei 1976).

• De Standaard berichtte over de Poolse emigrantenkrant in Frans-Vlaanderen ‘Narodowiec’ (7 mei 1976), de door de Stichting Ons Erfdeel te Rijsel georganiseerde voordrachtenreeks (19 mei 1976), de inhoud van het eerste jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français (20 mei 1976), een rondetafelkonferentie te Rijsel over de grensproblemen (20 mei 1976) en de reakties te Hazebroek op de zonderlinge belangstelling die het stadje plots geniet n.a.v. de verplaatsing daarheen van een Frans rechter (22-23 mei 1976).

• De aktiviteiten in het kader van de Nieuwpoortse Frans-Vlaamse Veertiendaagse kregen ruim weerklank in de lokale weekbladen De Zeewacht en Het

[p. 471]

Wekelilks Nieuws en op de regionale Westvlaamse bladzij van de meeste Vlaamse kranten met verspreiding in West-Vlaanderen.

• Brugsch Handelsblad (23 april 1976) gaf een uitvoerig interview met Jozef Deleu. Het had als neventitel: ‘Ons buitenlands kultureel beleid is zuiver amateurisme’. 't Pallieterke (15 april 1976) interviewde de Frans-Vlaming Wido Bourel. Het tijdschrift Meervoud (april 1976) schonk aandacht aan het Vlaams-regionalistisch programma van J.P. Sepieter bij de kantonnale verkiezingen van dit jaar. C. Moeyaert had het over ‘Zuid-Vlaanderen in aktie’ in Ter Waarheid (1e jrg., nr. 3, maart 1976) en met William Vananderoye vertaalde hij voor het tijdschrift Nieuw Vlaanderen (9e jrg., nr. 2, maart-april 1976) de toelichting bij het Franse wetsvoorstel Le Pensee ten gunste van de minderheidstalen. In Nu Nog (nr. 2, 1976), orgaan van de Vereniging voor Beschaafde Omgangstaal, verscheen een kort stuk over een Frans-Vlaanderenavond in Etterbeek. Een verslag over de 29e Frans-Vlaamse Kultuurdag te Waregem kan men nog lezen in het ANV-orgaan Neerlandia (80e jrg., nr. 1, 1976).

• De Rijselse afdeling van de regionale televisie F.R. 3 zond op 20 april 1976 een programma uit ‘Portrait d'Amsterdam’. Voor Nord-Picardie van de radiozender F.R. 3 verzorgde Brigitte Delannoy op 29 maart 1976 in een literaire en artistieke kroniek een interview met Jozef Deleu n.a.v. het verschijnen van het jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français.

• Op BRT-televisie evoceerde Jan Brusse in het avondnieuws taaltoestanden in Frans-Vlaanderen (17 april 1976).

• Welke onderwerpen i.v.m. Frans-Vlaanderen komen aan bod op BRT 2 - West-Vlaanderen in de gesproken uitzendingen? Voor maart 1976 bleken dit te zijn: de Frans-Vlaamse veertiendaagse te Nieuwpoort (12 en 28 maart), een orgelrecital te Rijsel (1 maart), de terugloop van het bevolkingsaantal in het kanton Kassel (18 maart), de De Coussemakerherdenking (12 en 19 maart) en de Dufytentoonstelling in het kunstcentrum Septentrion (25 maart).

Kultureel en ander nieuws.

• Op 14 mei 1976 sprak Luc Schepens te Rijsel over de restauratie van het oude Brugge. Het was de twaalfde voordracht in een serie die deze winter door de Stichting Ons Erfdeel georganiseerd is in samenwerking met de Rijselse vereniging voor volksontwikkeling Maison Saint-Exupéry. Volgende sprekers waren Luc Schepens voorafgegaan: Sadi de Gorter (700 jaar Amsterdam, op 4 december 1975), Prof. W. Thys (Onderwijs van het Nederlands in Frankrijk, op 16 december 1975), A.G. Samoy (Benelux, 15 januari 1976), Hendrik Brugmans (Eenheid en verscheidenheid van de Nederlandse taalgemeenschap, 30 januari 1976), W. Vanbeselaere (Constant Permeke, reus van het Vlaamse ekspressionisme, 13 februari 1976), Manu Ruys (De Vlamingen en de hervorming van de Belgische staat, 27 februari 1976), Jacqueline Buffin (Het dagelijks leven tijdens de Hollandse Gouden Eeuw, 6 maart 1976), P.G. Ruysschaert (De naoorlogse ekonomische opleving in Nederland, 17 maart 1976), Prof. A. Verhulst (Politieke partijen in België, 9 april 1976), Eugeen van Itterbeek (Charles Péguy en de Nederlandse literatuur, 21 april 1976) en Prof. P. Brachin (Het katholicisme in Nederland, vroeger en nu, 5 mei 1976).

Het was de eerste keer dat in Frans-Vlaanderen de Nederlandse taal- en kultuurgemeenschap op die wijze als één geheel werd voorgesteld. Niet alleen heeft het Rijselse publiek daar pozitief op gereageerd, het bleek ook dat er werkelijk behoefte bestaat aan dit soort informatie.

• In Frans-Vlaanderen is de 100e verjaardag van het overlijden van Edmond de Coussemaker door het Comité Flamand de France en de Michiel de Swaenkring herdacht, met drie feestavonden: in de stadsschouwburg te Duinkerke (20 maart), in de feestzaal van het psichiatrisch instituut te Belle (22 maart) en in de grote zaal van het Hospice Comtesse te Rijsel (23 maart 1976). Liederen opgetekend door Edmond de Coussemaker werden uitgevoerd door De Kadullen uit Belle, Mieke en Bart en het Reuzekoor uit Duinkerke, Alfred den Ouden uit Dranouter (W.-VI), Wannes van de Velde uit Antwerpen en Cobi Schreier uit Haarlem.

• Van 3 tot 19 april 1976 had zoals vorig jaar opnieuw een Frans-Vlaamse Veertiendaagse plaats te Nieuwpoort op initiatief van het stadsbestuur. Bij de opening op 3 april werd het woord gevoerd door burgemeester-senator G. Mommerency, R. De Beer uit Rekspoede (Frans-Vlaanderen), burgemeester Prouvoyeur van Duinkerke en Johan Fleerackers, kabinetschef van de Minister van Nederlandse kultuur. Op zaterdag 17 april hield het Komitee voor Frans-Vlaanderen er een vergadering voorgezeten door voorzitter senator Leo Vanackere. Dezelfde dag stond ook nog een informatienamiddag op het programma over het on-

[p. 472]

derwijs van het Nederlands in Frans-Vlaanderen. Als moderator fungeerde Raymond Watthy die voor de aanwezigen ook een goed gestoffeerde dokumentatiemap over het onderwerp had klaargemaakt. Als inleiders traden op: de Vlaming Eric Derluyn, medewerker van Prof. W. Thys aan de universiteit van Rijsel III, en de Frans-Vlamingen Jacques Fermaut en Francis Persyn.

• Onder impuls van Raf Seys verbroederden het Westvlaamse Koekelare en het Frans-Vlaamse Arneke met elkaar Naar aanleiding daarvan gaf Raf Seys een gestencild tweetalig brochuurtje uit over beide dorpen.

• Het 101e kongres van de Franse ‘Société savantes’ te Rijsel en te Villeneuve-d'Ascq (van 22 tot 27 maart 1976) trok meer als 600 deelnemers aan. Op de openingszitting schetste Prof. L. Trénard van de universiteit van Rijsel III de historiek van de geleerde genootschappen in Frans-Vlaanderen vanaf de rederijkerskamers in de Middeleeuwen tot de verenigingen in de 20e eeuw.

• Drs. Hugo Ryckeboer van de universiteit van Gent en van Rijsel III gaf op 15 maart 1976 te Rijsel voor het Comité Flamand de France een uiteenzetting over het Nederlands in Frans-Vlaanderen.

• Ter gelegenheid van het kongres van de ‘Société savantes’ werd in de interuniversitaire biblioteek van Rijsel, in de fakulteit van de rechten te Villeneuve-d'Ascq, een keuze uit het fonds Agache tentoongesteld (1 maart - 15 mei 1976). Edmond Agache-Desmedt (1847-1920) was een bibliofiel waarvan de biblioteek door de erfgenamen aan de Rijselse universiteit werd overgemaakt. Pas nu, met de grotere biblioteekruimte op de nieuwe kampus van Villeneuve-d'Ascq, kon deze biblioteek een onderkomen vinden in een aparte zaal, overeenkomstig de uitdrukkelijke wens van de schenkers. Het fonds bestaat uit 1400 boekdelen, waarvan 41 handschriften, 27 wiegedrukken, 75 drukken van voor 1550 en talrijke werken met gravures. De dokumenten i.v.m. de Nederlanden en met Vlaanderen in het biezonder, zijn zeer talrijk. Het fonds bevat ook talrijke kaarten en plattegronden. Op de speciale tentoonstelling lagen ook in het Nederlands gepubliceerde werken. Gezien het groot belang van dit fonds voor de geschiedenis van Frans-Vlaanderen, ware het ongetwijfeld nuttig indien de Biblioteek De Franse Nederlanden te Kortrijk een kopie bezat van de fichesbak van het Agachefonds.

• Van halfapril tot halfmei 1976 kon men in de ekspozaal van de stedelijke biblioteek in Rijsel een tentoonstelling bezichtigen van kaarten, plattegronden, tekeningen en illustraties in handschriften van de grensstreek in Frans-Vlaanderen.

• Enkele cijfers met betrekking tot 1975. De Rijselse haven kende een trafiek van 3.240.000 ton. De haven van Kales blijft met 4.149.606 reizigers en 832.989 voertuigen de drukste haven voor personenvervoer van en naar de overzijde van het Kanaal.

• Frans-Vlaanderen telt twee beroepstoneelgezelschappen die de titel voeren van ‘centre dramatique national’: het Théätre de la Salamandre, geleid door Gildas Bourdet en het oudste, het Théätre Populaire des Flandres, o.l.v. zijn stichter Cyril Robichez. Beide kennen een moeilijk bestaan en traden in feite op als konkurrenten. Op 10 april hebben ze op een perskonferentie bekend gemaakt dat de strijdbijl goed en wel begraven is en ze voortaan hun beleid en optreden gemeenschappelijk voorbereiden en op elkaar afstemmen.

• Onlangs had de direktie van de Duinkerkse haven te Parijs een aantal scherpe en onvriendelijke uitspraken gedaan aan het adres van de Antwerpse konkurrent. Het antwoord kwam op 16 maart met een debat in Frans-Vlaanderen zelf, voorgezeten door de Belgische konsulgeneraal te Rijsel, G. Jacques, met deelname van vertegenwoordigers van de Antwerpse havenbelangen. Hierop werd de nadruk gelegd op de aanzienlijke rol die de Antwerpse haven speelt in het Franse goederenverkeer (6 miljoen ton in 1975) en werd betreurd dat de aftakking van het kanaal Duinkerke-Valencijn naar het Belgische waterwegennet alsmaar uitgesteld wordt.

• Een toneelopvoering in het Nederlands te Rijsel voor een ruim publiek, zou men het zich kunnen voorstellen? Men zou geneigd zijn ontkennend te antwoorden. Maar via het Goethe Institut te Rijsel, het Duitse kulturele centrum aldaar, kan het wel in het Duits. Ter gelegenheid van de jaarlijkse volksfeesten in mei in het oudste stadsgedeelte bracht de Werkraum Theater uit Wuppertal hier 3 opvoeringen in openlucht (op het binnenplein van het Hospice Comtesse) van een stuk van Peter Weiss.

• Een molententoonstelling gehouden te Rijsel, eind april en begin mei 1976, droeg de naam Moulins des Pays-Bas français. De organiserende vereniging, Aram, zorgde op 8 en 9 mei voor een feestelijke opening van een door haar gerestaureerde molen, de Ondankmolen te Boeschepe. Daarbij traden Mieke en Bart op uit Duinkerke, en van Vlaamse

[p. 473]

zijde Drogen Hering en Alfred den Ouden.

• Van 14 mei tot 21 juni loopt in het Rijselse Museum voor Schone Kunsten een tentoonstelling van Franse tekeningen in Brits bezit, onder de benaming ‘Dessins Français de Callot à Cézanne du Fitzwilliam Museum de Cambridge’.

• De Frans-Vlaamse regionale televisie bestaat sedert 26 jaar. De hervorming van het ORTF-instituut heeft ervoor gezorgd dat het 25-jarig bestaan pas in mei 1976 kon gevierd worden. De Frans-Vlaamse produktieeenheid heeft in de loop der jaren naast een regionale opdracht ook een nationale opdracht gekregen en maakt deel uit van de televisieketen F.R. 3.

• Op zaterdag 12 juni 1976 maakte de Raad van Beheer van de B R.T. (Belgische Radio en Televisie, Nederlandstalige Uitzendingen) en de Raad van Bestuur van de N.O.S. (Nederlandse Omroep Stichting) een reis naar de Franse Westhoek en bezocht er o.m. Kassel en Sint-Omaars. In een korte uiteenzetting in het Dialoogcentrum van de Stichting Ons Erfdeel, werd informatie verstrekt over Noord-Frankrijk en de reis werd geleid door Jozef Deleu.

• ‘Groot-Brittannië in het klein’ (Une petite Grande-Bretagne) is een nieuwe term om de ekonomische toestand van de Frans-Vlaamse regio te beschrijven. Het was Pierre Mauroy, voorzitter van de regionale raad, die op een perskonferentie op 4 mei 1976 voor het eerst die woorden gebruikte. Hij gaf ermee te kennen dat de ekonomische recessie van de regio van strukturele aard is. Hij verwees naar de verdere aftakeling van de mijnstreek, de achteruitgang van de staalindustrie in de streek van Valencijn, en jaarlijkse vermindering van 3000 werkplaatsen in de tekstielnijverheid, het uitblijven van een aangepaste aansluiting van het Noord-Franse met het Belgische waterwegennet en de plattelandsvlucht. Hij voegde er aan toe dat het gemiddeld inkomen in de regio 10% lager ligt als het Franse gemiddelde en 20% onder het Belgische.

Boeken.

• Van de Frans-Vlaamse historikus Pierre Pierrard verscheen in de serie ‘La vie quotidienne’ bij uitgever Hachette een werk La vie quotidienne dans le Nord au XIXe siècle. Artois-Flandre-Hainaut-Picardie (Parijs, 1976, 37 FF). Het boek getuigt niet alleen van de verschrikkelijke ellende die in de geïndustrialiseerde gebieden de keerzijde vormde van de industriële ekspansie. Het toont ook het dagelijks leven van de plattelandsbevolking en van allen die geen industriearbeider waren. Naast de arbeid, de woning, het familiale en religieuze leven komt ook de ontspanning en het verenigingsleven aan bod.

• Een ander uiterst belangrijk werk is van de hand van Félix-Paul Codaccioni zoals Pierrard ook hoogleraar aan de universiteit van Rijsel III. Het heet De l'inégalité sociale dans une grande ville industrielle. Le drame de Lille de 1850 à 1914 (Rijsel, 1976, Editions universitaires de Lille III, 450 blz., 50 FF). Het werk brengt wetenschappelijke bewijzen voor wat men al kende inzake de sociale verhoudingen te Rijsel in de 19e eeuw zonder dat men het in eksakte cijfers kon uitdrukken. De resultaten zijn gebaseerd op een metode waarbij vier schijven van erfenisdossiers sistematisch onderzocht werden.

Erik Vandewalle