Ons Erfdeel. Jaargang 19

Brussel is een grote Vlaamse stad.

Straks wordt Gent de grootste stad van Vlaanderen Dat duurt maar zes jaar, want daarna - dat is dan vanaf 1 januari 1983 - eist Antwerpen zijn rechten weer op. Daar hebben de fusiemakers voor gezorgd, die een kompleet nieuwe kaart van België, dus ook van Vlaanderen, hebben getekend. Antwerpen vroeg en verkreeg daarbij zes jaar uitstel, al snapt niemand waarom dat zo nodig moest. Waarschijnlijk speelde hier meer dan elektorale

[p. 466]

berekeningen op korte termijn een Antwerpse partikularisme mee. ‘In de metropool’, zeggen ze - waarmee ze bedoelen dat dit nog wat anders is dan zo maar een stad, of zomaar een fusie.

Zelfs nu schijnt niemand de betekenis van deze operatie-fusie ten volle te hebben begrepen. Als de machtige steden Gent en Brugge straks zullen spreken zal deze stem oneindig meer gewicht hebben dan nu - ook politiek. Antwerpen zou zich die zes jaar respijt misschien wel eens kunnen beklagen. Want naast Gent en Brugge ontstaan immers in Vlaanderen nog een reeks steden. Laat ons die de middelgrote steden noemen. Dat zijn er negen die allen stuk voor stuk nu - dank zij de fusie - meer dan vijftigduizend inwoners hebben. Die nieuwe kaart moet per provincie bekeken worden, dan maakt ze nog meer indruk. In West-Vlaanderen krijgt Brugge (119.930 inwoners) groot gezelschap: Kortrijk (75.660), Roeselare (51.481) en Oostende (71.366). In Oost-Vlaanderen hebben we Gent (252.812) en daarnaast Aalst (83.300) en Sint-Niklaas (67.000). Met Antwerpen wachten we zes jaar, dan telt die ene stad volgens de cijfers van nu 543.201 inwoners. In deze provincie krijgt Mechelen allure (78.723). In Limburg hijst Hasselt (60.787) zich naast haar grote rivaal en buur Genk (59.837). In Brabant ziet Leuven (83.500) er voortaan als een echte grote stad uit, in inwonertal de vierde, na Antwerpen, Gent en Brugge.

Maar ook Brussel eist een plaats op in deze rij middelgrote en grote Vlaamse steden.

Brussel. Daar bleef zelfs minister van Binnenlandse Zaken Michel af, al bestaan er fusieplannen voor Brussel op het kabinet Binnenlandse Zaken. Maar Brussel moet een eigen plaats krijgen in die nieuwe struktuur voor België, waaraan zo moeizaam wordt gedokterd. Nu heet het: ‘Brussel wordt een stadsgewest’. Een akkoord daarover is haalbaar, na de verkiezingen. De richting is nu aangegeven. Er zullen lijsten met bevoegdheden moeten opgesteld worden. In al wat persoonsgebonden is zullen de Brusselaars te maken hebben met de gemeenschappen, in al wat ruimtegebonden is kan Brussel een eigen gewest - of gemeente - worden. Er is trouwens een Brusselse refleks in de maak. Franstalige en Nederlandstalige groepen voor leefmilieu bijvoorbeld werken te Brussel al vlot samen. Maar kultureel - in de meest brede betekenis van deze veelomvattende term - zullen de Brusselaars in de toekomst aparte gemeenschappen vormen, die - zoals dat heet - integraal deel uitmaken van de Waalse of Vlaamse kultuurgemeenschappen’. Het kan pakweg nog zes jaar duren voor die nieuwe struktuur er ook voor Brussel staat, want dit land wordt het kommunautaire bekgevecht moe. Op dat moment zullen we ons lijstje van Vlaamse steden moeten herzien. Brussel wordt dan immers de derde Vlaamse stad, na Antwerpen en Gent, maar in ieder geval ver voor Brugge. Wie weet: misschien telt Brussel wel ooit eens meer Vlaamse inwoners dan Gent, en dan is Brussel de tweede grote Vlaamse stad. Maar wij mengen ons niet in die steriele diskussie over de vraag hoeveel Vlamingen er nu te Brussel wonen, bij gebrek aan kriteria. Via de persoongebonden materies zal ook dit stilaan duidelijk worden. De tijd speelt niet tegen ons, want de niet-militerende Brusselaar - het gros van de bevolking - is nog niet aan een keuze tussen de gemeenschappen toe. Bovendien moet men in Vlaanderen goed voor ogen houden dat in een groot aantal plaatsgebonden materies de Vlaamse Brusselaars zich ook in de toekomst in de eerste plaats Brusselaar zullen blijven voelen. Ik schreef het reeds: er komt te Brussel een dialoog tussen Franstalige en Nederlandstalige stedelingen op gang - maar dit is stof voor een ander artikel.

De fusies moeten onze ogen openen. Iedereen slaat aan het cijferen, vergelijkt bevolkingsaantallen met elkaar. Wie dan de negentien gemeenten van de agglomeratie Brussel bij mekaar zet maakt een gemeenschap van Vlamingen, groter dan Brugge, bijna zo groot als Gent. Brussel is ook een grote Vlaamse stad. De oude gemeentegrenzen zijn doorbroken. In dat nieuwe Vlaanderen staan de Brusselse Vlamingen mee vooraan.

Via de negentien gemeentebesturen kon de macht van deze groep niet tot uitdrukking komen. Dat zal trouwens weer overduidelijk blijken uit de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in oktober. In de hoofdkwartieren van de partijen ziet men de schaarse Vlaamse mandaten: een burgemeester, een aantal schepenen en gemeenteraadsleden - meest verkozen op lijsten van traditionele, dus gemengde partijen. Op eenheidslijsten staan alleen militanten, en alleen zeer bewusten stemmen voor eenheidslijsten. Bovendien werken in een aantal gemeenten Franstaligen en Vlamingen goed samen: Evere, Jette, Ganshoren, Sint-Agata-Berchem. Zelfs Persoons (Sint-Pieters-Woluwe) zoekt toenadering. Nols staat apart. Laat ons hier-

[p. 467]

voor nog maar eens verwijzen naar die plaatsgebonden materies. Niemand krijgt graag een stedelijke autoweg voor zijn deur. Dan speelt de taal niet zo een grote rol, voor wie zich daartegen verzet.

Maar via deze verkiezingen kon een Vlaamse minderheid nooit aan een politieke uitdrukking en aan politieke macht geraken. De CVP van Brussel ligt onder bij de PSC (en dat geldt ook voor PVV en BSP), zoals zij - voor het Parlement - onder ligt bij de Vlamingen van Vlaams-Brabant. Eén voorbeeld: onderhandelingen waarbij die nefaste idee van verkaveling van wijken telkens weer opduikt, worden overwegend gevoerd tussen Franstalige Brusselaars en Vlaamse Brabanders Beide partijen winnen bij een dergelijke verkaveling, want hun gebied wordt homogener Alleen de Vlaamse Brusselaars verliezen erbij. Maar ook dit is stof voor een ander artikel. Toch kunnen we niet anders dan vaststellen dat een belangrijke groep burgers in dit land niet behoorlijk vertegenwoordigd is, in de gemeenten of in het Parlement. Als zij straks de instelling kunnen kiezen die de persoongebonden materies zal behandelen kan pas hun macht blijken. Er is een vergelijking te maken met de Duitstalige Belgen. Die zijn pas politiek mondig geworden sedert ze hun Rat der Deutschen Kulturgemeinschaft kregen. Vroeger zaten ze helemaal tussen de Walen verdronken. Wacht maar tot die Rat wat meer uitgebouwd wordt, want wie een bevoegdheid toegeschoven krijgt, gebruikt die. Dat geldt ook voor de Vlamingen uit Brussel. Zodra die politiek mondig gemaakt zijn kunnen ze in Vlaanderen hun rechten opeisen als inwoners van een van de grootste Vlaamse steden. Te Brussel zelf zullen ze dan vanuit een meer konfortabele positie het gesprek met hun Franstalige stadsgenoten voeren. Die tijd ligt niet meer zo veraf: de tijd van een fusie, en van een stadsgewest.

De Brusselse Vlamingen staan voor die opdracht trouwens klaar. Precies door het gebrek aan politieke macht groeide er te Brussel immers wat anders: een netwerk van raden en instellingen, vaak van onder af gegroeid, dikwijls door de centrale overheid betoelaagd, meestal over de gemeenten heen. De fusie dus, vóór die werd doorgevoerd.

Er zijn al genoeg artikelen verschenen over het Vlaams Onderwijscentrum (VOC), het Kontakten kultuurcentrum (CCC), het APSKW (Agglomeratieraad voor het plaatselijk sociaal-kultureel werk), de Brusselse raad voor het leefmilieu (Bral) en al die instellingen meer. Het Kongres van de Brusselse Vlamingen (14 juni 1975) heeft velen de ogen geopend, in de eerste plaats die van de Brusselse Vlamingen zelf, die niet wisten dat ze met zoveel waren. In Open deur - tijdschrift van het Ministerie Nederlandse kultuur - verscheen een sober maar duidelijk artikel van Kamiel Verhaegen over het sukses van het rijkskunstonderwijs te Brussel (september 1975). Lees het nummer maar eens na.

Ook de beroepskultuur staat op peil. Kamiel D'Hooghe maakt van zijn konservatorium een instelling met wereldfaam. De KVS is een van de beste teatergroepen in Vlaanderen, en sedert lang Marcel Boon maakt van zijn Rhok (Rijks hoger kunstonderwijs) een centrum dat enkel met Proka in Gent kan vergeleken worden - en dan hebben we het enkel over de kulturele uitstraling van Rhok. De Nederlandse kultuurkommissie (NCC) is geroepen om dit allemaal te overkoepelen, maar heeft momenteel véél geld tekort om die taak ook maar enigszins aan te kunnen. Toch moet deze NCC uitgebouwd worden, want deze hele infrastruktuur heeft nood aan een demokratische basis. Ook op kultureel gebied moeten we kunnen kiezen, en zeggen welke politiek we willen.

Wie over de Brusselse Vlamingen wil schrijven kan vele wegen op. Velen gingen aan de klaagmuur staan, maar zodra het met die politieke vertegenwoordiging in orde is gekomen bestaat zelfs daar geen reden meer voor. Klagen heeft een volk trouwens nooit veel vooruit geholpen. We konden ook streven naar een volledige opsomming van alle Vlaamse instellingen en diensten in Brussel, maar dat wordt zo stilaan onbegonnen werk. Daarom blijven wij bij deze éne idee: in Brussel leeft een grote en krachtige Vlaamse gemeenschap. In het Vlaanderen van na de (definitieve) fusies zal dit Brussel na Antwerpen en Gent, maar vóór Brugge, tot de grote Vlaamse steden behoren.

Guido Fonteyn, Brussel