Ons Erfdeel. Jaargang 19

Macbeth of nooit meer slapen.

Deze bloedige tragedie Macbeth was de derde Shakespeare opvoering van dit seizoen (voor de twee andere zie O.E. 1-'76). Het stuk werd gespeeld door ‘Pu-

[p. 448]

bliekstheater’ onder regie van Hans Croiset, in de vertaling van Dolf Verspoor.

In deze betoverde wereld waarin mannen hun wreed en hooghartig spel spelen om de macht, om de hoogste van allen te zijn, ontziet men niets of niemand. De vrouw speelt een ondergeschikte rol, zij geeft een ekstra aansporing. Lady Macbeth is, altans zeker in deze voorstelling, niet zozeer de furieuze dame die alles opzweept maar meer de duw in de rug van Macbeth om zijn aanvankelijk aarzelende plannen uit te voeren. Als de eerste moord is gepleegd volgt een stroomversnelling waarin Macbeth wordt meegesleurd. Het is een betoverde wereld waarin de heksen hun waanzinnig spel spelen met de menselijke driften en de poortwachter is de dronken figurant die op het angst aanjagend kloppen in de nacht uit zijn roes wordt wakker geschud en de getuigen toelaat in het moordkasteel van Macbeth.

De meeste scènes spelen zich af in de nacht. Jan Kott in ‘Shakespeare tijdgenoot’ (Nederlandse vertaling Berend Hulsing, Amsterdam 1967) merkt hierover op: ‘Het is de nacht waaruit de slaap verbannen werd. In geen tragedie van Shakespeare wordt zoveel over slaap gesproken als hier. Macbeth heeft de slaap vermoord. Macbeth kan niet meer inslapen. Dat kan niemand meer in heel Schotland. Er is geen slaap meer, er zijn alleen nog nachtmerries.’ Dit is dus: nooit meer slapen. (Ontleende W.F. Hermans aan dit stuk de titel voor zijn boek?).

De opvoering door het Publiekstheater was monumentaal in het toneelbeeld, (dekor en kostuums waren van Huub van Gestel) waar zwarte zuilen en bundels licht een ruimte kreëerde waarin de tragedie zich voltrok. De kostumering was ook min of meer tijdloos gehouden, alleen lichte en donkere kleuren gaven de partijen aan.

De Macbeth-figuur, gespeeld door Eric Schneider, kreeg gaande weg een driestheid en waanzinnigheid die de noodlottige ondergang deed voorvoelen, Lady Macbeth van Petra Laseur bleef duidelijk in de schaduw van haar echtgenoot. Een duidelijk hoogtepunt in het stuk is de scène van de dronken poortwachter, meesterlijk vertolkt door Max Croiset, hij als underdogg ziet de bloedige wedloop van de hoge heren en daarop geeft hij zijn bizar, grotesk kommentaar, van daaruit loopt de rode lijn naar de ondergang.

Piet Simons