Ons Erfdeel. Jaargang 18

[p. 409]

roger bonduel

dr. valentin vermeersch

Geboren te Brugge in 1937. Doctor in de kunstgeschiedenis en de Oudheidkunde. Assistent bij de Rijksuniversiteit te Gent en konservator bij de Stedelijke Musea te Brugge. Publiceerde o.m. Gids voor het Gruuthusemuseum (1974), Brugges Kunstbezit (deel 1, 1969 en deel 2, 1973). Co-redakteur van diverse katalogi voor grote tentoonstellingen.

Adres:
Jagersdreef 17, 8200 Brugge.

Van 21 februari tot 11 maart 1975 toonde Roger Bonduel in de Galerij Nova te Mechelen een bloemlezing van zijn jongste werk, naast een oordeelkundige keuze uit zijn minder recent oeuvre, dat grotendeels reeds in partikuliere eigendom verblijft, en blijkens de door ons bij de vernissage opgevangen reakties van de betrokken verzamelaars als een kostbaar en geliefkoosd bezit wordt ervaren. Als kunsthistorikus, die zich o.m. reeds dikwijls met metalen kunstwerken uit het verleden mocht bezig houden, zagen wij ook betekenis in het feit dat een van de meest gezaghebbende metaalkunstenaars van ons land kwam eksposeren in de stad, die voor de late middeleeuwen en de renaissance als het grootste metaalkunstcentrum van de Zuidelijke Nederlanden omschreven mag worden, met een toenmalige internationale produktie namelijk van klokken, bellen, vijzels, kanonnen, grafplaten en zovele andere koperen objekten.

Betekenisvol voor de kunstenaar was bovendien het feit dat de vernissage van zijn tentoonstelling haar simpatiek verloop kende op de vooravond van zijn vijfenveertigste verjaardag. Roger Bonduel moet derhalve deze aanvang van 1975 als een gelukkige mijlpaal in zijn reeds zo gevulde karrière ervaren hebben, mede in het besef van het artisanale en kunstkreatieve rendement van een nieuw atelier, dat hij zeer onlangs in de heerlijke omgeving van zijn woning te Sint-Andries-Brugge heeft opgericht en in gebruik genomen, en waarvan juist deze Mechelse tentoonstelling in het publiek een eerste produktengroep liet zien.

Hoe dan ook, uit deze nieuwe Bonduelkonfrontatie lichten wij als eerste indruk

[p. 410]

Reliek (nikkel-staal, 1974) door Roger Bonduel.

[p. 411]

opnieuw die van de kunstambachtelijke en materiaalvakkundige volkomenheden, die aan zijn scheppingen ten grondslag liggen en blijven liggen. Als kunsthistorikus echter willen we deze eigenschappen ook eens in een historische kontekst plaatsen.

Men weet dat de hoge kwaliteit van onze Vlaamse middeleeuwse en postmiddeleeuwse kunstnijverheid voor een groot deel te verklaren is uit de strenge ambachtelijke of korporatieve stelsels, met artisanale waarborgen zoals leertijd, proefstuk, meesterschap, keurstempels e.d., reglementen waaraan de kunstenaars toendertijd onderworpen waren. Ook de allergrootste talenten moesten zich nauwgezet schikken naar de zogenaamde keuren van het ambacht, waarin zij zich, dikwijls van vader op zoon, hadden laten opnemen.

Welnu, wij kennen geen enkele metaalkunstenaar van vandaag die met hetzelfde métier en met dezelfde kunstambachtelijke strengheid zijn werken materieel voorbereidt en konditionneert als Roger Bonduel van Brugge. De manier waarop hij zijn talenten onderwerpt aan het drieledige vakkundige proces van materiaalkeuze, tekening of voorstudie, en bewerking of uitvoering, kan ons eens te meer, wat de degelijkheid van dit proces betreft, naar de kunstambachten van het verleden doen verwijzen. Zijn grondige kennis en schier speelse omgang met de metaallegeringen, legeringen die hij telkens met de grootste nauwgezetheid en volgens de beoogde nuances voor ieder kunstwerk of familie van kunstwerken weet uit te kiezen en aan te wenden, zijn verbazingwekkend. Dit is overigens evenzeer het geval voor de gehele gamma van de door hem toegepaste bewerkings- en afwerkingstechnieken, en dit volgens de voor zijn kunstenaarschap meest geschikt geachte mogelijkheden inzake hedendaagse metallurgie, gestalte gevend aan een waaier van beelden en gebruiksvoorwerpen in nikkel, brons, ijzer of staal in vele variaties, zoals massief staal, geroest staal, gepolijst en verchroomd staal, staalbrons en zogeheten blauw of getemperd staal. Een gedifferentieerd vuurwerk van metaalstrukturen gerealiseerd onder het vuurwerk van zijn lasapparatuur en polijsttoestellen.

Naast deze hoogambachtelijke en kwaliteitsbeogende affiniteiten met het verleden, zien wij ook in de herhaaldelijk terugkomende onderwerpen of ikonografieen van Bonduels beelden een niet minder universeel karakter. Het is ons opgevallen immers hoeveel klassieke, ja zelfs antieke of mytologische temata er in zijn beeldend oeuvre aanwezig zijn: Nike, Niobe, Diana, Loth, Venus, sater, cycloop, Egypte, Babylon, naast het uiteraard nog meer algemeen geldende tema van moeder en kind. Deze klassiek-getinte onderwerpen symboliseren precies bepaalde eeuwige waarden en begrippen uit onze westeuropese beschaving. En Bonduel geeft ons de gelegenheid om in ons dagelijks interieur met deze waarden te leven. Zijn metalen beeldhouwwerken die in de Galerij Nova te Mechelen op zo'n gelukkige manier in de kontekst van enkele designmeubelen in hun werkelijke bestemming aan ons oog werden aangeboden, zijn inderdaad vooral bedoeld als interieurkunst, als kamerskulptuur, dit is skulptuur of kunst om in onze dagelijkse leefruimte te worden opgenomen en als een gelukkig bezit door ons en de onzen te worden medegedragen. Wat een artisanaal en

[p. 412]

Cycloop (voorzicht, staal, 1975) door Roger Bonduel.
Cycloop (rugzicht, staal, 1975) door Roger Bonduel.

[p. 413]

Papillon I (nikkel-staal, 1974) door Roger Bonduel.

kunstindustrieel samenspel, de houten designmeubelen enerzijds en de metalen beelden en siervoorwerpen van Bonduel anderzijds, twee groepen van mobilia die aan elkaar een aparte wederzijdse dimensie bezorgen. Bovendien wordt de harmonie van meubelkunst en metaalkunst o.i. in de hand gewerkt door het feit dat Bonduels beelden ondanks hun koele materies, waaraan ze gebonden zijn en blijven, nooit agressief, noch rustverstorend werken. Hun ekspressionisme is tegelijk lyrisme, en in deze eigenschappen springen ze nergens uit de interieurvormgevende band. Ze zijn wat ze zijn. Modern metaal, tegelijk beeldend en dekoratief,

[p. 414]

maar gekneed door de handen en werktuigen van iemand die weet wat er met brons, respektievelijk nikkel en staal te realiseren valt. Wat ons bovendien in deze beelden verder opvalt, is dat ze ondanks een eventueel middelmatig of klein formaat toch steeds een zekere monumentaliteit uitstralen. Uit enkele grote openluchtkreaties weten wij dat Roger Bonduel ook monumentale metalen beelden kan leveren. Maar wanneer de monumentaliteit ook bij kleinere skulpturen standhoudt, dan zijn ook deze kleine beelden m.i. ‘groot’. Hetzelfde geldt voor de ruimtelijkheid of driedimensionaliteit van zijn meeste torso's en figurines. Ze mogen (moeten) van alle zijden bekeken worden; hun volgens de gezichtshoek wisselend aspekt is steeds anders en is steeds ‘af’.

Ambachtelijk perfektie, ekspressieve lyriek, meubilaire monumentaliteit, dekoratieve zeggingskracht, en toch ruimtelijke verovering: ziedaar, samengevat, de voor ons meest aan bod komende eigenschappen van Bonduels eigentijdse kunstmetallurgie.

Het is moeilijk om uit dit oeuvre sommige voorkeurtechnieken of -groepen te lichten. Nu eens opteert men voor de gouden glans van de massieve bronzen met hun mooie volumes en perfekt gepolijste vormen, of voor de zo diepmenselijk vertolkte en materieel zo genuanceerde staalbronzen groep van moeder en kindfigurines. Dan lijkt men meer geboeid door de onwezenlijke metaalblauwe verkleuringen van de in gehard of getemperd staal gerealiseerde beeldenfamilie met zeer konstruktieve gestalten op hoge polygonale en als zodanig bijna gotische sokkels. Het meest fascinerend in Bonduels recentste produktie is wellicht nog de veelzijdige groep van fantasmagorische nikkelskulpturen, met o.m. de barokke en lyrische waaiers van metaalgeworden bloesems en onderwaterflora, en vooral de monstransachtige relieken anno 1974 en 1975, met hun oneindige opeenstapeling van glinsterende cellen en kosmische schijfjes, metalen tekens waarmee het boeiend moet zijn te leven.

Tenslotte was ook de toegepaste kunst of of industriële vormgeving van all-round kunstenaar Bonduel op de Mechelse tentoonstelling met enkele recente kreaties vertegenwoordigd: dikwandige schalen, konische vazen en vijzelvormige asbakken in feestelijke vormen en kleuren, gebruiks- en siervoorwerpen die geen andere bedoeling hebben dan tegelijk schoon en funktioneel te zijn.