achter de handeling de sociale betekenis te releveren en de zin van elke vorm van opstand tegen uitbuiting, machtswellust en verknechting duidelijk te maken. Als een warme draad liep het prediken van de solidariteit door deze opvoering.
Met De bende van Jan de lichte bracht Jaak Vissenaken ons een voorbeeld van pittig, verheven en stijlvol volksteater. Geen buitenissigheden of intellektualistisch gedoe maar bevattelijk spel, kleurrijk en denderend, geslingerd tussen het komische en het tragische, breed en leuk uitgewerkt, uitpuilend van fijne regievondsten die de stielvaardigheid en de kreatieve kracht van de spelleider bewezen.
Het was teater met tempo en sfeer, waarbij het publiek pret beleefde en ononderbroken geboeid werd door het fraai totaalspektakel. Deze opvoering deed mij weer geloven in de buitengewone kracht van het volkstoneel. Te veel verwaterde en zielloze eksperimenten, al te burgerlijk repertoire, al te brave klassieke stukken, enz. hebben velen ontmoedigd. Men snakt derhalve naar iets vitaals. Mistero Buffo bracht een lichtpunt en nu heeft ook het Mechels Miniatuurteater getoond hoe men in het volksteater met een stijlvol peil vele richtingen uit kan. Ik hoop vooral dat de direkties van onze officiële schouwburgen uit een en ander iets geleerd zullen hebben. Vaak verliezen zij zich in sofisterijen over de taak van de grote gezelschappen, het nut van buitenlandse regisseurs, de waarde van het klassiek teater, enz. Met onze Vlaamse toneelliteratuur, met eigen regisseurs, met volkstoneel op voorbeeldig niveau is echter meer te doen dan tot dusver gebeurde.
Ten slotte wil ik nog even stilstaan bij een produktie die ik niet geslaagd vind maar die recht heeft op belangstelling.
De Vlaamse auteur Johan Boonen schreef een stuk - De Bokken - waarin hij in een uitgesproken poëtische toonaard maatschappijkritisch teater wou brengen in een vreemd stijlverband. Hij noemt zijn stuk een strenge komedie. In feite is het een mengvorm van de Griekse tragedie en het saterspel, maar dan in een inkleding die ondubbelzinnig aan Artaud herinnert. Boonen wil aantonen hoe wreed politieke manipulaties zijn. Met ritueel, mytisch teater, dooraderd met ongenadige spot, drijft hij alles ten top: een moordkuil waarin geen enkel personage overleeft. Wat uiteraard meteen het einde van het stuk is: le combat cessa, faute de combattants.
Boonens stuk is geen echt teater. Daarvoor is het te literair, te gekunsteld. Het overtuigt niet en, wat erger is ,na een hele tijd gaat het vervelen, omdat de fraaie woorden en ronkende volzinnen ons niet meer aanspreken.
Merkwaardig is wel dat K.V.S.-Brussel, die zich toespitst op het lichtere genre en veelal het toneeleksperiment schuwt, precies dit stuk heeft gekozen en Senne Rouffaer de gelegenheid gaf hiervan een ingewikkelde regie te maken.
Wellicht heeft Rouffaer zelf ingezien dat De Bokken vrij zwak was en daarom heeft hij getracht dit te verdoezelen door een overdonderende regie. Ook hij verviel echter in overdrijving. Hij speelde met lichtjes, kleuren, verrassingselementen. Hij stak tempo en zwier in de handeling. Hij sprong van het ene effekt naar het andere. Te veel, te overladen en ten slotte ongenietbaar omdat uiteindelijk elke vorm van overdrijving vermoeit.
De produktie werd dus geen topper omdat het stuk niet sterk genoeg was en omdat de regisseur zich bezondigde aan buitenissigheden. Toch acht ik deze montering belangrijk, èn in de teaterpolitiek van K.V.S.-Brussel, èn in het Vlaams bestel.
Onze toneeischrijvers - zeker zij die een bepaald peil bereiken en dat doet Johan Boonen beslist - hebben immers recht op een degelijk testgebied en dat kan slechts aangeboden worden door kamertoneelgezelschappen en officiële ensembles.
Bovendien is het zo, dat ons publiek moet kunnen oordelen over alles wat onze toneelliteratuur te bieden heeft. Daarom heeft het minder betekenis dat elk schot in de roos is. Belangrijker is schrijvers een kans te geven en het publiek de mogelijkheid te bieden te oordelen over de waarde van een stuk, over de kreativiteit van een regisseur die bereid is Vlaams werk stijlvol te monteren, de toeschouwers de gelegenheid te geven zich een mening te vormen over de inzet van onze akteurs die zich bij dat soort produkties niet kunnen laten inspireren door buitenlandse produkties.
Rik Lanckrock
Auteursrechtelijk beschermd
