Ons Erfdeel. Jaargang 17

Filminternational.

Het was dit jaar de vierde keer dat Antwerpen een internationaal filmfestvial had en het was ook de eerste keer dat het dezelfde naam droeg als het jaar voordien. Men zou dus kunnen zeggen dat de zaak zich eindelijk begint te stabiliseren tot iets definitiefs.

Er is echter meer, want Filminternational Rotterdam-Antwerpen is nu ook lid van de Internationale federatie van onafhankelijke filmfestivals. De naam zegt op het eerste gezicht niet zo veel, maar krijgt toch betekenis als men ontdekt dat andere leden o.a. zijn de Quinzaine des réalisateurs (Cannes), het Filmforum (Berlijn) en het festival van Pesaro. Dat zijn immers namen die de filmliefhebber wel wat zeggen.

Op de koop toe zou het telkens in februari of maart gehouden

[p. 297]

Filminternational de eerste manifestatie van het jaar en dus meteen het ‘pilootfestival’ van de federatie worden. In de praktijk zou dat betekenen dat het beste van wat te Rotterdam-Antwerpen komt op de andere festivals een beurt zou krijgen. Of dit alles in werkelijkheid zo'n grote betekenis heeft, durf ik toch wel even te betwijfelen. Je moet nu eenmaal ergens kiezen en of je dat dan doet in een visiezaaltje van een producent ergens in Rome of Londen, dan wel te Antwerpen of Rotterdam lijkt me nu niet zo erg essentieel.

Toch krijgt Filminternational met dit alles een bijzondere betekenis, want als men zich internationaal wil opstellen, dan kan men zich niet meer beperken tot het brengen van alleen maar films die toevallig in het eigen land geen beurt kregen. Wereldof toch minstens Europese premières horen er minstens bij en die waren er dit jaar dan ook. Voor ik daar echter dieper op in wil gaan echter nog een andere nieuwigheid van organisatorische aard.

Filminternational Antwerpen zal in de toekomst en naar analogie met de door de Rotterdamse Kunststichting georganizeerde Nederlandse tegenhanger, niet langer meer alleen het werk van de Centrale Filmklub I.E.V. zijn omdat een vereniging zonder winstoogmerk werd opgericht, met als leden een heel stel kulturele groepen. Erg veel van deze belangrijke wijziging viel voorlopig niet te merken, want de v.z.w. kwam pas eind vorig jaar van de grond, op een moment dat de uitwerking van de editie 1974 al zo ver gevorderd was dat het inschakelen van een stel nieuwe medewerkers niet meer doenbaar was. Pas volgend jaar zal van deze belangrijke wijziging dus wat te merken zijn, zij het dat insiders vrezen dat de aanpassing niet zo gemakkelijk zal verlopen.

Wat kregen we dit jaar? Zonder dat ik dat pejoratief bedoel, kan het antwoord slechts luiden: een onoverzichtelijke hoop film. Meer dan vijftig films in twee zalen is een massa die alleen maniakken en masochisten aankunnen. Jammer genoeg zat er zelfs een oordeelkundig organizeren van je festivalbezoek nauwelijks in, want wanneer het aanvankelijk gepubliceerde programma dit wel toeliet, werden uiteindelijk zoveel zaken gewijzigd, dat je als toeschouwer de laatste dagen nergens meer stond. Als in de ene zaal een belangrijke film of een prent van iemand met naam loopt en in de andere zaal een wereldpremière waarover niemand uiteraard wat weet, waar moet je dan heen?

Zo liet ik me bijv. vangen en ging kijken naar Judex van wat nog steeds de grote Georges Franju genoemd wordt, terwijl ik meende dat ik evenmin de wereldpremière van het jongste werk van deze man, L'homme sans visage, mocht missen. De eerste is een remake van een sukses van vele jaren geleden en ruikt naar vers gemaakt antiek, terwijl de tweede film een gelijkaardig gegeven op inspiratieloze wijze in onze moderne tijd pletst. Franju kwam als eregast naar Antwerpen, maar op de konfrontatie met pers en publiek was geen kat aanwezig. Je kunt zo iemand alleen maar vragen waarom hij zulke slechte films maakt en dat doe je dan kiesheidshalve liever niet.

Gelukkig werd de Franse eer gered door een andere wereldpremière en meteen net het tegengestelde van het werk van Franju: Le voyage d'Amélie, het eerste werk van de als speelfilmer dus uiteraard onbekende Daniel Duval. Gewoon een verhaaltje zonder pretentie, maar juist daarom een schildering van gewone mensen in een natuurlijk dekor. Je zou bijna zeggen dat de grote meester heel wat kan leren van bijv. de enkele details waarmee hier een plattelandsgemeenschap getekend wordt. Terecht kreeg dit werkje de prijs van de pers. Omdat dit meteen wel eens een paspoort zou kunnen zijn voor kommerciële verdeling, een filmpje dat ik graag aanbeveel aan al wie een paar gewone mensen op het scherm wil zien.

Duitsland bracht eveneens twee wereldpremières, met name Schattenreiter van George Moorse en Angst essen Seele auf van Rainer Werner Fassbinder. Twee kineasten die onder de aandacht van het Belgische publiek gebracht werden door vorige edities van dit festival, zij het dat vooral Fassbinder daar via televisie, klubvertoningen en een enkele presentatie in een gewone bioskoop meer resultaat van oogstte dan Moorse. Het werk van Moorse evolueert schijnbaar gunstiger dan dat van zijn kollega. Zijn film is heel wat zuiverder kwa stijl dan het vorig jaar getoonde Lenz, al is het eindresultaat een prent die te weinig aktie heeft, te traag is om bij het grote publiek aan te slaan. Fassbinder gaat meer in de richting van hetgeen ruime belangstelling zou kunnen wekken, zoals ik vorig jaar reeds moest schrijven naar aanleiding van Die bittere Tränen der Petra von Kant. Van het somptueuze kader waarin Petra von Kant leeft is Fassbinder teruggekeerd naar het milieu van de gewone mens, maar er is tegelijk een andere ommekeer geweest. Hij benadert zijn figuren nu minder

[p. 298]

van het personage uit, maar zit er eerder als een buitenstaander tegenaan te kijken. Dit maakte dat de Nederlandse pers iets minder gunstig reageerde op deze film, zodat Fassbinder, na een bezoek aan Rotterdam, Antwerpen liet vallen. Dat betekende voor de Belgische festivalganger een gemiste kans om kennis te maken met de maker van een film die een must is voor al wie voor de problematiek van de gastarbeider belangstelling heeft.

Hoe belangrijk de twee Italiaanse wereldpremières zijn kan ik niet zeggen, want ik heb beide Roma rivuole Cesare van de Hongaar Miklos Jancso en Op weg naar Damaskus van Gianni Toti -, gemist. Of het wel echte wereldpremières waren, blijft ook de vraag, want in een tweede versie van het programma stonden ze gewoon als Belgische premières aangeduid.

En nummer zeven, Glissements progressifs du plaisir van de ook al zo gemakkelijk als ‘groot’ aangeduide Alain Robbe-Grillet werd uiteindelijk van het programma afgevoerd. Het Brusselse verdeelhuis dat de film reeds aangekocht had, had er bezwaar tegen dat hij te Antwerpen vertoond werd in een andere zaal dan een gewone bioskoop. De direktie van Filminternational klaagt wel meer over tegenwerking van de distributeurs.

Resten dan nog ruim vijfentwintig andere films die ik zag en die ik hier niet stuk voor stuk wil noemen, omdat ze soms zelfs helemaal niet de moeite waard zijn (wie geld durft vragen om mensen Composition in black and white van Peter Rubin te laten zien, kan ik niet anders dan onbeschaamd noemen. Ik vermeld nog even Gelegenheitsarbeit einer Sklavin van Alexander Kluge, waarvan het minder gelukkige tweede deel de gevatte kritiek op de verhouding man-vrouw in het gezin uit het eerste deel de kop indrukt. En het visueel uiterst prachtige Bekentenissen, teoriën en aktrices van de Japanner Yoshishige Yoshida, waarvan de bedoeling echter niet volledig overkomt.

Naast de reeds genoemde persprijs voor Le voyage d'Amélie van Daniel Duval, ging de prijs van de Internationale federatie van filmklubs naar Ana y los lobos van de Spanjaard Carlos Saura. Een niet onaardige film over een Amerikaans meisje dat als gouvernante in een familie belandt, waar drie mannen elk een aspekt van de Spaanse gemeenschap uitbeelden: seksuele frustratie, aan het waanzinnige grenzende godsdienstijver en militarisme.

De belangrijkste prijzen zijn echter toegekend aan de hand van een stemming onder het publiek. Voor de korte film ging de hoofdprijs naar Opera van Bruno Bozzeto, die met enkele gemakkelijke effektjes vooral de lachers op zijn hand kreeg. Eervol tweede werd de Antwerpenaar Jules Vercammen met Stones, bepaald een origineel werkje en naar mijn oordeel een van de eerste keren dat rechtstreeks op de filmstrook getekende dingen ook een zinnig resultaat geven.

Voor de lange films kende het publiek de derde prijs toe aan Dat mooie woord vrijheid van de Rus Vytautas Zhalahyavichus, het verhaal van de bevrijding van drie kommunistische senatoren uit een gevangenis ergens in een gefingeerde staat in Zuid-Amerika. Het is degelijk filmwerk, zonder enige speciale problematiek. Die kwam echter gelukkig wel aan de beurt in de twee andere prijzen, zodat dit jaar een dan toch als marginaal te bestempelen festival niet eindigde met de bekroning van alleen maar braaf en klassiek werk.

Tweede werd de Amerikaan Jim McBride met Glen and Randa. Gesitueerd in een tijd na een niet heel duidelijk omschreven ramp, waarbij o.a. de zee een heel stuk het Amerikaanse vasteland binnendrong, is deze prent het verhaal van een jong paartje dat trekt naar de legendarische stad waarover nog veel gepraat wordt. Schrijnend is bij dit alles het gebrek aan aanpassing aan de nieuwe toestand en vooral het feit dat de jongeman op weg is om al de fouten die men onze moderne gemeenschap aanwrijft weer opnieuw te maken. Een erg pessimistische film.

Kwa basistema is de film die de hoofdprijs kreeg, Themroc van de Fransman Claude Faraldo, al even weinig opwekkend, zij het dat alles verborgen gaat achter een vrij komische aanpak. Er valt heel wat af te lachen, maar tegelijk wordt de problematiek druppelsgewijs tot diep in je geest geïnfiltreerd: het bijna rituele karakter van de manier waarop wij nu leven en het gebrek aan moed om er wat aan te veranderen. Een film om er een boek over te schrijven, zo kompleks is hij. Het is ook een gelukkige kruising tussen tijdskritiek en inspelen op het grote publiek.

Volgend jaar loopt het Filminternational van 21 februari tot 1 maart. Dat dit data zijn om te onthouden en een festival om te volgen, dat is dit jaar nu wel definitief bewezen.

Edmond De Cleen, Antwerpen