Ons Erfdeel. Jaargang 17

Koorkomponist Vic Nees ontving de Eugène-Baieprijs.

Op 24 januari I.I. ontving Vic Nees te Lier de Eugène Baieprijs, een jaarlijkse prijs van 100.000 fr. die door de provincie Antwerpen wordt toegekend aan ‘een Vlaams kunstenaar van wie de werken getuigen van een buitengewone begaafdheid’. Na Willem Kersters is Vic Nees de tweede komponist die deze prijs ontvangt: een welverdiende onderscheiding voor iemand die als scheppend én uitvoerend kunstenaar een blijvende bijdrage heeft geleverd tot de verruiming en de verrijking van de muziekkultuur, speciaal het koorleven en de koorliteratuur, in Vlaanderen.

Vic Nees, de zoon van beiaardier-komponist Staf Nees, werd te Mechelen geboren op 8 maart 1936. Na zijn middelbare studiën en één jaar rechten aan de universiteit te Leuven, trok hij naar het Koninklijk Vlaams Muziekkonservatorium te Antwerpen, waar hij eerste prijzen behaalde in notenleer, muziekgeschiedenis, harmonie, contrapunt, fuga, enz. Hij volgde er eveneens de lessen in muziekpedagogie bij Marcel Andries. Sinds 1961 is hij verbonden aan B.R.T.-Brussel, eerst als programmator en vanaf 1970 als dirigent van het omroepkoor.

Onder de hedendaagse Vlaamse toondichters neemt Vic Nees een zeer aparte plaats in. Terwijl de meeste van zijn kollega's vooral instrumentale muziek schrijven, komponeert hij - naast enkele orgel- en klavierwerkjes - nagenoeg uitsluitend vokale partituren, en dan overwegend voor koorbezetting. Terecht mag hij worden beschouwd als de Vlaamse koorkomponist bij uitstek.

Vic Nees is een evolutief komponist. Op geen enkel ogenblik is hij verstard in een of ander model, in een bepaalde stijl. Hij heeft vanzelfsprekend diverse invloeden ondergaan, maar die wist hij steeds te integreren in een eigen toonspraak, waarvan de belangrijkste konstanten zijn: een vokale lijn, bij voorkeur polyfone architektuur, een levendig muzikaal ritme, en een ekspressief-eigentijdse tekstinterpretatie.

Vanaf het begin distantieerde Vic Nees zich zeer duidelijk van de romantische schrijfwijze, die toen in Vlaanderen nog weelderig bloeide, en waarin hij van huis uit was opgegroeid. Als eerste in ons land knoopte hij dadelijk aan bij de vernieuwing die de jonge koormuziekbeweging in Duitsland karakterizeerde. Wat hem bij komponisten als Hugo Distler, Karl Marx e.a. zo sterk aansprak was de onromantische, min of meer geobjektiveerde toon, en vooral de ongewone tekstbehandeling, waarbij een eigen muzikaal ritme wordt ontworpen dat niet langer

Vic Nees.

het strakke tekstmetrum volgt.

In de geest van die vernieuwing ontstonden zijn eerste koorbladzijden: de psalm Mijn Herder is de Heer (1958), Aloeëtte, voghel clein (1959), gekomponeerd op het bekende middeleeuwse rondeel, Kleine geestelijke triptiek (1960), waarmee Vic Nees de prijs Albert De Vleeschouwer behaalde, en Fünf Motetten (1964), een schitterend hoogtepunt in deze eerste scheppingsperiode. Het zou verkeerd zijn in die komposities kopieën te zien van de Duitse koormuziekstijl. Het zijn stuk voor stuk schitterende voorbeelden van een voor die tijd moderne koorkonstruktie waarin de verschillende melodische zinsneden nu eens polyfoon-imitatorisch dan weer homofoon-deklamatorisch uitgewerkt worden. Biezonder boeiend is het eigenzinnige en vaak verrassende verloop van het muzikale ritme. In tegenstelling tot het eerder geobjektiveerd musiceren van de

[p. 289]

Duitse koorkomponisten is Vic Nees zijn schrijfwijze gaandeweg ook meer en meer gaan afstemmen op een ekspressieve tekstverkondiging.

Intussen had de algemene muziektaal een geweldige, haast revolutionaire verandering doorgemaakt, en bleven de zgn. avant-gardetechnieken niet langer beperkt tot instrumentale scheppingen. Als programmator voor koormuziek en daarna als dirigent van het radiokoor op B.R.T.-Brussel kwam Vic Nees dagelijks in kontakt met de allernieuwste koormuziek uit het buitenland. Geleidelijk en zonder de geringste eksperimentele modezucht integreerde Vic Nees technieken uit die aktuele muziek in zijn eigen taal.

Na zijn European Stabat Mater (1967) gekomponeerd voor het internationaal koortreffen ‘Europa Cantat' te Namen zette Vic Nees met de kerstkantate Rachel (1970) een definitieve stap in de richting van de aktuele muziek. Ook Matteus en de Rijkdom (1971) en Mammon (1972) liggen in diezelfde lijn. Als geen ander weet Vic Nees daarin het oude met het nieuwe te mengen, niet uit eksperimenteerlust, wel om de tekstinterpretatie direkter en levendiger te doen overkomen. Verschillende uitdrukkingsmiddelen en schrijfwijzen als polyfone of dialogerende koorbehandeling, obstinate herhaling van kernachtige motieven, wisselende en eigenzinnige ritmische verrassingen worden er op een meesterlijke wijze gemengd met aktuele technieken als fluisteren spreekkoren, clusters, verbosonie, aleatoriek, enz.

De vier laatstgenoemde koorpartituren behoren eveneens tot de zgn. geëngageerde muziek, waarin de komponist openlijk stelling neemt tegenover hedendaagse problemen en verschijnselen bijv. de gewelddaden op machtelozen (Rachel), of de zucht naar rijkdom (Matteus en de Rijkdom). In Mammon hekelt hij op een satirische wijze de konsumptieroes, de vedettenkultus, de kommercializering van de kunst, enz. Omdat hij is gaan twijfelen aan de efficiëntie van de geëngageerde kunst, die naar zijn mening wel estetisch kan schokken maar zelden etisch zal inwerken, is hij intussen van het engagement afgestapt.

Zijn laatste koorpartituur, Birds and flowers for Flor's and William's birthday (1973), bedoeld als een ‘hommage’ op een huldigingskoncert ter ere van William Byrd en Flor Peeters is een soort ‘Spielerei’ geworden: een ludieke bladzijde die virtuoos, geestig en dekoratief is uitgeschreven, zonder de minste boodschap.

Naast koorkomponist is Vic Nees ook uitvoerend kunstenaar. Hij dirigeerde destijds te Mechelen het ‘Vokaal ensemble Philippus de Monte’ (1961-1969) en te Brussel het ‘Ter-Kamerenkoor’ (1963-1965). Sinds 1970 leidt hij het omroepkoor van de B.R.T. In korte tijd heeft hij die groep met vakbekwame hand opgevoerd tot een eersterangs beroepsensemble, dat tans musiceert op een gelijkwaardig niveau als andere buitenlandse radiokoren. Niet minder verdienstelijk is het werk dat hij reeds gepresteerd heeft ten bate van de amateurkoren. Door zijn koorprogramma's op de radio, zijn publikatie van een reeks verantwoorde koorwerken bij de uitgeverij De Monte te Leuven, en door zijn lessen in de A.N.Z.-koorkursussen heeft hij in niet geringe mate bijgedragen tot de sanering van de koorpraktijk in Vlaanderen.

Ten slotte heeft Vic Nees zich ook onafgebroken ingezet voor de vertolking van ons eigen koorpatrimonium, zowel uit heden als uit verleden. Hij kreëerde reeds talrijke partituren van hedendaagse Vlaamse komponisten, zoals van Herman Roelstraete, Jef Maes, Willem Kersters, Wilfried Westerlinck, André Laporte, Karel Goeyvaerts e.a. Zijn belangstelling gaat verder naar de onbekende vokale werken uit onze achttiende en niet in het minst naar de vergeten koorliteratuur uit de negentiende eeuw.

In een goede tien jaar tijd heeft Vic Nees als koorkomponist een boeiend en kwalitatief hoogstaand kooroeuvre samengesteld. Gedurende al die jaren heeft hij zich ook via diverse kanalen onvoorwaardelijk ingezet om het koorrepertoire en het koorleven in Vlaanderen te verbeteren. Om al die verdiensten onderscheidde de provincie Antwerpen hem terecht met de prijs Eugène Baie.

Hugo Heughebaert