Karlheinz Stockhausen in Amsterdam, Den Haag en Utrecht.
In Spiral für einen Solisten uit 1968 begeeft Stockhausen zich in de richting van de Amerikaanse School (Brown, Cage, Feldman, Wolff) door de noten in zijn partituren uit te bannen. De uitvoerende krijgt regels mee, hij kan een keuze doen uit een aantal mogelijkheden. Met de beperking dat elke keuze een volgende voortzetting beïnvloedt. Maar al iets eerder was de komponist begonnen aan zijn meest revolutionaire kompositiecyklus in deze stijl van verbaal animeren: ‘Aus den sieben Tagen’: dagboekachtige aantekeningen van het poëtische soort. Met Mantra onderbrak hij deze verbale stijl en ook nu werkt hij aan een groot orkestwerk voor Donaueschingen waarin echt heel wat noten staan. Net als Brown wenst hij zich kennelijk niet geheel vast te leggen. Gelukkig. In een kleine tournee door Nederland demonstreerde Stockhausen hoe ver hij en zijn toegewijde groepje is op het terrein, nee niet van het improviseren: Stockhausen gebruikt liever de term van intuïtief musiceren, waarbij hij aan de telepatische werking veel geloof hecht. Hm. Zijn Keulse ensemble had in Ceylon, Zyklus für kommende Zeiten, vierde uitvoering, toch duidelijk lijnen aangebracht: van solowerk tot ensemble-improvisatie (Peter Eötvös, Joachim Krist, Aloys Kontarsky, Tim Souster en Harald Bojé).
Stockhausen-zelf bespeelde een Indiase Kandy-trommel en leidde daarmee het ensemble: uitsluitend het ritme was vastgelegd (één velletje). Oorspronkelijk dacht hij aan de kombinatie van Kandy-trommel, cymbales antiques, 2 hobo's (Engelse hoorn) en vokalist. Maar de laatste drie stemmen bleven achterwege, we hoorden: trommel, piano, elektronisch orgel, cymbales antiques en tamtam. Er waren uiterst geraffineerde timbreversmeltingen bij (boventonen piano en tamtam bijvoorbeeld), prachtige momenten kwa kleurwisselingen ook, maar daarnaast ook duidelijk ‘dode’ plekken. Maar die moet je ook op bijvoorbeeld een jamsession voor lief nemen. Blijft de vraag of Stockhausen toch niet meer had kunnen uitwerken. Zoals Brown dat doen kan...
Ernst Vermeulen
Auteursrechtelijk beschermd