Ons Erfdeel. Jaargang 17

frans-vlaanderen

Frans-Vlaanderen: aktualiteiten.

a) Informatieve bijdragen in de pers:

• Berichtgeving over Frans-Vlaanderen was te vinden in de volgende kranten: van Jaak Veltman in De Standaard (16 november, 1-2 december 1973 en 7 januari 1974), van A.D. in Het Laatste Nieuws (5 nov. 1973), van Ronny Driesmans in Het Laatste Nieuws (editie West, 28 november 1973), van E.V.(andewalle) in Gazet van Antwerpen (28 november en 5 december 1973), van P.D. in Het Volk/De Nieuwe Gids (editie Gent, 11 december 1973) en in De Gentenaar (10 december 1973).

• Voor het Nederlands Dagblad (4 januari 1974) schreef Marten Heida een volle bladzijde beschouwingen over de taaltoestand in Frans-Vlaanderen en de daaraan te koppelen kultuurpolitieke aktiviteiten. Dit stuk verdient meer dan zomaar een vermelding in deze kroniek, niet alleen omdat de auteur over een grondige kennis van het dossier Frans-Vlaanderen beschikt, maar ook omdat hij zo treffend een aantal stellingen verwoordt die in het Komitee voor Frans-Vlaanderen ook nog door anderen en totnogtoe binnenskamers verdedigd werden. M. Heida (zelf ook aktief Komiteelid) neemt als uitgangspunt voor zijn opmerkingen ‘dat de lijnen, waarlangs alles zich voltrekt, gekenmerkt worden door een zekere innerlijke tegenstrijdigheid. Aan de ene kant is er de gemakkelijk vast te stellen afbraak van het daar nog gesproken Nederlandse dialekt... Daar staat evenwel tegenover (en dat is het verrassende) dat er een groeiende belangstelling is voor het Nederlands en de daarmee verbonden

[p. 152]

kulturele uitingen, met name onder de jonge mensen’.

Na over het laatste geciteerde punt uitvoerig bericht te hebben, stelt M. Heida voor andere wegen in te slaan met de Frans-Vlaanderenwerking. Over de dag te Ekelsbeke schrijft hij o.m.: ‘Terecht mag dan ook de vraag gesteld worden of dit gebeuren uiteindelijk wel bevorderlijk is voor de geloofwaardigheid van onze taal, dit gezien tegen de achtergrond van de groeiende belangstelling voor onze kultuur’. Tenslotte houdt hij een pleidooi voor het organiseren van een Dag van de Nederlandse Kultuur te Rijsel. De keuze van deze stad zou bovendien de nodige versnelling kunnen geven aan de uitvoering van het al jaren geleden door A. Demedts voorgestelde plan tot stichting van een Huis van de Nederlandse Kultuur te Rijsel.

• Nog een anekdotisch geval uit de dagbladpers. Gazet van Antwerpen (22-23 december 1973) publiceerde een kort bericht over zogenaamde incidenten, op 24 november 1973, te Duinkerke, tussen een cercle culturel de Flamands de France en een bezoekende groep uit Namen, en waarover volksvertegenwoordiger Namèche een parlementaire vraag stelde aan Falize, minister van Franse Kultuur (in België). In feite ging het om een openbare vergadering van de Michiel de Swaenkring in een door het Duinkerkse stadsbestuur toegewezen zaal. Een Waalse groep op bezoek te Duinkerke in het kader van een uitwisseling Duinkerke-Namen, kreeg per abuis hetzelfde lokaal toegewezen, wat evenwel geen aanleiding gaf tot welk incident dan ook. C. Moeyaert zette dit uiteen in een lezersbrief, gepubliceerd in dezelfde krant (12-13 januari 1974). In een ‘Noot van de redaktie’ volgde de bevestiging van C. Moeyaerts versie. Een van de Gazet van Antwerpen-redakteurs was zelf aanwezig geweest op de vergadering van de Michiel de Swaenkring.

• A. Lammertyn in Brugsch Handelsblad (3 en 24 november 1973) en in Kortrijks Handelsblad (19 okt. en 30 november 1973) en C. Moeyaert in Het Wekelijks Nieuws (5 november 1973) verzorgden traditiegetrouw hun Frans-Vlaanderenberichtgeving.

b) Kulturele manifestaties:

• Op een groepstentoonstelling in de Galerie Nord (eind november tot 20 december 1973) te Rijsel, waren o.m. de Frans-Vlamingen Dodeigne en Leroy en de Vlamingen Raveel en Theys vertegenwoordigd.

• Van 19 tot 25 november 1973 had te Rijsel een Frans-Nederlandse kulturele week plaats en dat in uitvoering van het Frans-Nederlands kultureel akkoord. Een vijftiental Nederlandse professoren, van verschillende universiteiten en disciplines en vergezeld van enkele van hun studenten, kwamen gastkolleges geven aan de Rijselse universiteit. Elders werden Nederlandse dokumentaires vertoond en in de Ecole des Beaux-Arts waren gravures van M.C. Escher en 60 Nederlandse affiches tentoongesteld. De Nederlandse boeken, aangekondigd op het programma, waren onvindbaar; het bleek dat de boeken ‘niet aangekomen’ waren. Ik heb de indruk dat geen grote inspanningen geleverd zijn om een belangrijk gebeuren te maken van deze kulturele week en dat het nog een geluk mag worden genoemd dat ze vermeld werd in de lokale en regionale pers. Dank zij de Eschertentoonstelling is de Semaine culturelle france-néerlandaise te Rijsel nog net aan de vergetelheid ontsnapt.

• Op een door Mens en Ruimte te Brussel georganiseerd kolloquium (24 nov. 1973) over ‘De taaltoestanden in België, mede in Europees verband’, gaf Prof. Em. W. Pée (Gent) een uiteenzetting over de taaltoestanden in Frans-Vlaanderen.

• De Michiel de Swaenkring hield op 24 november 1973 een openbare vergadering in de stadsschouwburg van Duinkerke. De vereniging telde op dat ogenblik 253 leden.

• Charles Verspieren, voorzitter van de Kamer van Handel en Nijverheid van de Rijselse agglomeratie, gaf op 29 november 1973 een uiteenzetting te Kortrijk onder de titel ‘Le Nord et sa Métropole’. Hij was hiervoor uitgenodigd door de Kortrijkse Kamer voor Handel en Nijverheid.

• In de loop van 1973 zijn voordrachten gegeven over Frans-Vlaanderen door Cyriel Moeyaert te IJzendijke (8 februari), voor het Davidsfonds te Etikhove (22 februari), voor de Heemkundige Kring te Oostburg (23 november), te Kaaster (16 november), te Halewijn (27 november) en te Nukerke (27 december), door André Demedts voor het Davidsfonds te Zeveneken (9 april) en door Senator Leo Vanackere voor de Koninklijke Maatschappij en Rederijkerskamer ‘Mariakring-Marieën Theeren’ te Gent (8 december), voor de afdelingen Halle en Kortenberg van de ‘Orde van de Prince’ te Huizingen (13 december) en voor de Kulturele Kring ‘Jan van Boendale’ te Tervuren (4 januari 1974). Het lijstje zal wel niet volledig zijn. Toegestuurde aanvullingen zal ik graag meedelen in een volgende kroniek.

• Het Komitee voor Frans-Vlaan-

[p. 153]

deren hield op 19 januari 1974 zijn jaarvergadering te Rekkem, in het Dialoogcentrum van de Stichting Ons Erfdeel v.z.w.

• Elke winter zijn in het Rijselse Paleis voor Schone Kunsten geleide bezoeken georganiseerd. Hier volgen enkele tema's uit het programma voor maart en april 1974: Petits maîtres flamands du XVIIe siècle (2 en 3 maart), La peinture française au XVIIe siècle (7, 9 en 10 maart), Les peintres de notre temps (4, 6 en 7 april). Aanvangsuren: om 14.30 uur (op donderdag en zaterdag) en om 10.30 uur (op zondag).

• Triëste ontvangt van 27 tot 31 mei 1974 een Internationale Konferentie over de Minderheden. De voorbereidende werkzaamheden zullen gevoerd worden in vier kommissies van deskundigen: kultuur, sociaal-ekonomische aspekten, institutionele problemen, en tenslotte, ‘vergeten minderheden’ van het sociaal-ekonomisch en psicho-fisiologisch type. Van Belgische zijde hebben de professoren Luc Huysse en Paul Vercauteren, beiden sociologen, respektievelijk verbonden aan de K.U.L. en de U.C.L., zitting in de wetenschappelijke kommissie. Frankrijk is vertegenwoordigd door Pierre Bassaignet (direkteur van het Instituut voor Interetnische en Interkulturele Onderzoekingen te Nice), Jean-Marie Domenach (direkteur van het tijdschrift Esprit) en Paul-Jean Franceschini (dienstchef voor internationale politiek van de krant Le Monde).

c) Publikatles:

• Tot de aktiviteiten van de V.V.L. (Vereniging Vlaamse Leerkrachten, Anjelierenlaan 2, 8400 Oostende) behoort ook het uitgeven van lesteksten, bestemd voor het l.o. en voor het m.o. Voor het m.o. bestaat o.m. een ‘Reeks talen’. Daarin verscheen als nr. 2 een aflevering gewijd aan Frans-Vlaanderen, ‘Les Flandres en France’. Het is de reportage van Henri Deligny, uit Le Monde van 4 augustus 1971 (ook in deze kroniek gesignaleerd), ‘Régionalistes ou Français en marge: Les Flandres contre le “colonialisme” de Paris’. Aan Deligny's reportage gaan een korte inleiding over de Franse minderheden vooraf, evenals een beknopte beschrijving van de krant Le Monde die aan de V.V.L. toestemming verleende tot publikatie. Een kaart en een gedicht van Emm. Looten, vertaald door Jacques Fermaut, fungeren als illustratie. Deze lestekst is bestemd om gebruikt te worden in de Franse lessen van de hogere ciklus m.o. De kostprijs bedraagt 5 BF per eksemplaar (over te schrijven op prk. 8965.94 van de V.V.L.).

• Het Franse tijdschrift Les Temps Modernes, geleid door Jean-Paul Sartre, publiceerde een 555 bladzijden tellende aflevering over Minorités nationales en France (nrs. 324-326, augustus-sept. 1973, prijs: 24 FF, adres: 26, rue de Condé, Paris 6e), waarin vooral de nadruk gelegd wordt op de relaties tussen sociale strijd en de overlevingstrijd van de nationale minderheden. Yves Person, die het nummer samenstelde, schiet in een woord vooraf zijn scherpste pijlen af op die Marxisten die Marx door tijd en plaats gebonden en nu voorbijgestreefde uitspraken over nationaliteitenproblemen voor dogma's aanzien. De myte van een maatschappij zonder klassen, maar ook zonder nationaliteiten, en dus met één enkele kultuur, is voorbijgestreefd door het gevaar voor massifikatie in de hedendaagse beschaving. Trouwens - en nu ontpopt Y. Person zich eveneens als specialist in Marxeksegese - Marx heeft dat zelf voorzien! Nationale kulturen zijn niet zomaar of alleen maar burgerlijke kulturen. De kleine kulturen worden wel huichelachtig uitgenodigd om zich te laten assimileren, in naam van de universele klassestrijd, door de kulturen die ze onderdrukken. Dit assimilatieproces kan alleen nog grotere spanningen in het leven roepen tussen de grootste zich niet uitschakelende kulturen. Alleen de Oostenrijkers Otto Bauer en Karl Renner verdienen krediet en zij worden uitgespeeld tegen de Russische Marxisten. Terloops: Bauer oefende ook nog elders en al eerder invloed uit. Bij ons inspireerde Camille Huysmans zich voor zijn Compromis des Belges van 1929, op diens Die Nationalitätenfrage und die Sozialdemokratie.

Ik zal maar niet langer meer verwijlen bij deze Marxistische eksegese en pogen de grootste gemene deler te formuleren van wat hier verdedigd wordt: de taal- en kulturele eisen blijven even fundamenteel voor de minderheden in Frankrijk, maar de regionalisten mogen evenmin blind blijven voor de sociale en ekonomische feiten. Kulturele en sociaal-ekonomische onderdrukking zijn onontwarbaar met elkaar verbonden.

De samensteller legt er de nadruk op dat geen politieke overtuigingen uitgesloten werden, maar vermeldt er uitdrukkelijk bij dat alle medewerkers ‘par définition’ zich laten inspireren door socialistische ideeën. De manier waarop tegen een auteur toch een ekskluzieve uitgesproken wordt, dan nog wel bij de

[p. 154]

voorstelling van de bibliografie, doet toch glimlachen.

Maar deze lijvige bundel bevat nog meer als ideologische bekvechterijen. Heel verrijkend is het stuk van Louis-Jean Calvet (Le colonialisme linguistique en France) over de taal- en kultuurpolitieke erfenis van de Franse Revolutie. Robert Lafont blijkt vagelijk op de hoogte te zijn van de geschiedenis van het regionalisme in Frans-Vlaanderen, maar zijn gegevens hierover zijn uiterst summier in zijn Aperçu historique. Elders toont Yves Person aan (Impérialisme linguistique et colonialisme) dat taalimperialisme niet het voorrecht van Frankrijk alleen is, J.-L. Sauvaigo motiveert het spreken en schrijven van het Occitaans. Van de 28 bijdragen vermeld ik nog het overzicht van de Occitaanse bewegingen (jawel, meervoud!), een geschiedenis van de Bretonse beweging, een overzicht van het onderwijs van het Bretons, beschouwingen over tweetaligheid, een stuk over taaltoestanden in Roussillon of Noord-Catalonië.

Ik heb vanzelfsprekend wel enkele opmerkingen te formuleren. Basken, Catalanen, Occitanen, Corsicanen, Elzassers en Bretoenen zijn vertegenwoordigd. De Frans-Vlamingen worden een zeldzame keer genoemd, maar komen eigenlijk niet aan bod. Waarom? Weigerde de redaktie van het tijdschrift medewerking van Frans-Vlamingen? Of is de beweging voor de eigen taal en kultuur nog te zwak aldaar? Of heeft ze onvoldoende belangstelling voor sociaal-ekonomische feiten? Of heeft ze uitsluitend rechtse bindingen? Je hebt er het raden naar, want nergens is een verklaring opgenomen.

Een en ander is vertekend, of fel rood gekleurd, soms onvolledig (over de Elzas bijv.) of blijft steken in nogal vrijblijvende kreten (La France n'existe plus). Het irrationele voert al eens de boventoon. Uit sommige teksten klinkt een Messiaanse verwachting op. Een zin, n.a.v. het naderende post-Francotijdperk en de noodzakelijkheid van één Baskische eenheidsbeweging, zoals ‘Le train de l'histoire n'attend pas, il faut savoir le prendre au bon moment’ (p. 301) zal niet vreemd klinken in de oren van wie vertrouwd is met het verleden van de Vlaamse Beweging. Het is een andere versie van ‘Het uur der volkeren slaat maar eens’ van onze Westvlaamse kapelaan en dichter Cyriel Verschaeve.

Maar de bundel is hoe dan ook een interessant dokument. Hij illustreert dat er aardig wat beweegt, verderop in Frankrijk, bij de minderheden. Frans-Vlaanderen neemt er nauwelijks aan deel. Is het een gunstig voorteken of een teken aan de wand?

• Van Prof. Firmin Lentacker (Rijsel) verschijnt in april van dit jaar een 470 pagina's tellend werk La Frontière Franco-Belge. Etude géographique des effets d'une frontière internationale sur la vie de relations. Het werk zal vijf delen omvatten (1. L'implantation de la frontière, 2. L'influence de la frontière sur l'orientation des courants de circulation. 3. L'influence de la frontière sur la circulation des capitaux et l'implantation des entreprises, 4. L'influence de la frontière sur les migrations humaines, 5. La frontière et d'aménagement régional). Tot 15 januari 1974 was een voorintekenprijs van 100 FF geldig, na deze datum bedraagt de prijs 130 FF. (Te betalen op het adres: F.F. Lentacker, 17, place Leclerc, F-59000 Lille.)

Erlk Vandewalle