Ons Erfdeel. Jaargang 15

Frans-Vlaanderen: aktualiteiten.

a) Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen:

• Van 24 juli tot 25 augustus 1972 had een vakantiekursus Nederlands plaats te Hazebroek. De kursus kwam tot stand dank zij de tussenkomst van Camille Taccoen uit Belle die voor zijn initiatief kon rekenen op het hele stadsbestuur van Hazebroek. Hijzelf en Maurice Carnel, eveneens uit Belle, traden op als lesgevers. Het Komitee voor Frans-Vlaanderen stelde handboeken ter beschikking. Elke week werden drie lessen gegeven waarvoor zich telkens 35 tot 40 kursisten aanboden, wat een ontegensprekelijk sukses was. Naar aanleiding van de laatste les op 25 augustus leidde de burgemeester van Hazebroek, Armand Moriss, persoonlijk de afscheidsplechtigheid.

• Indien een leerkracht ter be-

[p. 152]

schikking staat, schakelt het Collège d'Enseignement Secondaire (C.E.S.) van Belle tijdens het schooljaar 1972-1973 de optie Nederlands als eerste vreemde taal in.

• Van de 23 studenten die de door het Ministerie van Nederlandse Kultuur georganizeerde zomerkursus voor Nederlandse taal en kultuur te Gent hebben gevolgd tijdens de maand augustus, waren er elf die aan de Rijselse universiteit studeren.

b) Informatieve bijdragen in de pers:

• In het maandblad Het Pennoen (juli 1972) heeft Luc Verbeke, die dit jaar 25 jaar sekretaris is van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, een balans opgemaakt onder de titel Na 25 jaar werking voor Frans-Vlaanderen. Van de 11e Frans-Vlaamse Kultuurdag te Ekelsbeke vonden wij verslagen van de hand van Em. Dotselaere in Het Laatste Nieuws (11 juli 1972), Fr. Germonprez in Het Volk (11 juli 1972), M. Verheecke in De Standaard (11 juli 1972), E.V. in Gazet van Antwerpen (13 juli 1972) en J. Olsen in Het Pennoen (juli 1972).

In de artikelen van Marten Heida (over J. Tillie) in Neerlandia (76e jrg., 1972, nr. 1), C. Moeyaert in Het Wekelijks Nieuws (5 mei en 8 juli 1972), A. Lammertyn in Het Kortrijks Handelsblad (2 en 23 juni, 28 juli en 18 augustus 1972) en M. Nuyttens in Leieland (juni 1972) zijn ook onderwerpen behandeld die verband houden met het Vlaams karakter van Frans-Vlaanderen of onze zorg daaromtrent.

Maar hoe komen andere aspekten van Frans-Vlaanderen aan bod in onze pers? Het hoeft niet eerst sistematisch uitgemeten te worden om te kunnen vaststellen dat de berichtgeving over Frans-Vlaanderen in de Vlaamse pers eerder zeldzaam is. Gebeurt er niets interessants of wordt dit aangrenzend gebied als een verafgelegen buitenland beschouwd? Er zijn natuurlijk reportages over een wielerwedstrijd zoals Parijs-Roubaix en tijdens de eerste helft van dit jaar zaten al onze specialisten in moordzaken bijna dagelijks te Bruay-en-Artois. Voor het overige blijft Frans-Vlaanderen een journalistieke woestijn. Toch zijn er uitzonderingen, zoals het artikel over Rijsel van J. Veltman in De Standaard (12-13 augustus 1972) en de berichtgeving van Em. Dotselaere in Het Laatste Nieuws, waarover meer in een volgende bijdrage. Wat ook de aandacht wekt van onze pers zijn de bijeenkomsten waarop over de grensproblemen gesproken wordt. Of zijn het de inrichters hiervan die beter hun public relations verzorgen als de Frans-Vlamingen van Rijsel bv.? De vergadering op 29 mei 1972 van de Kortrijkse Kamer van Koophandel over de betrekkingen tussen Frans-Vlaanderen en Kortrijk kreeg uitgebreide verslagen van R. Driesmans in Het Laatste Nieuws (31 mei 1972), Fr. Germonprez in Het Volk (31 mei 1972), A. Lammertyn in Het Kortrijks Handelsblad (2 juni 1972), P.R. in Het Wekelijks Nieuws (3 juni 1972) en een niet-gesigneerd verslag in Gazet van Antwerpen (2 juni 1972).

Hoe wordt in de Frans-Vlaamse regionale pers over Vlaamse toestanden, over taaltoestanden of over onze taal geschreven? Dit was het punt waarop men vroeger alle illuzies mocht laten varen. De laatste jaren is hierin een kentering te bespeuren. Een mooi voorbeeld daarvan is het hoofdartikel in Nord-Eclair (26 juli 1972) van André Caudron, dat onder de titel Apprendre le néerlandais zijn lezers wijst op het groeiend belang van het Nederlands en de studie ervan, en dat naar aanleiding van het verschijnen van het eerste nummer van Septentrion. Hoezeer dit stuk reakties heeft losgewerkt bewijzen de lezersbrieven over dit onderwerp in dezelfde krant (3, 8, 11 en 24 augustus 1972).

c) Publikaties:

• Het vijfde Frans-Vlaamse Jaarboekje (1972) is dit jaar volledig gewijd aan een toeristische autoroute doorheen het Frans-Vlaamse Houtland. De samensteller is de bekende heemkundige Bert Bijnens, van wie de Gids voor Frans-Vlaanderen al lang uitverkocht is. Bijnens grondige kennis van de geschiedenis en folklore van Frans-Vlaanderen staan borg voor de degelijkheid van deze nieuwe reisgids. Het boekje telt 120 blz. en kost 85 BF. Het kan verkregen worden door overschrijving van dit bedrag op prk 9359.48 van B. Bijnens, Koksijde.

• Les Cahiers des Pays-Bas Français, is de titel van een nieuw Frans-Vlaams tijdschrift, waarvan twee temanummers per jaar moeten verschijnen. Op die wijze willen de initiatiefnemers de regionale beweging in Frans-Vlaanderen het nodige dokumentatiemateriaal ter beschikking geven. Eric Sanders is hoofdredakteur en tevens samensteller van het eerste nummer, een kritische bibliografie van het regionalisme in Frankrijk. Op de kaft staan ook Gerard Landry, als uitgever, en Alain Walenne, als administrator, vermeld. Het zijn alle namen die ook al voorkwamen in het studententijdschrift Le Courrier Lillois. De 29 blz. tellende bibliografische lijst bevat zowel boeken, waarvan enkele

[p. 153]

een korte verklaring meekregen, als kranten- en tijdschriftenartikelen en namen van regionalistische tijdschriften. Bij de naoorlogse in het Nederlands geschreven werken over Frans-Vlaanderen wordt Van Overstraetens De Nederlanden in Frankrijk vermeld en worden Gantois' De zuidelijkste Nederlanden en Verbekes Vlaanderen in Frankrijk getipeerd. Ik stel vast dat Uit ons eigen erfdeel (1968) van Demedts en Frans-Vlaanderen (1968) van Deleu en Niessen de samensteller onbekend zijn. Enkele kleine onnauwkeurigheden vallen te signaleren: de brosjure Veut-on vraiment faire l'Europe? is niet gepubliceerd onder de naam Gantois, zoals hier aangegeven, wel onder de naam Henri Dumesnil (een van Gantois vele schuilnamen); niet in 1941, maar in 1942 verscheen Gantois' Hoe ik mijn volk en mijn taal terugvond. Hoe kritisch is deze bibliografie? Van De Zuidelijkste Nederlanden zegt Eric Sanders dat het boek eindigt met de uitroep ‘L'Europe sera völkisch ou ne sera pas’. Waarom is van het Occitaanse tijdschrift Viure geen melding gemaakt? En tenslotte nog deze opmerking: het was wel attentievol, maar Septentrion is niet op zijn plaats in deze tijdschriftenreeks. (Adres Les Cahiers des Pays-Bas Français: B.P. 1080 Lille; prijs per nummer: 5 FF; abonnementsprijs: 10 FF (50 FF voor steunabonnement) over te schrijven op prk. 3.771.01 van Gerard Landry, Lille).

• Voor een keer niet de geboorte maar de dood van een publikatie: het maandblad Nord verscheen in juni 1972 voor de laatste keer. De eerste aflevering was gedateerd oktober 1969. De oplage van Nord heeft geschommeld tussen 30.000 en 40.000 eks. Maar dit was niet de oorzaak van het verdwijnen van dit overigens goede maandblad dat in deze kroniek voorgesteld is (O.E., 13e jrg., nr. 2 en 14e jrg., nr. 2), maar het tekort aan inkomsten voortkomend uit de schaarser geworden advertentiepagina's. Nord was zeker niet ‘slecht gemaakt’, integendeel. De redaktie onthield zich van duidelijke politieke standpunten, maar stond pozitief tegenover de regionalistische gedachten in het algemeen. Geen van beide houdingen was van aard om lezers of adverteerders af te schrikken.

d) Kulturele en andere manifestaties:

• De 11e Frans-Vlaamse Kultuurdag te Ekelsbeke (9 juli 1972) droeg de stempel van de vorige manifestaties en van zijn oorsprong. Folklore vormt de hoofdschotel en het geheel is stevig in handen van enkele Frans-Vlaamse geestelijken. Of dit nu vreugde of ergernis opwekt, het ‘feest op het kasteel’ zoals de hele dag te Ekelsbeke aangekondigd wordt, geeft de Frans-Vlamingen dan toch een kans om in het openbaar te pleiten voor de studie en het gebruik van hun taal, die als volkstaal officieel onbestaande is in Frankrijk. Het schept zelfs de mogelijkheid dat in 1972 een Frans-Vlaming het partikularisme in eigen kring kon kontesteren.

's Morgens waren zoals gebruikelijk diverse tentoonstellingen geopend in het kasteel, was een plechtige mis opgedragen door Mgr. Dupont, met Vlaamse preek door E.H. Maxime Deswarte, en had een fanfare gezorgd voor de nodige stemming.

Na de middag zaten Mgr. Dupont, voorzitter van het Comité Flamand de France, en Senator Leo Vanackere, voorzitter van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, de kulturele bijeenkomst voor in de feestzaal Van der Sluys. Aan wijlen Joseph Tillie, leraar Nederlands te Steenvoorde, en Prof. R. Despicht (1870-1960), professor Nederlands aan de katolieke universiteit van Rijsel, is uitvoerig hulde gebracht, aan de eerste door Dr. Lieven Spyckerelle uit Roeselare, H. Decoopman uit Steenvoorde en R. Watthy uit Woumen met filmbeelden. De Frans-Vlamingen E.H. Devendeville en Prof. Kan. M. Deswarte haalden herinneringen op aan hun leermeester Prof. R. Despicht. Pastoor Decalf uit Ekelsbeke, organisator van de hele dag, en de heer Depoers lieten de aanwezigen proeven van de Frans-Vlaamse folklore.

Terwijl de vorige sprekers het Frans-Vlaamse dialekt gebruikt hadden, koos Jacques Fermaut het Frans voor zijn toespraak over ‘De toekomst van onze taal’, met de bedoeling zeker door de talrijke Frans-Vlaamse jongeren begrepen te worden. We hebben nooit zo'n gunstige omstandigheden en tevens laatste kans gehad voor het voortbestaan van onze taal, aldus J. Fermaut. Nooit heeft de jeugd zich zo vrij geweten. De overheid vormt niet langer meer een rem voor de herleving van onze taal, maar wel het fatalisme van de Frans-Vlamingen en de onverschilligheid van de oudere generatie. Het is de taak van de jonge Frans-Vlaming om in de drie eeuwen lange ketting van onmondigheid en verfransing de eerste schakel te zijn die het mechanisme doet stilvallen en de situatie van de Frans-Vlamingen ombuigt.

In Fermauts toespraak ging de oude romantische begeestering zoals die de Vlaamse Beweging in België eertijds kenmerkte, gepaard met moderne terminolo-

[p. 154]

gie en een taal die de jongeren herkenden. Ondanks de hachelijke situatie van het Nederlands in Frans-Vlaanderen klonk hier het optimisme door van wie ondanks alles nog wil handelen en zijn landgenoten uit de algemene letargie wil loskrijgen. Zo wees J. Fermaut erop dat 60 tot 80% van de leerlingen M.O. in Frans-Vlaanderen Nederlands willen leren, maar dat de ouders er het belang niet van inzien. Het klonk hartversterkend zowel voor de Frans-Vlamingen als voor de aanwezige Vlamingen en Nederlanders.

Senator Leo Vanackere betoonde zijn instemming met J. Fermaut door de vraag te stellen of de Kultuurraad voor de Nederlandse kultuurgemeenschap, niet tot taak heeft het Nederlands in Frans-Vlaanderen te steunen. Hij maakte hierbij duidelijk een alluzie op het feit dat de Franse kultuurraad kort tevoren beslist had 1 miljoen frank steun te verlenen aan Franstalige initiatieven in de Voerstreek en Vlaams Brabant.

Mgr. Dupont die als laatste van de lange rij sprekers aan het woord kwam, leek wel iets voorzichtiger in zijn dankwoord maar desavoueerde zijn jongere landgenoot niet.

• Op 8 juli 1972, aan de vooravond van de Kultuurdag te Ekelsbeke, kwamen een 30-tal deelnemers bijeen te Kemmel voor het jaarlijkse kolloquium van de sektie Heemkunde, Volkskunde, Geschiedenis van het Komitee voor Frans-Vlaanderen. Van Frankenrijk tot Boergondische kreits, zo luidde het tema dit jaar. Na de middag werd ook nog van gedachte gewisseld over de informatie in de buitenlandse pers over onze taal en kultuur.

• De Stichting-Lodewijk de Raet heeft van 7 tot 12 augustus 1972 een patrouillekursus Frans-Vlaanderen en de Westhoek georganizeerd. De 24 deelnemers hebben tijdens de drie eerste dagen kennis gemaakt met Frans-Vlaanderen. Op 8 augustus kwamen zij in kontakt met het stadsbestuur en de bevolking van Steenvoorde, Belle, Hazebroek en Kassel. De kennismaking met Rijsel, op 9 augustus, begon met een ontvangst op het stadhuis, waar naast het stadsbestuur ook het sindikaat Force Ouvrière vertegenwoordigd was, en eindigde met een kort gesprek in het Maison de l'Europe met Pierre Martin, direkteur van het C.D.E.I.N.

• Het feit dat in het najaar van 1972 de E-3-autoweg ook op Frans grondgebied gebruikt kan worden, namelijk tot aan Marcqen-Baroeul, op enkele kilometers van het centrum van Rijsel, was voor de Kortrijkse Kamer van Koophandel aanleiding om een paneelgesprek Kortrijk en Noord-Frankrijk op touw te zetten (29 mei 1972). Er werd aan deel genomen door Pol Provost, voorzitter van de Kamer van Koophandel, de heer Clerckx, Belgisch Consul te Rijsel, J. Theys, adviseur bij het Westvlaams Ekonomisch Studiebureau, en M. Vanderstichele, direkteur van de Interkommunale Leiedal. De sprekers bepleitten betere kontaktmogelijkheden tussen Kortrijk en het Rijselse en verklaarden pozitief te staan tegenover de rol van de Rijselse Metropool. Oud-minister A. Dequae weet de tekorten en de nog gebrekkige verbindingen tussen Frans- en West-Vlaanderen aan het Parijse centralisme dat blijft vasthouden aan oost-westverbindingen voor het Rijselse (heel in het biezonder de as Kales-Ruhr via Rijsel en Wallonië) en de noord-zuidverbindingen negeert.

Erik Vandewalle