Ons Erfdeel. Jaargang 15

75 Jaar ‘Dierentuinconcerten’ te Antwerpen.

Op woensdag 19 en donderdag 20 april werd in de Koningin Elizabethzaal te Antwerpen door de Kon. Maatschappij voor Dierkunde een jubileumkoncert georganizeerd naar aanleiding van vijfenzeventig jaar koncerten in de Dierentuin. In het Vlaamse muziekleven en in de geschiedenis van de Vlaamse muziek vertegenwoordigt die driekwarteeuw koncertpraktijk een belangrijk hoofdstuk, dat niet ongemerkt kon worden overgeslagen.

Op 25 juli 1897 werd de nieuwe feestzaal van de Dierentuin ingewijd met een festivalprogramma, dat uitsluitend aan Vlaamse muziek was gewijd. Die uitvoering betekende de inzet van een jarenlange koncerttraditie, die in menig opzicht een vooruitstrevend karakter droeg, en die voor de Vlaamse muziek in het bijzonder van onschatbare waarde is geweest.

Op het einde van de vorige eeuw besloot de Maatschappij voor Dierkunde een feestzaal te bouwen, waarin haar leden ook 's winters konden samenkomen en diverse manifestaties zoals koncerten, spreekbeurten en films konden bijwonen. Het ontstaan van een eigen orkest binnen de vereniging en de bloei van een hoogst belangwekkend koncertleven in de Dierentuin, zijn te danken aan een samenloop van omstandigheden. In 1890 ging het orkest van het Théâtre Royal Français in staking om op die manier een loonsverhoging af te dwingen. Omdat de toenmalige direkteur, Olive Lafon, elke toegeving weigerde en de stakende

[p. 133]

muzikanten verving door musici uit andere steden, stonden verscheidene instrumentalisten zonder werk op straat. Zij klopten aan bij Edward Keurvels, toen eerste koncertmeester van de Nederlandse Schouwburg. Met de goedkeuring van de Antwerpse gemeenteraad werd het orkest van de Nederlandse Schouwburg aangevuld, en kreeg Edward Keurvels de kans het repertoire uit te breiden en de kwaliteit te verhogen. Zo ontstond het zgn. Nederlands Lyrisch Toneel, de kiem van de latere Vlaamse Opera. In 1891 richtte Edward Keurvels een verzoek tot de Maatschappij voor Dierkunde om ‘zijn’ orkest de gelegenheid te geven tijdens de zomermaanden koncerten te verzorgen in de tuin. Het verzoek werd echter afgewezen. Vijf jaar later in 1896 kende Edward Keurvels meer sukses, vooral door bemiddeling van M. L'Hoëst, zoon van de toenmalige direkteur en groot muziekliefhebber. Nog hetzelfde jaar gaf hij zijn eerste koncert in de tuin en het jaar daarop leidde hij op 25 juli het orkest van de Maatschappij voor Dierkunde tijdens het hierboven vermelde feestkoncert.

Vanaf dat ogenblik werd Antwerpen, dank zij de Dierentuinkoncerten, het belangrijkste en meest vooruitstrevend muziekcentrum in Vlaanderen; en dat niet zozeer door de drukke koncertbedrijvigheid dan wel door de vele hoogstaande programma's, en niet in het minst door de uitvoering van eigentijdse muziek en werk van Vlaamse toondichters. Als geen andere koncertvereniging heeft de Kon. Maatschappij voor Dierkunde, ongetwijfeld gedurende de eerste vijftig jaar, revelerend pionierswerk geleverd, waarvan de waarde nooit kan worden overschat.



Zowel o.l.v. Edward Keurvels (van 1896 tot 1916) als o.l.v. diens opvolger Flor Alpaerts (van 1916 tot 1951) verklankte het orkest van de Maatschappij voor Dierkunde niet alleen de bekende grote meesterwerken uit de muziekliteratuur, maar verzorgde tevens de eerste uitvoering in België of Antwerpen van bladzijden van o.m. R. Wagner, G. Mahler, R. Strauss,

[p. 134]

C. Debussy, J. Ibert, G.F. Malipiero, L. Janacek, D. Milhaud e.a.

De grootste verdienste van die vijfenzeventig jaar Dierentuinkoncerten ligt ongetwijfeld in het bevorderen en verspreiden van de eigen Vlaamse muziekliteratuur. Bijna op ieder programma prijkte een werk van eigen bodem. Vele leden van het orkest kregen de gelegenheid hun nieuwe komposities aan een breed publiek voor te stellen. Bepaalde programma's werden zelfs geheel gewijd aan het oeuvre van een of andere Vlaamse toondichter. Het is onbegonnen werk in het bestek van deze bijdrage een overzicht te geven van het werk van Vlaamse toondichters die tijdens die vijfenzeventig jaar werden uitgevoerd of zelfs gekreëerd. Alle Vlaamse en vele Waalse komponisten staan in de indrukwekkende lijst geprogrammeerd. We vermelden slechts de belangrijkste: F. Alpaerts, J. Blockx, A. De Boeck, J. Broeckx, L. Mortelmans, P. Gilson, E. Verheyden, J. Van Hoof, J. Schrey, A.L. Baeyens, M. Schoemaker, D. Sternefeld, M. de Jong, K. Albert, M. Poot, G. Devreese, J. Fontyn, V. Legley, R. Van der Velden, R. Baervoets, L. De Meester, J. Maes e.a. Een bevoorrechte plaats werd buitendien toegekend aan het oeuvre van Peter Benoit. Volgens een lijst opgesteld door Cécile Durlet werd er van 1896 tot 1953 niet minder dan 569-maal een of ander werk van de ‘Vlaamse bard’ op de affiches geplaatst. Een jaar na het overlijden van Peter Benoit stichtten M. L'Hoëst, E. Keurvels en enkele vrienden in de schoot van de Maatschappij voor Dierkunde het Peter-Benoitfonds, dat nagenoeg alle belangrijke werken van de toondichter in prachtige uitgaven publiceerde.

Ter verspreiding van de Vlaamse muziekliteratuur in de eerste helft van de twintigste eeuw heeft de Kon. Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen als geen ander een vooruitgeschoven positie ingenomen. Wat zij op dat gebied heeft verwezenlijkt is des te merkwaardiger, wanneer men bedenkt dat die propaganda plaatsvond in een milieu dat overwegend fransgezind was.

Er was dus reden genoeg om die driekwarteeuw koncertpraktijk in de Dierentuin feestelijk te herdenken. Dat gebeurde vrij origineel door opnieuw hetzelfde programma uit te voeren waarmee vijfenzeventig jaar geleden de feestzaal werd ‘ingespeeld’: Wijdingsmars van Emiel Wambach, Inhuldigingsfanfare van Paul Gilson, Feest in de tempel van Jupiter uit Polyeucte van Edgard Tinel, Milenka van Jan Blockx, Rubenskantate van Peter Benoit.

Hugo Heughebaert