Ons Erfdeel. Jaargang 15

beeldende kunst

‘Raakpunt’ in Vinkem.

Ver weg van de enorme zomerdrukte is het nog stil in de streek van Beauvoorde, de nieuwe naam van de gemeenten Wulveringem en Vinkem, in de Westvlaamse Westhoek. Ik vermoed dat de kerk van Vinkem buiten gebruik is gesteld, want daar werd deze zomer een maand lang een opvallende tentoonstelling georganiseerd van moderne religieuze kunst. De kerk, een 16e-eeuws gebouw in z.g. Vlaamse gotiek van de westkust, werd prachtig gerestaureerd en door een verfijnde verlichting was alleen al het mooie spel van de gewelven een bezoekje waard. De kerk, leeg, is al op zichzelf een monument. Er zijn enkele kunstwerken in bewaard gebleven, zoals een 18e-eeuwse houten Calvarie, een renaissance hoogaltaar met een mooi beeld van Sint-Audomarus.

De deuren stonden wijd open, naast een levensgroot, met de hand geschreven gedicht van Jan D'Haese en binnenin, aan alle wanden, pijlers, in het koor en zelfs in de biechtstoelen waren kunstwerken aangebracht van zo'n twintigtal kunstenaars. Oudere, zoals James Ensor, Jakob Smits, Albert Servaes, Felix de Boeck, Gustaaf Van de Woestijne, George Minne, Jos Hendrickx en Oscar Colbrandt, ook jongere zoals Willy Bosschem, Roger Bonduel, Paul De Bruyne, André Vereecken, Luc Verstraete. Van alles wat dus, maar het moet gesteld dat al het werk dat

[p. 109]

Zaaien (1942) door Felix de Boeck.

hier werd getoond en dat veel bezoekers trok van goed niveau was.

We zullen wel nooit uitgepraat raken over de preciese zin en wezen van wat wij religieuze kunst noemen. Aan de ene kant zijn er verdedigers van de stelling dat zulke werken ook in een kerkgebouw geplaatst moeten kunnen worden, in een gewijde ruimte en daardoor dus gewijde kunst worden; aan de andere kant zijn er voorstanders van het adagio ‘alle ware kunst is religieus’. Daar tussenin staan er even zovele mogelijke schakeringen, die ook al even zo veel aanhangers hebben. Er zijn tenslotte dan nog kunstenaars die in hoofdzaak bij de z.g. religieuze kunst gerangschikt kunnen worden, met andere woorden wier werk, wier hele oeuvre religieus getint is, zoals een Romain De Saegher (1907) die op deze tentoonstelling verrassend uit de hoek kwam met een fraaie gouache en een knappe penseeltekening; bij anderen vinden wij slechts een enkel werk dat in deze richting ondergebracht kan worden. Gelukkig hebben de kunstkenners die deze ‘Raakpunt’-tentoonstelling opgezet hebben, de bedrijvige Oostendse kunstschilder Willy Bosschem (die de opstelling voor zijn rekening nam) en de al even aktieve Jan D'Haese (die de selektie deed) zich van al deze, soms wel op haarkloverij lijkende inkapselingen weinig aangetrokken. Zij hebben er een voortreffelijk geheel van gemaakt, waarin niettemin enkele opvallende uitschieters te bekijken waren. We noemden reeds Romain De Saegher, een autodidakt, die pas de laatste jaren met enkele tentoonstellingen de aandacht op zich wist te vestigen en die in een vlotte trant,

[p. 110]

eigen aan gouache en vooral aan akwarel een bijzondere densiteit en krachtige ekspressie weet te bereiken. Fraai keramiekwerk van Paul De Bruyne was er te zien een drietal stukken, gedragen en spitant tegelijk; sterk gestruktureerd. Zo zijn er nog meer; we denken aan de ‘Doornenkroon’ van Bérénice Devos, een gevoelig werk dat door behandeling en inhoud vooral boven het dekoratieve uitgaat; het mozaïek-achtig werk van Jan Oosterlynck, fris, soms een beetje naïef lijkend, maar verzorgd en waardevol. Naast werken van Luc Verstraete, die al op diverse tentoonstellingen te zien waren (Dode Paus, bijv.) waren er onder de gewelven van Vinkem ook een bijzonder fijne tekening van Jakob Smits, en een hele serie tekeningen en etsen van James Ensor, werken die inderdaad wel een religieus tema vertonen, maar die, zoals bij alle werk van de Oostendse meester, bijzonder menselijke aspekten in zich bergen, die soms verrassend aktueel zijn (Kristus in de hel, b.v.).

Het is mij niet bekend of er wellicht een zekere traditie zou kunnen groeien uit dit eerste ‘Raakpunt’; het zou in elk geval het proberen waard zijn. En dan zou de bijzonder mooie kerk van Vinkem wellicht een voorbeeld kunnen worden voor andere kerken of grotere gebouwen, die toch leeg staan en waarin op zinvolle wijze hedendaagse kunst getoond zou kunnen worden aan de mensen, als die altans de stranden en de winkelstraten eens willen vergeten. En die zich zowel in de gewijde ruimte willen bezinnen als bij een kunstwerk dieper op de problemen van de hedendaagse beeldende kunst willen ingaan. Het kan in beide gevallen nooit kwaad.

Fernand Bonneure