Ons Erfdeel. Jaargang 15

Buitenlandse kultuurpolitiek in de beleidsnota van Minister F. Van Mechelen.

De Minister van de Nederlandse Kultuur, F. Van Mechelen, heeft op 11 april 1972 voor de Cultuurraad van de Nederlandse Cultuurgemeenschap lezing gegeven van een beleidsnota. De inhoud heeft aanleiding gegeven tot een uitvoerig debat in dezelfde Kultuurraad op 2 mei 1972.

De inhoud van de nota is voldoende bekend geraakt via pers, radio en televisie, zodat een komplete weergave ervan hier overbodig is. Omdat ik aandacht vraag voor slechts 2 van de ruim 40 blz. tellende nota, met name die over het internationaal kultureel beleid, past het dat ik even herinner aan de kwaliteit van dit werkstuk in zijn geheel. Zowel de vizie (demokratizering van de kultuur, rekening houdend met de algemene tendens tot socializering, zonder het personalisme in de verdrukking te brengen) als de middelen tot uitwerking van die vizie, bewijzen dat niet geïmprovizeerd wordt met het kultuurbeleid. Al naar gelang ieders politieke overtuiging moeten gedeelten van deze tekst natuurlijk wel kritiek oproepen. Maar in het debat in de Kultuurraad was het wel typisch dat ook bij de scherpste oppozanten de pozitieve geluiden niet van de lucht waren. Dat is altans de indruk die uitgaat van de lektuur van de gedrukte Handelingen van de Kultuurraad.

Het zevende hoofdstuk, Het internationaal kultureel beleid, is nauwelijks twee bladzijden lang. Ter verduidelijking kan het volledig citeren ervan nuttig zijn:

‘De inwoners van een klein land zijn vaak geneigd zichzelf te onderschatten omdat zij de betekenis van hun kultuur soms afwegen aan de beperktheid van hun grondgebied en het betrekkelijk geringe aantal miljoenen inwoners. Dit is eigenlijk fout want het belang van het handhaven van een kultuur, de betekenis van een kultuur in de wereld, hangt veel meer af van de uitstralingskracht, van de scheppingskracht, meer van de kwaliteit dan van de kwantiteit.

En het is duidelijk dat in het reeds genoemde perspektief van uitdijend wereldbeeld men hoegenaamd niet komt naar een “melting pot” van de kultuur, maar dat men integendeel de diverse eigen kulturen steeds sterker zal blijven beklemtonen.

Wij hebben aan de wereld iets te bieden en indien wij slechts op een aspekt van ons kultuurbezit mogen wijzen, b.v. schilderkunst, dan moet ik terugdenken aan de suksessen van de Vlaamse schilderkunst “Ensor tot Permeke” te Parijs en te Londen. Ik geloof dat het kultuurparlement ermee akkoord zal gaan dat wij deze inspanningen moeten doorzetten, dit jaar staat Tokio en volgend jaar New-York op het programma. Maar wij zenden natuurlijk veel meer mensen uit, niet alleen maar kunstenaars, maar ook musici, akteurs, auteurs, studenten, geleerden en eksperten. Zij brengen het beeld van de Nederlandse kultuur zoals zij waait en draait bij ons, de diverse gebieden waarin zij werkzaam zijn.

Vanzelfsprekend gaat onze internationale kulturele politiek vooral uit naar Nederland, daar

[p. 139]

wij met Nederland het gemeenschappelijk erfgoed te bewaren en te verdedigen hebben. Ik sprak reeds vroeger van de akademie welke wij zoeken op te richten.

Inspanningen moeten worden verricht en ik verheug mij erover dat wij op 23 mei een nieuw kultureel topoverleg hebben, met Nederland om juist de uitstraling van de Nederlandse kultuur in het buitenland steeds sterker gemeenschappelijk te doen, zodanig dat het gemeenschappelijk erfgoed als een gemeenschappelijk patrimonium verschijnt en de wereld, onze eigen kultuur beter kan waarderen en kennen.’

Wat mag die twee bladzijden over het internationaal kultureel beleid zo verijld hebben?

Moeten de bevoegdheidsgrenzen en de overlegkanalen tussen het Ministerie van Nederlandse Kultuur en het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor deze materie nog nauwkeurig geregeld worden? Willen sommige partijen de bevoegdheid van het Ministerie van Nederlandse Kultuur liefst niet te uitgebreid zien? Heeft de Minister rekening willen houden met een tendens om alles wat met autonomie en regionalizering te maken heeft af te remmen en daarom geen slapende honden willen wekken? Of wenst de Minister eerst een uitgebreid dossier ter beschikking te hebben dat de doelstellingen, mogelijkheden, behoeften, en prioriteiten van ons buitenlands kultureel beleid vastlegt?

De uiterste voorzichtigheid die uit het hoofdstukje ‘Internationaal kultureel beleid’ spreekt, heeft toch de verdienste dat ze prikkelend gewerkt heeft op een van de leden van de Kultuurraad. Volksvertegenwoordiger Karel Blanckaert heeft namens de CVP-fraktie een Interessante tussenkomst gehouden waarin hij drie problemen aansneed: 1. Hoe een vernieuwde inhoud te geven aan ons buitenlands kultureel beleid, aangepast aan het feit van de kulturele autonomie, 2. De kulturele samenwerking Nederland-Vlaanderen, 3. Onze kulturele aanwezigheid in Frankrijk, in het biezonder in Noord-Frankrijk.

Ik citeer (voor de volledige tekst, zie: Handelingen van de Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, Zitting 1971-1972, nr. 5, vergadering van 2 mei 1972) en rezumeer de belangrijkste punten van zijn tussenkomt:

1. Onze bilaterale kulturele akkoorden waren totnogtoe unitair gestruktureerd. Dit kan verholpen worden door afzonderlijk aangegane akkoorden, eventueel geratificeerd door het hele Parlement of door specifieke addenda bij de bestaande akkoorden.

Terzake moeten prioriteiten vastgelegd worden.

Er moet een programma komen van instituten en gezelschappen die voor het uitdragen van de Nederlandse kultuur in het buitenland in aanmerking kunnen komen.

Het hele buitenlandse kultureel beleid moet gedemokratiseerd worden.

Lokale instanties in de grensgebieden moeten een taak kunnen vervullen.

2. Vóór de opsomming van een aantal terreinen waarop Nederland en Vlaanderen tot samenwerking moeten komen, stelde K. Blanckaert de volgende vragen aan de Minister:

‘- Tot in welke mate en op welke wijze is de Regering bereid het bestaan van onze kulturele autonomie in Nederland efficiënt wereldkundig te maken?

- Zijn wij bereid om in opdracht van deze Kultuurraad rechtstreeks onderhandelingen aan te knopen met de Nederlandse Regering? Deze vraag moet eerstdaags een antwoord krijgen.

- Nederland heeft zijn vaste Kommissie van de Tweede Kamer. Zullen wij eveneens een vaste kommissie van de Kultuurraad in het leven roepen? Zullen wij gezamenlijk kunnen vergaderen? Zullen wij bijvoorbeeld zo ver geraken dat wij niet alleen een versterkt uitwisselingsprogramma opbouwen maar ook gezamenlijk kunnen programmeren en zelfs gezamenlijk investeren?’

3. Voorwaarden voor onze kulturele aanwezigheid in Noord-Frankrijk zijn de oprichting van een Maison de la Culture Néerlandaise te Rijsel en de promotie van de leerstoel van ‘maître de conférence associé’ te Rijsel tot volwaardige leerstoel Nederlands.

De tussenkomst van K. Blanckaert is kennelijk goed onthaald door zijn kollega's. Het verslag in de Handelingen vermeldt ‘applaus op alle banken’. In zijn tussenkomst onderstreept Senator Leo Vanackere, voorzitter van het Komitee voor Frans-Vlaanderen, op zijn beurt de betekenis van een Nederlands huis te Rijsel. Het was niet meer mogelijk in deze bijdrage nog melding te maken van het antwoord dat de Minister veertien dagen later verstrekte. Hoe dan ook de hele tussenkomst en de pertinente vragen van Karel Blanckaert vormden een gelukkige aanvulling van het hoofdstukje in de beleidsnota van de Minister.

Erik Vandewalle