Ons Erfdeel. Jaargang 15

Maison Descartes presenteert het Internationale Festival voor eigentijdse kunst te Royan.

In de kleine zaal van het Concertgebouw en in de Waalse kerk te Amsterdam vinden (schaarse doch doorgaans verzorgde manifestaties plaats van typische Franse aard: aktiviteiten van het Institut des Pays-Bas Maison Descartes. Meestal betreft het een presentatie van jonge uitvoerende kunstenaars. Niet de werken maar die uitvoerenden staan dan centraal. In dat opzicht verschillen de koncerten ook niet van de gebruikelijke impressariaats-avondjes. Maar woensdag 2 februari werd dit gebruikelijke pousseren van jong talent doorbroken: niet de uitvoerenden waren met grote letters aangekondigd maar de werken. Of preciezer: één komponist vooral: André Boucourechliev. Een schandaal eigenlijk dat deze gang van zaken ongebruikelijk is en niet andersom...

Het koncert stond tevens in het teken van het 9e Internationale Festival voor eigentijdse kunst in Royan (25-31 maart), vandaar ook de medewerking van het Office National du Tourisme Français dat de bezoeker met niet direkt voor allen plaatsbare folders van landschappelijk schoon bestookte. Voor vele koncerten is zulk ekstra leesvoer een uitkomst. Ik wil niet verhelen dat de kritici doorgaans de achterste rijen opzoeken, met rugdekking dus, de zogenaamde kouchetteplaatsen waar menig uiltje geknapt wordt tijdens een ekstra langdradig uitvallende Brahms-sonate of wat dies meer zij. Ach ja, waarom daar niet eens eerlijk voor uitgekomen? Deze maal echter was de volledig bezette, uitpuilende zaal alerter dan ooit, inklusief de kritici.

Claude Samuel, medewerker aan de O.R.T.F. en tevens adviseur van genoemd festival leidde Boucourechliev bij ons in met een vraaggesprek in de stijl die de Franse omroep kenmerkt.

De komponist is geboren in 1925 in Sofia maar studeerde aan de Ecole Normale de Musique te Parijs waar hij tans doceert. Ervaring aan de elektronische studio te Milaan en aan de ‘Service de la Recherche’ van de Parijse omroep, in '63-'64 studies in de Verenigde Staten. Kritieken in de Nouvelle Revue française, Réforme en Preuves. Komposities onder meer: Musique à trois, Sonate pour piano, Texte I et II (toonband), Signes, Grodek, Musiques nocturnes en de serie Archipels. Ondanks het avantgardistische engagement aansprekelijke stukken zoals bijvoorbeeld ook die van Globokar en Miroglio. Op de klank gemaakt zogezegd, zeer direkt van werking. Waar Archipel I uit 1967 voor twee piano's en twee slagwerkers de open vorm hanteert (verwisselbare, kombinatoire strukturen) kon men op dit koncert twee verschillende versies laten horen die inderdaad sterk verschilden: de eerste had een temperamentvolle omlijsting van een poëtisch centrum terwijl de tweede (veel beter werkende) juist het middendeel vulkanisch neerzette. Die term is niet voor niets: de pianisten Georges Pludermacher en Christian Ivaldi spelen met vuur, zo van: ‘Is er

[p. 121]

een stemmer in de zaal?’ Een wonder dat de vleugel het niet begaf na Herma van lannis Xenakis (Pludermacher), - na afloop transpireerde de zaal even sterk. De komponist verbreekt in zijn Archipel doelbewust de kommunikatie-keten komponist-uitvoerder, uitvoerder-uitvoerder (men reageert op elkaar zonder van te voren te weten welke struktuur de partner zal uitkiezen) en uitvoerder-publiek. Het grote sukses, het werk werd zo'n 200 maal uitgevoerd wat voor avantgardemuziek zeer ongewoon is, noopte Boucourechliev tot Archipels voor strijkkwartet (II), voor piano en 6 slagwerkers (III), voor pianosolo (IV), en met nummer V voor harp en klavecimbel elektrisch versterkt, orgel en twee slagwerkers onder de afwijkende titel Anarchipel kwam de serie onlangs tot een afronding. Vanaf '67 verscheen elk jaar zo'n nieuwe versie. De eerste is opgenomen op His Masters Voice, de tweede op Erato (twee versies), de derde op Philips in de serie ‘Prospective du 21e siècle’ (drie versies) en de vierde op Philips in de serie ‘Modern Music’ (vier versies).

Niet oninteressant was op dat koncert de uitvoering van Stockhausens Zyklus voor slagwerk in de vertolking van Georges Sylvestre, waar kort te voren in de kleine zaal van het Goethe Institut (samenstelling der programma's: Roland Kayn) Christoph Caskel een fantastisch genuanceerde uitvoering van datzelfde werk had gegeven. Welnu, dàt niveau bereikte Sylvestre in geen velden of wegen. En hier wreekte zich het eenzijdig scherp-virtuoze dat deze jonge Franse musici aankleeft: Sylvestre vatte het werk als één grote étude op. Dat gaat gauw vervelen.

Overigens: het Goethe Institut brengt al jaren dergelijke programma's, daar is men veel verder. Op het koncert van 21 januari (de 13e manifestatie in de reeks ‘Forum der neuen Musik’) vertolkte Caskel in samenwerking met Aloys Kontarsky werken voor piano en slagwerk naast komposities voor beide instrumenten afzonderlijk. Dat leverde maar liefst drie Nederlandse premières op: ‘Coeur pour batteur’ van Sylvano Bussotti (nog opener van vorm dan de Archipel), Franco Evangelisti's ‘Proiezioni sonore’ (boventoon-studie waarin de pedalen van het klavier een zeer genuanceerde rol vervullen) en ‘Transicion II’ van Mauricio Kagel, het meest spektakulaire stuk.

Ernst Vermeulen