Ons Erfdeel. Jaargang 15

De vitalistische schilderkunst van Bert Vanhaecke.

Kunstschilder Bert Vanhaecke is een dertiger, een donker type, met pientere ogen, kalme gebaren en een stem die zich zelden verheft. De kunstenaar en de mens zijn hier één en ondeelbaar en zo hoort het ook. Hij toont ons zijn schilderijen en hij geeft daarbij nu en dan een woord uitleg. Wij worden overdonderd door kleuren, vormen, hartstocht, beheersing, onstuimigheid. Alles gaat over ons heen, maar er blijft een teken, een betekenis, een waarde-oordeel over.

Er zijn namelijk een aantal biezonder interessante kenmerken aan het werk van deze kunstenaar.

Zijn kunst is gevoelig. Dat wil zeggen: anticerebraal. Hij gaat geloof ik, niet uit van een idee, maar van doek en verf en van de inval van het ogenblik. Bij Vanhaecke kan men initiaal gegevens vinden die vrij eenvoudig zijn: algemeen menselijke gevoelens uiteraard, maar ook algemeen

Roze Man, door Bert Vanhaecke.

menselijke gebeurtenissen en gegevens: een tafel met bloemen bijv. kan een aanzet zijn, de zon die in een vijver schijnt tussen bomen, het laaiende geel van een korenveld, de vrouw in alle mogelijke verschijningen, de vrouw en het kind. Gevoelig betekent ook: uitgaande van een innerlijk leven, van mensen, onder mensen in de eerste plaats. Vanhaecke wil nu wel geen boodschap brengen, verre vandaar, maar hij stelt zijn kunst niettemin als een medium op om mensen met elkaar in verbinding te brengen. Vandaar zien wij in zijn werk het ruime, nooit uitge-

[p. 102]

putte en aldoor met nieuwe facetten aangevijlde gamma van menselijke gevoelens: van passia tot verdriet, van geweld tot berusting. Temperamentvol werk, onrustig neergezet, zeer spontaan, fel en zenuwachtig neergeschreven, vaak uitschietend tot een louter spel van vormen en kleuren. Zijn schilderijen ontstaan ineens, zonder veel voorstudie lijkt me, maar als eindpunt van een kortere of langere periode van bezinning en lading. Als de kunstenaar voor het doek staat, gebeurt het dan vlug, pijnlijk of juichend, maar vorm en kleur groeien samen, zijn één, komen uit het penseel tegelijk naar voren en op het doek worden ze tot feesten van kleur en vitaliteit.

Die buitengewone gevoeligheid is niet het resultaat van slordigheid hoewel het ‘rotzooien’ van Karel Appel bewezen heeft ook tot grote kunstwerken te kunnen leiden, voorzover dat allemaal goed en waar bedoeld is natuurlijk. Neen, Vanhaecke heeft een stevige klassieke vorming achter de rug, volgt de bewegingen van het kunstleven van nabij, staat overigens zelf in het kunstonderwijs en bewijst met zijn tekeningen, vooral met de zuiver lineaire dat hij niet alleen kan tekenen, maar dat hij ook een eigen kijk heeft op de vorm in de ruimte. Soms kan men zich wel afvragen hoe die twee nogal uit elkaar lopende uitingen van een zelfde kunstenaar met elkaar te verzoenen zijn. Maar in elk geval: ze bestaan alle twee, de schilderijen zijn er, de tekeningen ook en ze liegen er niet om. Bovendien is het ook zo, dat een kunstenaar zich de weelde van de vrije schilderkunst slechts met goed resultaat, kan aanmeten en veroorloven, als hij in zich dat substratum weet van een degelijke opleiding. Of als het hem is ingeboren, zoals men van een autodidakt zou kunnen zeggen. Vanhaecke bewijst met zijn fijne tekeningen en met zijn groots, nerveus en eksuberant schilderwerk dat beide uitingen

Gestolde droom, door Bert Vanhaecke.

van beeldende kunst tenslotte aan één ader ontspringen: gevoel.

Wanneer wij de vormelijke kwaliteiten van Vanhaeckes werk onder de loep nemen, komen wij op een evolutieve lijn. Zijn vroeger werk, van zowat drie-vier jaar geleden, had kennelijk strakkere vormen of leek altans met meer nadruk te zijn aangezet. Het waren grote schilderijen,

[p. 103]

waarin stevige afgewogen, duidelijk aanwijsbare ook goed afgelijnde vormen in donkere kleuren, vooral groenen en blauwen gevat zaten. Zijn werk was toen strenger, gebalder, vlakmatiger, éénvormiger, egaler ook en beslist sprak het toen niet zo'n ruim publiek aan als nu. Daar is dus een wijziging, misschien wel een kentering in gekomen. Het dertigtal doeken dat Vanhaecke enkele maanden geleden in het Boudewijnpark te Brugge eksposeerde, heeft deze evolutie duidelijk gemaakt. Hij blijft in de algemene toonaard van zijn schilderkunst basiselementen nodig hebben. Dit zijn dan wellicht de herkenningstekens van zijn persoonlijkheid, de sleutelwoorden van zijn taal. We vinden zwart en bruin in al deze werken als rust-, begin- of eindpunten. Zij geven het ritme aan.

Dat ritme, wellicht het meest eigen aspekt van Vanhaeckes formele begaafdheid, gaat van die donkere partijen uit, maar nu waagt de kunstenaar de meest ekstreme toetsen. Zijn rozen, roden en gelen, zelfs de gevaarlijke kleur groen, weet hij aan te wenden en met sukses in te schakelen in de bewogenheid van zijn vormen. Vorm en kleur zijn op biezondere wijze één geworden in een kunst die zonder twijfel elke beschouwer moet aangrijpen. Door dat speciale ritme, of door de vlottere en aantrekkelijkere bewogenheid is Vanhaeckes werk ook figuratiever geworden. Het is echter een figuratie met een biezondere allure. Hier en daar heeft hij bievoorbeeld in de matière figuratieve grafismen aangebracht, die een diskrete toetssteen of een schuchter herkenningspunt vormen. In nog andere werken gaat zijn figuratie de kant op van het naïeve of beter nog naar een vormgeving die aan bepaalde aspekten van de antieke kunst zou kunnen herinneren. Het zijn beslist geen trukjes bij Vanhaecke, maar allemaal elementen die even spontaan als de grotere vormen, de ongaaf gebleven vlakken, de lichttoetsen van wit, geel, oranje, even uitbundig als de fellere kleuren, ineens zijn ontstaan en die in veel gevallen het kunstwerk biezonder genietbaar en voor velen herkenbaar gemaakt hebben.

Fernand Bonneure

Bert Vanhaecke werd in 1935 geboren te Beernem. Hij studeerde aan het St.-Lukasinstituut te Gent, waar hij laureaat werd in de afdeling monumentale kunsten. Hij volgde een kursus natuur- en figuurschilderen aan de akademie te Brussel en is leraar aan de stedelijke akademie te Brugge (natuurtekenen, dekoratieve vormstudie, ruimtelijke vormgeving en kompositieleer). Werk van Vanhaecke werd geselekteerd in de Campoprijs (Antwerpen), de prijs van Knokke, de prijs van de provincie West-Vlaanderen en de Keane-prijs van de stad Brugge. Hij eksposeerde te Brugge, Oostende, Gent, Brussel, Utrecht, Tielt, Westfalen.