Ons Erfdeel. Jaargang 15

[p. 19]

benelux, een meevaller voor heel belgië

a.g. samoy

Geboren in 1918 te Lisieux (Frankrijk). Studeerde te Brugge en Brussel (normaalschool). Sedert 1945 redakteur van De Nieuwe Standaard, later De Nieuwe Gids. Was korrespondent van Het Algemeen Handelsblad (Amsterdam) en van diverse provinciale dagbladen in Nederland. Hoofdredakteur van Nouvelles-Benelux-Nieuws, tweetalig orgaan van de komitees van Benelux-samenwerking. Voordrachthouder van de Belgische regering over Europese aangelegenheden in West-Duitsland. Adviseur van de buitenlandse handel bij het Belgisch Ministerie van Buitenlandse Handel. Medewerker aan BRT-Wereldomroep voor ontwikkelingssamenwerking en korrespondent van diverse buitenlandse bladen. Bereisde U.S.A., Meksiko, Kongo, Israël, India, Zuid-Afrika, Griekenland, Marokko, Indonesië. Auteur van Paspoort voor Zuid-Afrika, uitgeverij Van In.

Adres:
Riga Square 27, 1030 Brussel. Tel. [phone].

Net zoals Pierre Bertrand, R.W.-volksvertegenwoordiger voor Luik, het deed, willen wij alvorens tot de kern van het probleem door te dringen, de positie bepalen van de drie Beneluxlanden in de Europese kontekst. Die positie is overigens duidelijk gedefinieerd door artikel 233 van het Verdrag van Rome. Dit artikel zegt dat de Belgisch-Luxemburgse en de Benelux-Economische Unies hun taak mogen voortzetten.

De drie Beneluxlanden zijn de voorlopers geweest van het huidige Europa der Zes, d.w.z. van de E.E.G. en van Euratom (die gezamenlijk door de drie Beneluxregeringen werden voorgesteld te Messina). Het is duidelijk dat zij er niet buiten kunnen zich voor Europa te interesseren. Meer nog, Benelux blijft de voorhoede van de Europese integratiebeweging. Met z'n drieën kunnen de Beneluxlanden heel wat zaken realiseren waar de Zes later soms nooit aan toe zullen zijn.

Met belangstelling hebben wij de standpunten van Pierre Bertrand gelezen die duidelijk aangeeft dat hij hier de positie van zijn partij vertolkt, maar we hebben er niets nieuws uit geleerd. We vonden er de al wel bekende stellingen van een aantal Waalse milieus in terug die wij als volgt samenvatten:

a) Benelux is afgeweken van zijn zuiver ekonomische zending en betekent voor de Nederlanders en vooral voor de Vlamingen een poging tot herstel van de oude Nederlanden. Als ik me niet vergis, komen die woorden van de heer Duvieusart.

b) Benelux is niet gunstig voor Wallonië en dat om verschillende redenen: Wallonië wordt ‘geminoriseerd’ op het kulturele vlak, zijn handel en ekonomie gaan

[p. 20]

achteruit, het is onmogelijk aan de Waalse problemen een oplossing te geven in die ‘dwangbuis’-kontekst, enz.

Laten wij eerst even speuren naar het vaderschap van Benelux. We komen al dadelijk tot de merkwaardige vaststelling, dat geen enkele Vlaming dit vaderschap kan opeisen. De echte vaders zijn de Belgische Minister van Financiën, wijlen Camille Gutt en de Nederlandse Minister van Financiën, Van den Broek. Later zullen P.H. Spaak en J. Bech, Belgisch en Luxemburgs Minister van Buitenlandse Zaken (zie de Mémoires van P.H. Spaak) te Londen hun aarzelende Nederlandse kollega, de heer van Kleffens, winnen voor de idee van een ekonomische Unie tussen de drie landen. Maar nogmaals: er kwam geen enkel Vlaming aan te pas! En dat is niet eens zo nieuw, aangezien het een Belgisch Franstalig journalist en ekonomist, tevens talentvol auteur, Eugène Baie, was, die al voor de Eerste Wereldoorlog een ekonomische Unie met Nederland voorstelde. Na de Tweede Wereldoorlog ageerde Prof. De Leener van de U.L.B. in dezelfde richting. De heer Bertrand stipt overigens zelf in zijn uiteenzetting aan dat anderen zoals Baron Snoy en Prins Charles van Luxemburg het aandurven Benelux te prijzen. Een Luikenaar, ex-Minister L.E. Troclet is lid geworden van het Benelux Stimuleringscollege dat uit zes personaliteiten bestaat en Benelux vooruit moet helpen.

We stellen vast dat de Waalse federalistische beweging van vóór het Rassemblement Wallon-F.D.F. Benelux niet bestreed. Deze anti-Beneluxkampagne is een feit geworden toen bleek dat sommige Gaullisten zich ergerden aan het bestaan van Benelux, omdat Benelux, met politici als Spaak, Luns en Mansholt, zich vaak onverzettelijke tegenstanders toonden van het Europe des Patries van De Gaulle. Precies op dat ogenblik nam het F.D.F. in Brussel een sterk pro-Franse houding aan. Ook de R.W. koos partij voor de Franse stellingen ten tijde van de weigering om Engeland tot de Gemeenschappelijke Markt toe te laten.

Anderzijds stelt men vast dat een aantal Waalse federalisten zich in de jongste maanden meer bewust zijn geworden van de samenhang waarin zij hun aktie voeren. Er zijn minder sentimentele, heetgebakerde Fransgezinde verklaringen. Er is zelfs een strekking waar te nemen voor een dialoog met Vlaanderen en met het establishment van het unitaristische Brusselse milieu.

Benelux is m.i. gegroeid uit een zeer oude Belgische zorg, die in Nederland haast even dwingend werd aangevoeld, en die voortvloeit uit de enge grenzen van onze landen, de al te beperkte nationale markten.

Het protektionistische Frankrijk heeft nooit en vooral niet sedert de jaren dertig van zijn simpatie voor de Waalse ekonomische of industriële belangen blijk gegeven. In die zware krisisjaren eksporteerde de Waalse industrie haar produkten zoals staal, cement en glas, machines en apparaten veel gemakkelijker naar Nederland dan naar Frankrijk. Voor een groot aantal verbruiksgoederen ging de Franse grens radikaal dicht.

De geschiedenis zal de staatslieden Gutt, Van den Broek, Dupong, Spaak, Bech en Van Kleffens gelijk geven, omdat zij in volle oorlogstijd de moed hadden om de Beneluxverdragen te ondertekenen, eerst de monetaire overeenkomst

[p. 21]

van oktober 1943 en daarna de doeaneovereenkomst van 5 september 1944. Er was toen nog geen sprake van Europa! Men had het toen over het Amerikaans Morgenthauplan om van Duitsland één grote landbouwstreek te maken.

Per 1 januari 1948 werd de Benelux Douane-Unie van kracht. Alle takken van de Belgische nijverheid, maar vooral de typisch Waalse bazisindustrieën, konden hun produkten naar Nederland eksporteren dat vreselijk gehavend uit de oorlog was gekomen. leder jaar sloot de Belgisch-Nederlandse handelsbalans met een enorm overschot in het voordeel van België en Luxemburg. Nederland was ook in 1970 nog veruit de beste klant van België en Luxemburg. De 13 miljoen Nederlanders kopen per inwoner bij ons evenveel produkten als de 45 miljoen Fransen, bijna evenveel als de 60 miljoen Duitsers en vijfmaal meer dan de 50 miljoen Italianen. Het overschot in het voordeel van België en Luxemburg op de Belgisch-Nederlandse handelsbalans bedroeg in 1970 bijna 26 miljard frank. Dit overschot levert ons genoeg deviezen op om al onze tekorten met alle andere landen ter wereld te dekken. Nederland heeft op de Belgisch-Luxemburgse markt een afzetgebied gevonden voor de produkten van zijn nieuwe industrie. Spoedig hebben grote Nederlandse groepen akkoorden gemaakt met Belgische firma's. Philips en Acec hebben drie of vier ‘joint ventures’ gesloten die jarenlang uitstekend gefunktioneerd hebben tot op het ogenblik dat Acec verdween in het Amerikaanse koncern Westinghouse.

Er valt nochtans eveneens een groeiende ekspansie van Belgische en vooral van grote Waalse bedrijven waar te nemen in Nederland: uitbreiding van de Solvayfabrieken, Petrofina's belangrijke participaties of aankopen van bedrijven in de Nederlandse verfindustrie. De typisch Waalse glasindustrie Glaverbel bouwde een grote fabriek in Nederland, er is de overeenkomst tussen de Union Chimique en AKZO, enz. De Waalse groep C.B.R. beheerst 65% van het cementverbruik in Nederland.

We komen logischerwijze tot de konkluzie dat de Waalse industriëlen precies het tegenovergestelde doen van wat de Waalse politici uit de Waalse federalistische beweging verkondigen:

1. De Waalse industriëlen doen aan modernizering en uitbreiding van hun bedrijven in Wallonië, maar zoeken ook doelbewust vaste voet te krijgen in Vlaanderen en Nederland, die beide in volle ekspansie zijn. Zij zijn van mening dat de industriële heropleving van Wallonië er zal komen door de industriële ekspansie en niet door een enge regionalizatie. We beleven het reeds dat diezelfde Waalse industriëlen sleutelposities bezetten in Duitsland, Frankrijk en Italië, in afwachting van een ekspansie in het voor sommige produkten nu al te kleine Europa van de Zes dat moet uitgroeien tot een Europa van de Tien. Uiteindelijk rekenen de Waalse industriëlen op de werkkracht en vooral op de hoge graad van scholing die zo kenmerkend zijn voor de Waalse arbeider. Het is logisch dat die Waalse ekspansie zich oriënteert naar de andere regio's in het Noord-Westen van Europa die in volle ekspansie zijn. Hier speelt ook de ekonomische wetmatigheid die inhoudt dat de grootste goederenstromen veel sneller en vlotter tot stand komen tussen sterk geïndustrializeerde landen

[p. 22]

dan tussen industrielanden en agrarische landen.

2. De Waalse zakenlui van de kleine en middelgrote familiebedrijven, zoals de breigoedfabrieken van Leuze en Quevaucamps, hebben vaak maar één eksportmarkt: Nederland.

3. Zonder het hardop te durven verklaren, weten vele Waalse industriëlen dat de anti-Vlaamse en anti-Nederlandse kampagnes de Waalse industrie en de Waalse arbeiders alleen maar schade berokkenen. Ze weten dat ze de beste kansen hebben op de markten van de bevriende bevolkingen (de Vlamingen in België, de Nederlanders en Luxemburgers), markten die aansluiten op de grote Duitse markt, waarop de hele wereld belust is.

Die stroming van wantrouwen tegenover Benelux kan alleen maar buitenlandse belangen ten goede komen. De plaats die de Waalse produkten in Vlaanderen en Nederland innemen, kan vrij makkelijk overgenomen worden door andere leveranciers. Voor Wallonië is er echter geen alternatief. Het verlies van de markten in het Noord-Westen van Europa zou niet worden gekompenseerd door nieuwe markten in Frankrijk of Italië. Koopkracht, levensgewoonten en traditionele handelsstromingen storen zich allerminst aan ‘Francité’ of Latijnse solidariteit. Men dient goed voor ogen te houden dat een soort welvarend en dynamisch New York tot stand komt in de grote Delta van de Benelux-rivieren en dat Wallonië via Maas en Schelde er, gelukkig een integrerend deel van uitmaakt.

4. Enkele recente cijfers tonen een iets minder gunstig beeld van de intra-Beneluxhandel.

De Belgische eksporteurs, en ook de Nederlandse, hebben enigermate hun posities op de respektievelijke Beneluxmarkten verwaarloosd, om zich met man en macht te werpen op de Duitse, Franse en Italiaanse markten. Dat heeft een bepaalde tijdelijke teruggang van de Belgische eksport naar Nederland tot gevolg, maar tevens een toeneming van de Belgische eksport naar Frankrijk en Duitsland. Dank zij die inspanning neemt Duitsland alleen al 23 à 24% van de totale Belgische eksport voor zijn rekening. Nederland eksporteert reeds 32% van zijn globale eksport naar Duitsland.

5. De aan gang zijnde Waalse industriële heropleving wordt gestimuleerd door de Amerikaanse, Duitse en Nederlandse investeringen in de Waalse industriezones. Zoals in Vlaanderen en Nederland trekken de Waalse industriezones vandaag de dag vreemde investeerders aan en dat niettegenstaande de felle konkurrentie van de Beneluxregio's onderling. Les Hauts-Sarts, Battice, Nijvel, Ghlin en de pas klaar gekomen nieuwe industriezones in Henegouwen en Luxemburg versnellen in Wallonië een nieuwe industrialisatie die harmonieert met de dinamische gewesten in Noord-West-Europa.

Wij denken dat er nog meer argumenten zijn die bewijzen dat Benelux op ekonomisch gebied zowel voor Vlaanderen als voor Wallonië een goede zaak is. Laten we ook niet vergeten dat de Waalse en de Nederlandse produkten mekaar aanvullen, terwijl de Nederlandse en de Vlaamse produkten en diensten elkaar in de meeste sektoren altijd als konkurrenten ontmoeten (havens, tekstiel, scheikundige produkten, voedings-, tabaks- en meubelsektoren, enz.). Daarnaast is er het feit dat een nog steeds groeiende

[p. 23]

stroom Nederlandse toeristen naar onze Ardennen en naar Luxemburg trekt. Er zijn ieder jaar honderdduizenden Nederlandse toeristen in de Ardennen, en hoop en al enkele duizenden Fransen.

Kulturele minorizatie?

Wij zijn er sterk van overtuigd dat de jonge Walen van vandaag zich hoegenaamd niet geroepen voelen - zoals een onderwijzer of kapelaan in Québec - om in dit deel van N.-W.-Europa op te treden als schildwacht van de Franse kultuur. De omstandigheden zijn fundamenteel verschillend. De heer Parisis, Belgisch Minister voor Franse Kultuur verklaarde: ‘Op het ogenblik waarop België de kulturele autonomie van zijn twee nationale gemeenschappen bevestigt, past het de nadruk te leggen op de wederzijdse diensten die onze beide gemeenschappen kunnen verlenen aan en ontvangen van Nederland. Het gaat hier minder om een juridische spitsvondigheid als wel om een levende werkelijkheid. Is er trouwens een volk dat meer openstaat voor kulturele uitstraling als onze buren uit Nederland? Velen onder hen spreken verschillende talen en verrijken zich door kontakt met andere kulturen.

Onze uitstekende kontakten hebben het ondermeer mogelijk gemaakt uiterst interessante ontmoetingsdagen in te richten voor bibliotekarissen uit Nederland en het Franssprekende deel van ons land.’

De Walen en de overige Franssprekende Belgen staan niet tegenover een vijandig Nederlands-Vlaams blok zoals de Fransen in Kanada. Alleen in teorie staan 4 à 5 miljoen Franssprekende Belgen tegenover 13 miljoen Nederlanders en 5,5 miljoen Vlamingen in Benelux. De werkelijkheid vertoont een ander beeld. Het is alvast in België zo dat, zodra een Waal de taal van Vondel niet begrijpt, zijn Vlaamse gesprekspartners onmiddellijk het bewijs leveren van hun tweetaligheid.

Het Frans heeft in België door de opgang van het Nederlands niets van zijn uitstralingskracht verloren. In Nederland hebben de elite en een aantal personen uit het bedrijfsleven een passieve kennis van het Frans. Een kwarteeuw ervaring met Benelux heeft nooit het bestaan aan het licht gebracht van een Nederlands-Vlaams front tegenover een Belgisch Franstalig front. Er bestond en er bestaat meestal een Belgisch en vaker nog een Belgisch-Luxemburgs standpunt tegenover de Nederlandse posities. Op het Ministrieel Beneluxoverleg drukken de Belgische Franstalige ministers zich altijd in het Frans uit.

Men kan echter wel konstateren dat de ontmoetingen tussen Vlaamse en Nederlandse kulturele milieus heel wat talrijker en intenser zijn dan de ontmoetingen tussen Nederlanders en Walen.

Er zijn allereerst de Nederlandse uitgevers die de smaak van hun publiek kennen en jacht maken op Vlaams schrijverstalent. Die traditie wordt voortgezet met Hugo Claus, L.P. Boon, P. de Wispelaere, H. Raes en nog meer Vlaamse auteurs die in Nederland sukses boeken.

De Vlaamse toneelartist Paul Cammermans is een Nederlandse T.V.-ster en -regisseur geworden. Het is een beetje het verschijnsel van de Belgische Franstalige schrijver of van een Jacques Brel die eerst naar Parijs moet en daarna pas in eigen land bekendheid en erkenning kan genieten.

[p. 24]

En dan is er toch het gemeenschappelijk Nederlands dat door de indrukwekkende ontwikkeling van het goede Nederlandse taalgebruik in Vlaanderen, meer en meer de gemeenschappelijke taal wordt. Het staat daarbij vast dat de verschillen tussen het Nederlands zoals het in België gesproken wordt en het Nederlands in Nederland, heel wat minder groot zijn dan die tussen het Engels en het Amerikaans, het Duits en het Oostenrijks, het Italiaans en het Siciliaans of tussen het Frans in Frankrijk en het Frans in Kanada.

De Beneluxinstanties, d.w.z. die van de Benelux Ekonomische Unie, hebben zich nooit ingelaten met het kulturele domein. Dat laatste behoort o.m. tot het Belgisch-Nederlands Kultureel Akkoord dat overigens niet veel dinamischer is dan het Frans-Belgisch Kultureel Akkoord. Enkele kultuurdebatten in de Interparlementaire Benelux Raad zullen ons niet van mening doen veranderen. Maar de privé en semi-officiële kulturele kontakten zijn tussen Vlaanderen en Nederland - gelukkig - enorm levendig en talrijk. Een groot terrein ligt braak voor de specialisten: de literatuur en de kunst uit Franstalig België en Luxemburg voor de Nederlandse wereld toegankelijk maken. Wij zijn de overtuiging toegedaan dat in Nederland voor die Belgisch-Franse en Luxemburgse kulturen heel wat bereikt kan worden. Onder de Franstalige kultuurpromotors zijn er mensen zoals dichter Maurice Carême, met zijn grote liefde voor Vlaanderen die zopas een nieuwe reeks vertalingen van Vlaamse gedichten in het Frans het licht deed zien, terwijl Liliane Wouters voortreffelijk gedichten van Du Perron in het Frans vertaalde.

Pierre Bertrand vindt het Benelux-Gerechtshof onduldbaar. Het wordt eerder een kommissie dan een Gerechtshof, samengesteld uit enkele magistraten die als taak zullen hebben toezicht uit te oefenen op de gelijke interpretatie van de Benelux ekonomische wetgeving, reglementeringen en Beneluxakkoorden die de voorlopers zijn - het komt altijd weer op hetzelfde neer - van de uniforme wetten of gemeenschappelijke reglementeringen op het Europese vlak. Dat Benelux-‘Gerechtshof’ heeft trouwens de voorrang erkend van het Europese Hof van Justitie van Luxemburg.

Het aangehaalde waterprobleem is weer een voorbeeld van miskenning van de draagwijdte der verdragen. Er zal maar zoetwater aan Nederland geleverd worden voor het geval in de Belgische behoeften voorzien is en er zich een te grote verzilting van de Nederlandse wateren zou voordoen. Dit probleem kreeg trouwens al een andere oplossing dank zij de vooruitgang van de moderne techniek. De direkte Schelde-Rijn-verbinding, waarvan Antwerpen zal profiteren voor zijn binnenscheepvaart op Duitsland, zal ook heel wat Waalse produkten sneller naar Duitsland of Nederland vervoeren.

In het Europa der Tien landen is talenkennis een noodzaak. In dat grote Europa zullen de jonge Walen een inspanning moeten leveren om vier talen te leren: Frans, Engels, Duits en Nederlands: iets wat de meeste jonge intellektuelen in Vlaanderen al generaties lang doen. Het gebruik van het Nederlands, waartoe men zo gemakkelijk komt in een tweetalig land als België, vergemakkelijkt overigens in grote mate de kennis van het Duits en het

[p. 25]

Engels. Een groot aantal Franse jongeren leren nu Duits en Engels en de Franse onderwijsminister heeft onlangs beslist in het sekundair onderwijs in Frankrijk het Nederlands als keuzevak in te voeren.

Een politiek probleem?

Op het kulturele vlak houdt Benelux geen gevaar in voor minorizatie van Wallonië, van Luxemburg of van de Franssprekenden in Brussel. Men kan integendeel beweren dat de huidige Brusselse burgemeester de waarheid geweld aandoet als hij zijn stad als hoofdstad van Europa verdedigt o.m. met de bewering dat Brussel het kruispunt is van de Latijnse en de Germaanse beschavingen. Wanneer het onderwijs en de Nederlandse kultuur in die hoofdstad konden groeien en niet sociaal onderdrukt werden, zou Brussel inderdaad een ‘carrefour’ wezen. Blijft het verwijt aan het adres van de voorstanders van Benelux, maar ongetwijfeld in het bijzonder aan het adres van de Vlamingen, dat Benelux een poging zou zijn tot herstel, op het politieke plan, van het Koninkrijk der Nederlanden van 1815.

Benelux is ontstaan naar het model van de naoorlogse intergoevernementele samenwerking. Benelux is zwak gestruktureerd. De drie regeringen beschikken over een Sekretariaat-Generaal dat minder dan 100 ambtenaren telt die niet eens het statuut van internationaal ambtenaar hebben. Er bestaat geen supra-nationaal Beneluxgezag zoals de Europese Kommissie. Alles wat door Benelux gerealizeerd is, werd met veel geduld opgebouwd door de kommissies waarin de ambtenaren van de nationale administraties zitting hebben.

Laten we niet te veel over 1830 praten, tenzij om te memoreren dat de Vlaamse lagere klerus zijn aandeel heeft gehad in de vernietiging van het Koninkrijk der Nederlanden. Hoe zal de historikus in 2000 of 2500 die Belgische revolutie beoordelen? Het is echter voor ieder objektief waarnemer duidelijk dat het Vlaanderen van vandaag zich politiek sterk genoeg voelt om zijn verantwoordelijkheid voor het nieuwe België met zijn recente nieuwe strukturen te aanvaarden. Wat de kontakten met Nederland betreft opent het Europa der Tien nieuwe horizonten.

Waarom zou Benelux immers niet de gangmaker worden van de zes kleine landen die straks met vier grote landen in het Europa van de Tien zullen moeten samenwerken? Dit Europa met de Skandinaviërs, de leren en de Britten, zal nog gedurende jaren het Europa van de staten zijn, en nog niet het Europa van de regio's. In dit Europa van de Tien zal Benelux voor België het middel zijn om zijn stem te laten horen bij de grote landen. Benelux heeft de twee grootste havens van de wereld en een staalindustrie die belangrijker is als die van Frankrijk. Benelux is een van de belangrijkste handelspartners en de vestiging van honderden buitenlandse bedrijven maakt van de ‘Gouden Delta’, zoals gezegd een van de meest welwarende gebieden ter wereld.

Vlamingen en Walen kunnen met hun Nederlandse en Luxemburgse vrienden straks de kern vormen van dat Europa der Tien. In dat grote, 300 miljoen mensen tellende Europa zal Benelux met zijn 25 miljoen inwoners werkelijk niet te groot zijn om onze vitale belangen - die van Wallonië inbegrepen - veilig te stellen.