Ons Erfdeel. Jaargang 13

Taboes doorbreken.

Ongemeen verheugend is de integratie van het teater in het maatschappelijk leven. Het vervult niet alleen een ‘relakserende’ rol, het is niet alleen om de artistieke standing bezorgd, het tracht tevens tot bezinning aan te sporen en het publiek wegwijs te maken in de grote omwentelingen die zich op dit ogenblik in vele domeinen voltrekken. Bij het bestrijden van vooroordelen, bij het zoeken naar nieuwe steunpunten, bij het zuiveren van het klimaat vervult het een lang niet te onderschatten funktie. Dit alles leidt uiteraard tot een steeds strakkere houding en een verbeten weerstand bij reaktieonaire en konservatieve gezagdragers die m.i. echter uiteindelijk zullen dienen toe te geven, ten minste als de progressieve druk in het teaterleven niet vermindert. Het komt er derhalve op aan zo positief en zo konstruktief mogelijk - dit sluit kritiek, desnoods zelfs felle kritiek niet uit - ingesteld te blijven tegenover de soms bijzonder eigenaardige eksperimenten van geestdriftige en revolutionaire teatermensen.

In dit licht zou ik graag willen wijzen op een viertal produkties die treffend de eigentijdse sfeer illustreren, een sfeer die meer en meer tot uiting zou dienen te komen in de grote officiële gezelschappen die vooralsnog - weliswaar om onbegrijpelijke doch niet goed te keuren redenen - niet krachtig genoeg het progressief toneel op het voorplan brengen.

In Nederland heeft men een duidelijke voorsprong op Vlaanderen. Dit bleek uit twee monteringen die in ons land werden vertoond en waaraan ik graag enkele beschouwingen zou willen wijden.

Voor mijn recensie van Hunka Hunka 69 door Toneelgroep Studio koos ik de titel ‘voer voor zuurpruimen’ omdat een dergelijke produktie beslist kwezelachtige toeschouwers geergerd zal hebben. Ze hebben immers de pest aan seks, erotiek en naakt.

Waarom? Ja, waarom? Steekhoudende argumenten voeren ze eigenlijk nooit aan. Het mag niet en daarmee basta. Het zal je kind maar wezen, zingen de Nederlanders. Inderdaad!

Hunka Hunka 69 steunt op Shakespeares Driekoningenavond die evenwel door Donald Driver, Hal Hester en Danny Apolinar werd omgewerkt tot een denderende, van ondeugendheid tintelende popmusical. Shakespeares spel der vergissingen werd gesitueerd in onze moderne tijd. Een frisse, boeiende en aantrekkelijke opvoering, boordevol humor, een pittige kritiek op allen die vastgeroest zitten in verouderde opvattingen.

Ik heb bij deze hartversterkende opvoering ten zeerste genoten van het fijnzinnig en pikant spel met kleur, klank en licht, van het zwierig samenspel, getuigend van een lofwaardige inzet en voorbeeldgie vakkennis. Eenzelfde gevoel beving mij bij de voorstelling van David Halliwells Kleine Malcoln en zijn strijd tegen het klootjesvolk door het Nieuw Rotterdams Toneel. In dit zinrijk werk worden we getuige van de révolte van de jongeren die in feite niets meer is dan belachelijk zelfbedrog, van een negativistische geestesgesteldheid die we in elke generatie terugvinden, van de vlucht in grootspraak die louter het gevolg is van onmacht.

In een briljante regie van Roger Hendricks Simon lieten de akteurs het publiek genieten van een interpretatie waarin alle details tot in de puntjes verzorgd waren: de lichaamsbewegingen (vaak akrobatie), de stemtechniek, de rake typeringen en het uitzonderlijk dynamisch samenspel. Een enig mooi staaltje toneel dat voor Vlaanderen als model gesteld mag worden. Aan dat soort vertolkingen en die stijl, aan die ontwapenende wijze van in- en aankleding zijn wij nog niet toe.

Dit bleek o.m. bij de opvoering in het Arcateater van Magic Afternoon door Wolfgang Bauer, een stuk waarbij de auteur ons als voyeur betrekt bij de levenswijze van enkele jonge lui die zich verliezen in een zinledig, onbenullig en onverantwoordelijk gedoe. Ze vervelen zich stierlijk en zijn blijkbaar gedegouteerd vooraleer ze de ware smaak van het leven te pakken hebben.

[p. 137]

Magic Afternoon door Wolgang Bauer (Arcateater)

Een ontmoedigend beeld van jongeren - laat ons hopen dat hun kategorie slechts een kleine minderheid vormt - die zich vastzuigen aan kitsch en zich precies, zij het dan op een heel andere wijze, bezondigen aan dezelfde flauwe kul die ze bij de ouderen aan de kaak stellen, jongeren die artificieel leven en zich afkeren van het natuurlijke en nietgekompliceerde op een manier die zich vroeg of laat wreken zal, die niet meer in staat zijn gewoon te doen, die liever in een bedompte, duistere hoek en omspoeld van hels lawaai vertoeven dan frisse lucht te happen, die zouden willen geloven in het sprookje van de gebraden kippen die je zo maar recht in de mond vliegen terwijl je lekker luiert... noem maar op. Inderdaad: het zal je kind maar wezen. Indien het de bedoeling was van de schrijver om door een scherp realistische schets van een bepaald milieu tot bezinning aan te sporen kan ik hem volgen. Als hij nochtans alleen een niet bijster verheffend naturalistisch spel voor het voetlicht wou brengen kan ik enkel medelijdend de schouders ophalen voor zoveel nihilistisch gedaas.

Jo Decaluwés regie was niet zonder verdienste doch hij is er niet in geslaagd dit werk aanvaardbaar te presenteren. De produktie werd uitgesponnen en klonk veelal vals omdat er al te nadrukkelijk naar natuurlijkheid gestreefd werd. Precies door deze krampachtigheid miste de vertolking levensechtheid en waarachtigheid.

Verheffend was alleen de kritische geest die uit zo'n stuk spreekt en die, naar ik hoop, zal leiden tot het veroordelen van de vele buitenissigheden die niets te maken hebben met een echte progressieve en nonkonformistische levenshouding.

Laat ik besluiten in een optimistische toon.

Het Antwerps Fakkelteater bracht Peter Weiss' Het lied van de Portugese boeman (Gesang vom Lusitanischen Popanz). Jaak Vissenaken stond in voor de regie.

In dit werk - uitstekend dokumentair toneel - oefent de auteur scherpe kritiek uit op het kolonialisme, het kapitalisme, de uitbuiting van de arbeiders, de machtswellust van de bezittende klasse, de schijnheiligheid, de onverschilligheid, het gebrek aan sociaal bewustzijn, de struisvogelpolitiek van de gezagdragers, enz.

Alles wordt geprezenteerd in de stijl van het totaalteater. Geen vedettensysteem maar lofwaardig teamwork, geen tierelantijntjes maar bevattelijke voorstelling van laakbare feiten en verschijnselen, geen ekstravaganties maar keurig spel, samenspel, treffende typeringen en juiste sfeer.

Jaak Vissenaken gaf blijk van vindingrijkheid en doorlopend voelde men met welke geestdrift de regisseur en de akteurs aan deze produktie hadden gewerkt.

Een opvoering die zeker diep en lang zal nawerken, en die overal in ons land vertoond zou dienen te worden om velen via voortreffelijk toneel de ogen te openen voor de onduldbare praktijken die momenteel nog overal in de wereld ongestraft worden toegepast.

Rik Lanckrock