Ons Erfdeel. Jaargang 13

[p. 45]

de pers in noord-frankrijk ● panorama

louis rijmen

Geboren in 1934 te Lier. Volgde Grieks-Latijnse humaniora in Hoogstraten, trad in de kongregatie van Scheut in 1953. Priester gewijd in 1960. Verbleef in Kongo van 1960 tot 1966. Daarna studies in de joernalistiek aan de Ecole Supérieure de Journalisme te Rijsel. Tans redakteur van het nieuwe Vlaamse tijdschrift over evangelizatie en ontwikkelingssamenwerking Wereldwijd.

Adres: Oude Beurs 27. Antwerpen.

Alvorens over de verschillende persorganen in Noord-Frankrijk te spreken, volgt eerst iets over de evolutie van de Franse pers.

Men moet weten dat er vóór 1914 in Frankrijk 550 dagbladen bestonden, waarvan er een vijftigtal werden uitgegeven in Parijs en ongeveer 500 buiten Parijs, Vijftig jaar later is dit getal geslonken tot 110, waarvan 10 bladen werden uitgegeven in Parijs en 100 in de provincies.

Wat is de oorzaak van die vermindering?

Ik zie vooral twee redenen. De eerste reden houdt verband met de laatste oorlog. De dagbladen die tijdens de Duitse bezetting waren verschenen, werden na de bevrijding beschouwd als dagbladen die met de bezetter hadden samengewerkt. Ze kregen daarom het verbod nog verder te verschijnen. Bij de bevrijding deelde de S.N.E.P. (Société Nationale des Entreprises de Presse) de lakens uit bij het beheer van een groot gedeelte van de Franse bladen. Bij de bevrijding kwamen op die manier een hele reeks nieuwe titels op de markt. Verschillende waren een voortzetting van bladen die klandestien tijdens de bezetting waren verschenen, andere werden door verzetsgroepen opgericht. Gedurende verscheidene jaren waren al deze vennootschappen van de S.N.E.P. afhankelijk, zowel voor de huur van de lokalen en het materiaal als voor de levering van papier. Pas heel wat later mochten ze zichzelf beheren.

Een tweede oorzaak van de vermindering van het aantal dagbladen is van ekonomische aard: de koncentratie namelijk van de verschillende bladen. (Het zou echt de moeite lonen op te zoeken door wie en op welke wijze dagbladen werden opgekocht en met andere werden versmolten.)

Een volgende vaststelling lijkt me eveneens belangrijk. Men ziet tans zeer duidelijk dat de Franse krant geëvolueerd is van een opinieblad naar een meer algemeen informatieorgaan. De moeilijkheden waarmee de opiniebladen te kampen hebben om hun budget in evenwicht te houden, lijken me welsprekend: denken we bijvoorbeeld maar aan Combat, Humanité, Liberté. Zelfs het katolieke La Croix is algemeen informerend geworden.

Dit is misschien ook een van de redenen waarom de regionale pers de laatste tien jaar zo'n uitbreiding heeft genomen: regionale bladen zijn nieuwsbladen, ze geven veel en vooral plaatselijk nieuws. Ik meen te weten dat b.v. La Voix du Nord niet minder dan 26 verschillende edities heeft en dat ze elke dag zowat een honderdtal verschillende bladzijden moet drukken, gestoffeerd met een overvloedig aantal foto's. De volgende cijfers illustreren de groei van de regionale pers duidelijk: van 1960 tot 1966 groeide de totale oplage van de Parijse bladen met 129.765 eenheden, terwijl voor diezelfde periode de totale oplage van de provinciale bladen aangroeide met 951.649 eenheden.

Het zou ook de moeite lonen na te gaan in hoeverre de Parijse bladen in de provincies (en dan vooral in het Noorden) verspreid zijn. Ik ken persoonlijk een aantal families en instellingen die twee of meer bladen hebben: Le Monde, Le Figaro of La Croix voor de algemene berichtgeving, en tevens een blad uit het Noorden voor de plaatselijke berichten.

Ik denk dat we tenslotte ook rekening moeten houden met het feit, dat elk blad - en dan heb ik het hier speciaal over de bladen die in Noord-Frankrijk verschijnen - gemaakt wordt voor een bepaald publiek. Dit betekent dus dat de bladen uit het noorden van Frankrijk gemaakt worden voor mensen die Fransen zijn, of ten minste Franssprekend,

[p. 46]

en dat men in die bladen dat zal vinden wat die bepaalde lezers kan interesseren.

Dat wil dus ook zeggen, dat er weinig specifiek Vlaams nieuws in te vinden zal zijn. Men kan het betreuren, maar toch dacht ik dat de fout - als men dan al van fout mag spreken - niet zozeer bij de redaktie van die bladen ligt als bij de officiële Vlaamse organen die niet voldoende oog hebben voor de middelen om die Noordfranse lezers in te lichten.

Struktuur van een dagblad uit het Noorden.

- De eerste en laatste bladzijde geeft algemeen nationaal en internationaal nieuws. Bijv. politiek, een sensationele moord, een treinramp, enz.

- De 2 tot 4 volgende bladzijden geven meer regionaal nieuws. B.v. de ekonomische, sociale problemen in het Noorden. Hier vindt men dus uiteraard ook nieuws uit België, omdat de streek-ekonomie niet beperkt blijft tot het departement van het Noorden, maar ook de Vlaamse gewesten beheerst.

- De 2, 4 tot 6 volgende bladzijden geven het plaatselijk nieuws uit de gemeenten. B.v. de dag van de oudstrijders, huwelijken, eerste kommunies, het jaarlijkse feest van de boogschutters, enz.

- Dit alles wordt aangevuld met veel foto's. Hoe meer gezichten op de kiekjes, hoe beter de verkoop.

- Sport neemt de 2 tot 4 volgende bladzijden in. Op maandag zijn het er meer.

- Verder heeft men dan nog enkele bladzijden met aankondigingen, tekenverhalen, radio- en TV-programma's, beursberichten, enz.

- Het voorlaatste blad is dikwijls de voortzetting van de algemene berichtgeving van de eerste twee pagina's.

Panoramisch overzicht.

Dagbladen.

1. La Voix du Nord (Rijsel).

La Voix du Nord heeft sinds 2 september 1944 de plaats ingenomen van Le Grand Echo du Nord. Het is een van de grootste regionale bladen, 62% van de oplage wordt afgenomen in het departement van het Noorden, 35% gaat naar het departement Pas-de-Calais.

Hun oplage:

1944:	297.000
1954:	322.000
1960:	363.000
1966:	424.000
1968:	434.000

Deze cijfers geven de oplage weer, niet de effektieve verspreiding.

La Voix du Nord heeft geen Belgische editie. Er verschijnt wel nieuws over België, zoals er ook in België nieuws over Frankrijk verschijnt.

Welke zijn de bronnen van hun nieuws uit België?

- het persagentschap Belga: ze nemen alleen het grote nieuws, naargelang er plaats is in de krant. (Het voornaamste nieuws over België krijgen ze via het Franse persagentschap A.F.P.).

- La Voix heeft een korrespondent in Brussel die schrijft over de Belgische politiek. La Voix beschikt bovendien over een full-time redakteur in Charleroi, voor de grote ‘faits divers’, zoals b.v. de assisenzaak van Dr. Content.

La Voix heeft verder ook diverse plaatselijke korrespondenten, zoals te Komen, Moeskroen, Menen en Doornik.

2. Liberté (Rijsel).

Liberté is het orgaan van de Franse kommunistische partij. Men spreekt van een oplage van rond de 15.000, maar het is onmogelijk daarover meer informatie te verkrijgen.

[p. 47]

3. Le Nord Littoral (Kales).

De oplage wordt niet gekontroleerd door de O.J.D. (Office de la Justification de la Diffusion). Het cijfer dat door Nord Littoral zelf wordt opgegeven is 18.200.

4. Nord Matin (Rijsel).

Nord Matin volgde Le Réveil du Nord op in 1944. De strekking van dit blad is socialistisch (S.F.I.O.).

De oplage:

1960:	169.000
1965:	185.000
1968:	179.000

Nord Matin heeft een Belgische editie voor de grensstreek. Er zijn kantoren te Doornik en te Moeskroen. Het blad heeft korrespondenten in Brussel, Bergen, Ath, Doornik, en verspreidt 5 à 6.000 eksemplaren in België.

Het nieuws dat het over België doorgeeft is vooral plaatselijk en bevat grote ‘faits divers’. Informaties over de Belgische politiek liggen in de lijn van de P.S.B.

Nord Matin neemt geen buitenpolitieke posities in, maar wil louter informatief zijn en streeft geen grotere verspreiding in België na.

Bronnen: de plaatselijke korrespondenten.

Er wordt beweerd dat het blad door de P.S.B. gesubsidieerd zou worden.

5. Nord Eclair (Roubaix).

Nord Eclair vervangt sinds 1944 Le Journal de Roubaix. Het heeft edities voor Lille, Roubaix, Tourcoing en drie edities in België: één voor Moeskroen (bestaat reeds 50 jaar), één in Doornik en één voor de Borinage (Bergen).

Oplage van Nord Eclair:

1963:	84.000
1965:	88.000
1968:	95.000

De verkoop van Nord Eclair in België is zeer belangrijk.

Van al de bladen uit het noorden van Frankrijk schrijft Nord Eclair het meest over België. Nord Eclair hecht er echter belang aan informatief te blijven en wil, net als Nord Matin, geen positie kiezen.

Men schrijft over alles: politiek, ekonomie, sociale problemen en vooral sport. Daarnaast geeft het ook veel plaatselijk nieuws. Daarin ligt misschien wel een groot deel van hun sukses t.o.v. de Vlaamse of Franstalige Belgische dagbladen.

Welke zijn de bronnen van Nord Eclair in verband met België?

- A.F.P. voor het algemeen nieuws en de grote ‘faits divers’.

- Het blad heeft daarbij kantoren in Moeskroen, Doornik en Bergen, met een vijftiental joernalisten, bijna allemaal Belgen.

- Nord Eclair heeft 200 plaatselijke korrespondenten in België. Het heeft ook Vlaamse korrespondenten in Gent, Kortrijk, Oostende, enz.

Nord Eclair heeft geen enkele Nederlandssprekende joernalist op de redaktie in Roubaix. Ze krijgen soms in het Nederlands een of andere uitnodiging voor een bepaalde gebeurtenis; daar wordt niet op gereageerd. Ik stel me de vraag of het niet beter zou zijn ze in hun eigen taal informatie te verstrekken.

Hoe schrijft Nord Eclair over België?

Ze willen informatief blijven, zowel de mening van de een als die van de andere weergeven. Zo werd b.v. zowel de verklaring van de Belgische bisschoppen over Leuven gegeven als de desolidarizatie van Mgr. De Smedt.

Nord Eclair is kristelijk georiënteerd.

6. La Croix du Nord (Rijsel).

La Croix du Nord was tot 1 oktober 1968 een dagblad. Het had een technisch akkoord met Nord Eclair voor het regionaal nieuws en met La Croix (de Paris) voor de algemene berichtgeving. Hun oplage was ongeveer 25.000 in april 1967.

Vanaf oktober 1968 werd La Croix du

[p. 48]

Nord een weekblad met als titel La Croix Dimanche du Nord. Ik ken niet het huidige oplagecijfer.

La Croix Dimanche du Nord geeft algemeen, godsdienstig en kultureel nieuws, maar schrijft niet over België.

7. Le Courrier Picard (Amiens).

De oplage:

1960:	72.621
1966:	81.121
1967:	83.783
1968:	80.242

8. Nardovicc (Lens) is een blad dat sinds het einde van de eerste wereldoorlog verschijnt in het Pools voor de talrijke Poolse inwijkelingen in het noorden van Frankrijk.

Regionale bladen.

1. Gazette de la Région du Nord. Dit blad, dat drie keer per week verschijnt, heeft een grote verspreiding in het noorden van Frankrijk en wordt ook in Vlaamse ekonomische kringen gevolgd. Het geeft maandelijks een speciaal nummer uit over een onderwerp in verband met de ekonomie van de streek. De oplage is 18.000 eksemplaren.

2. Le Nord Industriel.

3. Le Nord Agricole.

Van de 21.000 eksemplaren worden er een tiental in België verspreid.

4. Le Syndicat Agricole (35.000 eks.).

5. L'Agriculture du Pas de Calais (Atrecht): 49.000 eksemplaren, maar het wordt niet in België verspreid.

6. L'Artois Agricole.

7. L'Espoir du Pas de Calais (Lens): socialistisch.

8. Terre du Nord (Rijsel): Een kultureel tijdschrift uitgegeven door de Société de géographie. Het wordt hoofdzakelijk opgesteld door enkele professoren van de fakulteit voor letterkunde.

9. Nord Automobile: maandblad uitgegeven door de Automobile club du Nord de la France.

10. Actualités Industrielles du Nord: driemaandelijks orgaan van het Comité d'Etudes Régionales Economiques et Sociales: C.E.R.E.S.

Plaatselijke bladen.

-	L'Armientièrrois: een oplage van 4.000 eksemplaren. Het heeft geen abonnees in België, maar geeft soms wat plaatselijk nieuws over België.
-	L'Observateur (Avesnes) heeft een oplage van 7.000 nummers, waarvan er een 50-tal naar België gaan.
-	La Bailleuloise (Belle).
-	Journal des Flandres, gesticht in 1854, heeft zijn zetel in Sint-Winoksbergen.
-	L'Espoir de Cambrai - L'Eclair du Cambresis - La Renaissance du Cambresis.
-	Le Courrier de Fourmies - Le Courrier de Valenciennes.
-	L'Indicateur des Flandres (Hazebroek).
-	Gazette de Merville (Merville).
-	Courrier du Bassin de la Sarthe.
-	La Frontière (Maubeuge) heeft een oplage van 10.000, waarvan 800 in België.
-	Le Courrier (Maubeuge).
-	L'Echo de la Lys werd gesticht in 1837 en verschijnt in Ariën-aan-de-Leie.
-	L'Indépendant du Pas de Calais (Sint-Omaars) werd gesticht in 1849. Van de 6.000 eksemplaren gaan er geen naar België.
-	L'Archer verstevigt de vriendschapsbanden tussen de boogschutters aan beide kanten van de grens. Van de 1.000 eksemplaren gaan er een 50-tal naar België.
-	L'Abeille de la Ternoise werd in 1827 gesticht en wordt uitgegeven in St.-Pol.
-	L'Avenir de l'Artois (Bethune).
-	Le Journal de Berck (Berck).