Ons Erfdeel. Jaargang 13

De Voerstreek sinds de taalwetten van 1962-'63.

Om ‘de nationale eenheid te verstevigen door een duurzame regeling van de betrekkingen tussen Vlamingen en Walen’ besloot de regering Lefèvre-Spaak in 1961 de taalgrens d.m.v. een wet vast te leggen. Op 14 november diende minister van Binnenlandse Zaken Gilson daartoe een ontwerp in bij het parlement. De behandeling van de teksten zou een vol jaar in beslag nemen, terwijl de taalstrijd weer eens hoog oplaaide. Uiteindelijk werd de - ingrijpend gewijzigde - ‘taalgrenswet’ dan toch goedgekeurd (wet van 8 november 1962). Blijft de vraag of het een duurzame regeling is geworden...

Het kompromis van 1962.

Om de administratieve grenzen te doen samenvallen met de taalgrens gingen 24 Vlaamse gemeenten (15.000 ha, 23.000 inwoners) uit Waalse arrondissementen naar Vlaanderen over. Vijfentwintig ‘Waalse’ gemeenten, die vroeger bij Vlaamse bestuurlijke omschrijvingen behoorden (ruim 20.000 ha, 87.000 inwoners) gingen naar Wallonië.

Ik schrijf ‘Waalse’ tussen aanhalingstekens, want het waren lang niet allemaal Waalse gemeenten: het door de lokale burgerij oppervlakkig verfranste Edingen was erbij, en dorpen als Mark en Houtem. En de 87.000 inwoners die Wallonië erbij kreeg door die operatie, waren lang niet allemaal Franssprekenden, laat staan Walen. In de streek Komen-Moeskroen alleen al verklaarden in 1947 (tijdens de anti-Vlaamse ‘talentelling’) ruim 13.000 personen in de gewone omgang Nederlands te spreken. Daar was toen moed voor nodig! Vijfendertigduizend anderen waren voorzichtiger en erkenden Nederlands te (kunnen) spreken. Wie weet hoe gering het aantal tweetalige Walen is, beseft meteen wat dit betekent.

Er was gezorgd voor een doekje tegen het bloeden: ‘taalfaciliteiten’, bedoeld als bescherming voor de taalminderheden. Wat iedereen in 1962 al kon vermoeden is ondertussen - weer eens - trieste werkelijkheid gebleken: de ‘waarborg’ bleef dode letter voor Vlaamse minderheden in Wallonië, terwijl de Franssprekenden er gretig gebruik van maken om sommige Vlaamse gemeenten (verder) te verfransen. Hoe dit mogelijk is? Het zou een té lang verhaal worden, laten wij ons beperken tot de Voerstreek. Wat daar in de voorbije zeven jaar is gebeurd, kan trouwens als schoolvoorbeeld dienen.

De Voerstreek.

Zes landelijke dorpjes aan de overzijde van de Maas, vlak tegen de zuidergrens van Nederlands-Limburg aan: Moelingen, 's Gravenvoeren, St.-Martensvoeren, St.-Pietersvoeren, Teuven en Remersdaal. Het riviertje de Voer gaf zijn naam aan de streek. Er wonen zo 'n goede vierduizend mensen: landbouwers, enkele kleine middenstanders en wat arbeiders die meestal in de nijverheid van het Luikerbekken werken.

Van 1839 - toen ze van Nederlands-Limburg werden afgescheiden - tot 8 november 1962 behoorden die dorpjes administratief tot de provincie Luik, die er zich nooit veel kopzorgen over gemaakt heeft. Omdat het Vlaamse dorpen waren hadden vele Luikenaars ze zelfs liever bij Limburg gezien. In 1933 diende de Luikse volksvertegenwoordiger Emile Jennissen daartoe een wetsvoorstel in. Zijn motivering: er wonen niet eens 10% Franssprekenden. Om het zich wat gemakkelijker te maken, beriep Luik zich in elk geval op Limburg voor de onderwijsinspektie, de dienst van de gebouwen, bruggen en wegen, het kadaster, de belastingen, de arbeidsbemiddeling en werkloosheid, douanen en aksijnzen, en gedeeltelijk ook voor de post en de landbouwaangelegenheden.

Het parochie- en verenigingsleven was in de Voerstreek altijd Vlaams en is het nog. Het onderwijs werd er steeds gegeven in het Nederlands. Daar kwam pas enige verandering in te Remersdaal in 1953. Vanaf 1 september 1963 liggen de kaarten helemaal anders: voor de eerste maal wordt een grootscheepse en gekoördineerde aktie gevoerd om de Voer grondig te verfransen.

[p. 160]

Betwisting.

Het oorspronkelijke ontwerp-Gilson liet aanvankelijk de Voerstreek bij de provincie Luik, met Nederlands taalregime en ‘faciliteiten’ voor de Franstaligen. Gilson liet ook Komen-Moeskroen bij West-Vlaanderen, met Frans taalregime dan en ‘faciliteiten’ voor de Nederlandssprekenden. Toen de Kamerkommissie echter besloot Komen-Moeskroen bij de provincie Henegouwen aan te hechten moest ze logischerwijze ook de Voerstreek bij Limburg voegen. Dit gebeurde dan ook.

Diezelfde maand nog (december 1961) gaat de Teuvense kasteelheer de Sécillon tegen die beslissing in verzet. Hij belegt een perskonferentie voor de Franstalige kranten en vraagt hen mee te helpen ‘deze aanslag op de vrijheid van de Franssprekende Voerbewoners’ te verhinderen. Met zijn vrienden van de ‘clan’ (zie verder) bewerkt hij ondertussen grondig de plaatselijke burgemeesters en gemeenteraadsleden en gebruikt hij al zijn invloed om de bevolking tot een anti-Limburgse stellingname te brengen.

De Mouvement Populaire Wallon (MPW) van haar kant ziet in deze aangelegenheid een uitstekend middel om het Waalse (nationalistische) bewustzijn te versterken. Of, zoals Marcel Thiry - tegenwoordig parlementslid van het Rassemblement Wallon - schreef in La Wallonie: ‘l'affaire de la Voer peut et devrait servir de pierre de touche à cette prise de conscience wallonne’.

De M.P.W., hand in hand met lokale machthebbers in de streek zelf, en gesteund door de Franstalige pers in de hoofdstad (‘les Fourons: l'Alsace-Lorraine de la Belgique’) zet de Franssprekende parlementsleden terdege onder druk. De onwetende Waalse bevolking (de èchte) wordt in alle tonen voorgezongen dat de Voerbewoners Franssprekenden zijn, die door het ‘Vlaams imperialisme’ worden bedreigd.

De agitatie neemt weldra scherpe vormen aan. Er wordt gekalkt en geplakt, ruiten vliegen 's nachts aan diggelen, autokaravanen - overdadig versierd met geel-rode Waalse vlaggen - doorkruisen de streek, er wordt betoogd in Welkenraat, Verviers en Luik. Wie het waagt zich uit te spreken vóór de overheveling naar Limburg kan zich niet langer veilig voelen. Einde februari '62 spreekt Het Belang van Limburg over een ‘Waals schrikbewind’ in de Voerstreek, en enkele weken later stelt de Gazet van Antwerpen vast ‘dat de M.P.W. zich in het land van Overmaas gedraagt als in veroverd gebied’.

De ‘Lange arm’.

De Voerbevolking is overdonderd en kijkt wat aarzelend naar de afloop van de ‘match’. Zullen de ‘Luikenaars’ of de ‘Limburgers’ het halen? De Vlaamsbewuste Voerenaars krijgen (morele) steun uit Vlaanderen. Het Volk schrijft: ‘wij kunnen die mensen niet in de steek laten. Het zou niet alleen een vergissing zijn, het zou een onwaardigheid zijn. De franskiljonse kasteelheren van de Voerstreek zullen de kans niet krijgen’. De Vlaamse Voerenaars hebben het MPW-lawaai vrij kalm over zich heen laten gaan in de rustige zekerheid, dat de overheveling naar Limburg er tóch zou komen. Dat vertrouwen krijgt een eerste klap op 17 juli 1962. Die dag speelt de Senaat het klaar in eenzelfde zitting een Waals amendement tot behoud van de Voer bij Luik te verwerpen, naar enkele minuten nadien eveneens de aanhechting bij Limburg... De Voerstreek is nu nergens! Een eerste rezultaat van de Waalse agitatie. In de streek kan de Sécillon nu overal rondvertellen: ‘zie je wel dat wij in Brussel over een lange arm beschikken!’

Weliswaar is de Senaat later bijgedraaid en werd de ‘taalgrenswet’ - overheveling van de Voerstreek inkluis - goedgekeurd, maar ondertussen was heel wat kwaad gesticht.

De Fransgezinde Voerbewoners - die zich gesterkt voelden door de steun uit Luik en Brussel - besloten zich nooit neer te leggen bij de ‘annexatie’. Op 1 september 1963 - de dag dat de taalgrenswet (ondertussen aangevuld door een taalwet op het onderwijs en een voor bestuursaangelegenheden) officieel in werking zou treden, startte in de zes dorpen een groots opgezette verfransingsaktie via scholen en gemeentehuizen.

Waarom dit late verzet?

Men kan zich afvragen waarom de Walen zich plots zo sterk zijn gaan interesseren voor het lot van zes dorpjes, waar ze zich méér dan een eeuw lang niet om bekommerden. Het motief van de M.P.W. is vrij duidelijk: strijd tegen een ‘vijand’ versterkt het groepsbewustzijn. Sommige parlementsleden zagen er een middel in om hun weerzin tegen het principe zelf van de taalgrensregeling te uiten. ‘Waarom’, zo riep senator Moreau de Melen uit ‘moet worden besloten dat de Voerstreek bij Limburg behoort? Omdat de Voerstreek Vlaams is? Dat is een verderfelijk beginsel!’ Anderen willen elk Vlaams ‘ekspansionisme’ in de provincie Luik afremmen. Vrezen zij iets in de Platdietse streek die al evenmin Waals is, of een opleving van het bewustzijn bij de Duitse taalminderheid in het oosten van de provincie? In de senaatskommissie werd zonder aarzelen gezegd, dat de aanhechting van de Voer bij Limburg ‘de indruk wekt dat het plan wordt uitgevoerd van sommige Vlaamse verenigingen om alle grensposten van de zee tot Duitsland en zelfs tot het Groothertogdom Luxemburg onder Vlaamse heerschappij te plaatsen.

Een aantal mensen handelen gewoon uit fanatieke Fransgezindheid. En nadat men het Waalse volk lang genoeg het fabeltje van de verdrukte Franssprekenden in de Voerstreek had voorgehouden, ging elektoraal opbod ook een woordje meespreken.

Maar het taaie centrum van de hele kampagne moet in de Voerdorpen zelf worden gezocht: een handvol invloedrijke figuren die alles op gang hebben gebracht en op gang houden, de ‘clan’.

De clan.

In de landelijke Voerstreek komen nog toestanden voor, zoals die jaren geleden op tal van plaatsen op het Vlaamse platteland voorkwamen: een kasteelheer die het voor het zeggen heeft, volgzame pachters, gemeentesekretarissen en onderwijzers bij wie men voor alles en nog wat ‘te biechten’ moet, familiale invloeden en tegenstellingen die soms heel oud zijn. Zeer weinig mensen hebben er vaak zeer veel te vertellen.

Zo is in Teuven de heer Pinckers burgemeester, maar hij is tevens gemeentesekretaris van twee andere Voerdorpen (Remersdaal en St.-Pietersvoeren) én van het Waalse Berneau. Zijn vrouw is gemeentesekretaris te Teuven (waar hij burgemeester is) en hun huis fungeert als gemeentehuis. De mensen kunnen er ook terecht voor geldleningen, verzekeringen e.d. Schoonbroer van dhr. Pinckers is dhr. Kevers; hij is hoofd der school in Teuven. In zijn school geeft ook zijn echtgenote les. De kasteelheer van Teuven heet Lionel de Sécillon. Zijn invloed is groot: vóór de oorlog, toen hij provincieraadslid van ‘Rex’ was, stemde nagenoeg 2/3 van Teuven voor ‘Rex’. De vrouw van de Sécillon heet toevallig ook Kevers. Een wat verbitterd Vlaming uit de Voer zei me: ‘de hele oostelijke Voer wordt opgevreten door kevers’...

Gaan wij even naar St.-Martensvoe-

[p. 161]

ren, dan zien wij dat de burgemeester (Wijnants) er via zijn vrouw ook wel wat te vertellen heeft in de school: zij is n.l. hoofd der school. De heer Wijnants zelf is dan nog gemeentesekretaris van 's Gravenvoeren. In Remersdaal kunnen gemeentesekretaris Pinckers (zie bij Teuven) en schoolhoofd Cravatte het opperbest met elkaar stellen: ze zijn beiden al even fanatiek Fransgezind. Ook Cravatte deed zijn eerste politieke ervaringen op bij ‘Rex’, waarvoor hij teksten in het Duits vertaalde. Dergelijke mensen hebben normaal al veel vat op een dorpsgemeenschap. Wanneer zij bovendien kunnen steunen op àlle (Waalse) politieke partijen, op invloedrijke organizaties als ‘Le Grand Liège’, op vermogende burgerkringen te Brussel, dan hoeft het geen verwondering te wekken dat eenvoudige volksmensen de indruk krijgen dat zij àlles kunnen. Wanneer zij bovendien met sukses het staatsgezag zelf trotseren, jaren lang, dan ligt het voor de hand dat menig dorpeling het zekere voor het onzekere neemt en zich aan de zijde van de sterkste schaart. In de Voerstreek zijn de ‘notabelen’ Fransgezind, zij willen tot alle prijs de ‘retour à Liège’. Gaat het niet (vlug genoeg) langs demokratische wegen, dan zijn minder demokratische ook wel nuttig.

De metodes.

Tijdens een interpellatie op 17 november 1965 noemde kamerlid Périn (Rassemblement Wallon) de Vlaamse stelling dat de administratieve en onderwijstaal die moet zijn waartoe het lokale dialekt behoort, een ‘philosophie de race’. De mensen moeten zelf hun kultuurtaal kunnen kiezen, zo betoogde hij. ‘On ne force par la main des hommes; on les persuade, et lorsqu'ils ont pris la décision contraire, on s'incline respectueusement devant leur volonté’.

Welke verschillende middelen door de machthebbers in de Voer zoal worden gebruikt om mensen te ‘overtuigen’, werd in juli 1968 uitgebreid beschreven in het K.W.B.-blad Raak: ‘het grootste deel van de plaatselijke administratie is in handen van de kliek. We moeten zelf maar even nadenken om te beseffen in welke mate ons doen en laten mee bepaald wordt door papier. Zeer veel mensen in de Voer kunnen nauwelijks lezen en schrijven. Een aanvraag om een stalletje te bouwen in de tuin, de nodige dokumenten voor een lening, een attest of formulier voor gelijk wat, wordt soepel toegestaan als ge een verstandige burger zijt. Dat wil zeggen, als ge achteraf bereid gevonden wordt een affiche van “retour à Liège” voor uw raam te hangen of een petitie mee te ondertekenen. Wordt ge daartoe niet bereid gevonden, ja, dan zult ge heel veel geduld moeten hebben eer uw zaak klaar komt. Gewoonlijk begint men met de vraag in welke taal ge uw formulier wenst. Benauwd voor een eerlijk antwoord replikeren de meesten dat het gelijk is. In dat geval wordt de administratie zeer hoffelijk en krijgt ge de verzekering dat alles wel in uw plaats zal geregeld en ingevuld worden. Dit gebeurt dan natuurlijk op Franse formulieren’.

Maar er zijn nog andere middelen. Arbeiders die in het Luikse werken zijn ekstra kwetsbaar voor intimidatie. Er zijn al mensen die hun broodwinning verloren hebben. Vele boeren pachten gronden van grootgrondbezitters die Luiksgezind zijn (de helft van St.-Pietersvoeren is eigendom van één van hen). Raak haalt een geval aan van een 68-jarige vrouw die zonder meer uit haar gehuurde woning werd gezet, omdat ze weigerde een petitie ‘retour à Liège’ te ondertekenen. In Moelingen kon een gezin een huis alleen huren op voorwaarde dat de kinderen naar de Franstalige kleuterschool zouden gaan. Bij boeren werden melkinstallaties beschadigd, weideafrasteringen doorgeknipt, een steen door de ruiten gegooid met een ‘avertissement’. Rijksveearts Nyssen kwam door twijfelachtige beschuldigingen vijf dagen in de gevangenis. De boeren die zijn klanten waren, werden zodanig ‘overtuigd’, dat hij vrijwel zonder werk geraakte. De man heeft een andere betrekking moeten zoeken. Een landbouwer zag zich door het gemeentebestuur beroofd van een aanpalende drinkplaats voor zijn dieren. De Vlaamse kamping te Moelingen vroeg het eerste jaar 10 fr. per overnachting, de gemeente legde daar een belasting op van 12 fr.

En zo gaat het verder: wie een dagje in de streek rondzwerft hoort voorbeelden genoeg van kleine en grotere plagerijen. Allemaal bedoeld om de mensen ervan te overtuigen dat ze het ‘retour à Liège’ behoren te steunen.

‘De Voer wil terug naar Luik’.

De Luiksgezinden zijn er inderdaad in geslaagd een (kleine) meerderheid te ‘overtuigen’. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 11 oktober 1964 kwamen in de zes gemeenten - hoewel ze het maar net haalden - Luiksgezinde burgemeesters aan de macht. Burgemeester Destenay van Luik kwam persoonlijk een groot bedrag overhandigen om de verkiezingsstrijd van de rood-gelen te steunen.

Tijdens de parlementsverkiezingen van 1965 kreeg de lijst ‘retour à Liège’ in het kanton St.-Martensvoeren 57,35% van de stemmen. Bij de parlementsverkiezingen van 1968 was dit cijfer gestegen tot 61,93%. De Fransgezinden gingen er dus op vooruit. Een Vlaming uit de Voer zei ons: ‘dit is het rechtstreeks gevolg van de ellenlange lijst wetsovertredingen, die door de overheid op geen enkele wijze werden gestraft. Integendeel, in het onderwijs werden als beloning staatssubsidies toegekend’.

De bedoeling van deze verkiezingsdeelname is duidelijk: de weerstand in het Vlaamse kamp verzwakken. Schreef ‘Het Volk’ niet letterlijk: ‘de bevolking van de Voer wil terug bij Luik. Moeten wij deze zes dorpen volstrekt gelukkig willen maken tegen hun eigen wil in?’ Datzelfde blad vond het zes jaar vroeger een onwaardigheid de mensen van de Voer in de steek te laten... Raak is niet mals over deze woordbreuk: ‘beseffen deze heren (van Het Volk) dan niet dat zij met dergelijke ongenuanceerde oppervlakkigheden een lijn zetten onder de middeleeuwse bevoogding en verknechting die de 4000 burgers van de Voerstreek dagelijks aan den lijve ondervinden?’

Een hooggeplaatst Limburgs provincie-ambtenaar liet zich ontvallen: ‘konden we maar op een propere manier van de lastpost van een Voerstreek af geraken!’ In elk geval: punt 59 uit het regeringsakkoord tussen de B.S.P. en de C.V.P. - P.S.C. (opgesteld door de Brusselaar Van den Boeynants) bepaalt dat de zes gemeenten van de Voerstreek in een autonoom kanton zullen worden gegroepeerd, dat rechtstreeks zal afhangen van de minister van Binnenlandse Zaken. Het administratief en schoolregime zal de daadwerkelijke keuze van de inwoners waarborgen’. Zes jaar na de ‘duurzame’ taalgrensregeling die zoveel passies ontketende, staat een deel van het toenmalige ‘kompromis’ - dat door de Vlamingen duur genoeg werd betaald - weer op de helling.

Verfransen via het onderwjis.

Dadelijk na de overheveling van de Voerdorpen naar Limburg, zonnen de Fransgezinden op wraak. ‘Dus, men heeft die gemeenten naar Limburg overgeheveld omdat ze Vlaams

[p. 162]

zijn? Weinu, wij zullen er zo vlug mogelijk Franstalige gemeenten van maken. De Vlamingen zullen dan zelf vragen om er vanaf te zijn’, zo redeneerden zij.

Het meest efficiënte middel daartoe was het onderwijs. Met zware financiële steun van Le Grand Liège, van allerlei Waalse en Brusselse Franstalige kringen werden overal Franstalige kleuterklassen opgericht. Geld noch moeite werd gespaard om het doel te bereiken, bovendien werden de Vlaamse klassen stelselmatig geboycot.

In Teuven gebeurde het volgende: op zeker ogenblik moest er in de Vlaamse kleuterklas een nieuwe onderwijzeres komen. De gemeentelijke overheid liet het maar zo, tot de provincie zelf tussenbeide kwam en mevrouw Vroonen aanstelde. Maar het gemeentebestuur weigerde haar te benoemen, legde zelfs een klacht neer bij de Raad van State. Enkele weken vóór de uitspraak (werd er een tip gegeven?) is Pinckers c.s. plots bereid toch een Vlaamse onderwijzeres te benoemen, maar niet mevrouw Vroonen. Die mocht vertrekken. Ook haar man is ‘persona non grata’ bij de Fransgezinde machthebbers. Hem overkwam het volgende te St.-Martensvoeren, op de gemeenteschool van burgemeester Wijnants. De school werd zo stelselmatig geboycot, dat het leerlingenaantal terugliep. Daardoor was er op zeker ogenblik een leerkracht teveel. Niet mevrouw Wijnants, maar dhr. Vroonen werd het slachtoffer. Hij vond echter mét zijn leerlingen (de Vlaamse ouders trokken in massa hun kinderen uit de klas van mevr. Wijnants terug) een onderkomen in de vrije school van 's Gravenvoeren. Het busvervoer over en weer wordt door de ouders zelf georganizeerd én betaald. De vrijgekomen lokalen te St.-Martensvoeren worden nu verhuurd aan de Franstalige kleuterklas...

Remersdaal buiten de wet.

Overtreden de Voerburgemeesters geregeld de taalwet in bestuurszaken (een waslijstje daarvan verscheen in het Bulletin voor Vragen en Antwoorden van de Kamer op 7 januari 1969, als antwoord op een vraag van dhr. Raskin), dan leven zij sinds jaren in de onwettelijkheid op onderwijsgebied. Remersdaal gaf hierin het voorbeeld.

In 1955 - na de publikatie van de talentelling door minister P. Vermeylen - beslist het hoofd der school Cravatte een ‘transmutatieschool’ volgens eigen recept op te richten. De kleuterklas en de laagste klas (eerste drie leerjaren) van de lagere school blijven Nederlands, de hoogste klas (laatste drie leerjaren) wordt verfranst: de klas waarin dhr. Cravatte zelf les geeft. De deputatie van Luik verwerpt die beslissing als zijnde formeel in strijd met de wet, maar het ‘systeem’ blijft bestaan én de rijkstoelagen blijven komen...

Op de eerste september 1963, beslist de gemeenteraad, uit wraak voor de overheveling naar Limburg de hele school te verfransen, zomaar, ineens. En het gebeurt ook! De Vlaamse onderwijzeres blijft in haar klas alleen achter met haar twee eigen kinderen. Gouverneur Roppe vernietigt die onwettelijke beslissing van de gemeenteraad. ‘En dan - en dat is het zeer eigenaardige in de zaak - funktioneert de school gewoon verder’: dit vertelt de staatssekretaris voor Nationale Opvoeding Van Bogaert op 17 november 1965 naar aanleiding van een interpellatie. Wat was er gebeurd? De taalinspektie was naar Remersdaal gestuurd en had er vastgesteld dat van de 47 lagere schoolleerlingen er slechts vijf Frans spraken en van de 33 kleuters acht. Bovendien woonden de meesten op minder dan vier kilometer van een Franstalige school (te Aubel). Op 28 januari 1964 stuurt de administratie dan ook een brief naar de gemeente met de melding dat de toelage voor de drie klassen werd afgewezen. Maar dan gebeurt het onbegrijpelijke: minister Janne verklaart ‘in zijn persoonlijke naam’ deze dienstbrief nietig. Reden: hij had nog niet de gelegenheid gekregen het dossier-Remersdaal te onderzoeken. Daarover ondervraagd door kamerlid Wirix verklaart de h. Janne op 18.2.65 dat de rapporten van de Waalse taalinspekteur niet overeenstemden met die van de Vlaamse. Bovendien, zegt Janne, is er een nieuw feit: de ouders van Remersdaal vragen nu niet-konfessioneel Franstalig onderwijs, en dat is er niet binnen een afstand van vier kilometer! Op 29 juni 1965 kwam dan de beslissing: Remersdaal kreeg zijn subsidies voor 1963-64 en voor 1964-65! Na dhr. Janne werd dhr. Dehousse minister van Nationale Opvoeding. Hij besliste de subsidie voorlopig toe te kennen, en vervolgens een onderzoek in te stellen...

Aan het hypokriete spelletje rond het al of niet erkennen en subsidiëren van de flagrant onwettelijke klassen te Remersdaal is op 12 september 1968 een einde gekomen. Minister Vermeylen besliste toen de school te subsidiëren, met terugwerkende kracht tot 1 september 1967. Als reden gaf hij op ‘dat het dossier nu volledig was en dat aan alle wettelijke voorwaarden terzake was voldaan’.

Jarenlange onwettelijke verfransing van de kinderen te Remersdaal heeft ze voldoende Frans geleerd om een onderzoek van de taalinspektie behoorlijk het hoofd te bieden. Nu kan de verfransing eindelijk ongeremd, en gesubsidieerd door ons allen, plaats vinden te Remersdaal. De hardnekkigheid van schoolhoofd Cravatte, de medeplichtigheid van Waalse ministers, en de lamlendigheid van de Vlaamse, hebben te Remersdaal een toestand geschapen, zoals eertijds te Edingen. Het wachten is nu nog enkel op de wettelijke goedkeuring van de bedreven onwettelijkheid: de Voerstreek tot een autonoom kanton maken, rechtstreeks afhankelijk van de zo betrouwbare ministers van Binnenlandse Zaken.

De Vlaamse Voerbewoners laten het hoofd nog niet hangen. Ze hebben langzamerhand wel geleerd wat plechtige beloften en kordate verklaringen van hun ‘vrienden’ in Vlaanderen waard zijn. Slechts enkele parlementsleden interesseren zich nog voor hen. De meeste nemen een houding aan van, laat mij met rust; moeten wij de zaken nog moeilijker maken omwille van enkele duizenden plattelandsbewoners, die niet eens bij Limburg willen horen!’

Een man uit Moelingen zei mij: ‘van kapituleren is geen sprake. Tien jaar geleden waren er in de streek nog geen twintig bewuste Vlaamsgezinden. Nu zijn er 900 en die harde kern zullen ze niet zo gauw kraken. Hoe dan ook, de tijd werkt in ons voordeel’.

Dit is een wellicht te optimistische verwachting, altans voor Remersdaal. Een hele generatie jongelui wordt daar eentalig Frans opgevoed. Er is geen enkele vorm van Nederlandstalig onderwijs. Morgen zullen ze zelfs geen Vlaamse krant kunnen lezen. Dit gebeurt in Vlaanderen, anno 1969, onder de veilige bescherming van een indrukwekkend arsenaal taalwetten, en van een kohorte Vlaamse parlementsleden die van niemand lessen in Vlaamsgezindheid hoeven te ontvangen!

Een lichtpuntje nog tot slot: de provinciale middelbare school te 's Gravenvoeren, die vorig jaar startte met 16 leerlingen, telde er op 5 september reeds achtendertig.

Paul Martens, Gentbrugge