Ons Erfdeel. Jaargang 13

ballet

Twijfels over ‘Ballet van Vlaanderen’.

Binn. 84 Brussel 2/12 (Belga) - Ballet 1

In bijzijn van minister Van Mechelen en vice-goeverneur Cappuyns is dinsdagnamiddag op het kabinet van de Nederlandse Cultuur de stichtingsacte ondertekend van de V.Z.W. ‘Ballet van Vlaanderen’.

Namens de vier Vlaamse provincies en de colleges van burgemeester en schepenen van 16 Vlaamse steden, werd de acte ondertekend door afgevaardigden van de vier permanente deputaties, burgemeesters en schepenen van Schone Kunsten.

Het zijn Aalst, Antwerpen, Blankenberge, Brugge, Gent, Hasselt, Herentals, Knokke, Kortrijk, Lokeren, Mechelen, Oostende, Roeselare, Tielt, Turnhout en Sint-Niklaas. Kabinetschef Fleerackers zei dat de minister de moeilijke weg verkoos boven de gemakkelijke: dat is de stichting, het beheer en de subsidiëring van een balletgroep door het ministerie van de Nederlandse Cultuur. De minister koos de moeilijke weg. De samenwerking met provincies, steden en gemeenten is een vorm van gemeenschapscultuur en getuigt van de culturele volwassenheid en de mondigheid van Vlaanderen, zo zei spreker, die hulde bracht aan de grote promotor de h.K. Verhaege.

Minister Van Mechelen verklaarde dat de moeilijke weg de enige mogelijke was en sprak de hoop uit dat deze stichting, die het resultaat is van anderhalf jaar bemoeiingen, eens zal leiden tot een ‘Royal Ballet of Flanders’.

Hij zei te verwachten dat de aanwezigheid van vice-goeverneur Cappuyns zal bijdragen tot de besluitvorming van de provincie Brabant, wat haar deelneming betreft.

□

Binn. 86 Brussel 2/12 (Belga) - Ballet 2

In besloten vergadering werden de leden van de beheerraad gekozen: Voorzitter: de h. Cappuyns; ondervoorzitter: de h. Fleerackers; leden: de h. Debrock, administrateur-generaal van de Nederlandse Cultuur; de hh. J. Storme, J. De Meester, H. Van Steenbergen en R. Smeets, namens de bestendige deputaties van West-Vlaanderen, Antwerpen, Oost-Vlaanderen en Limburg; de vertegenwoordigers van de grote steden, de h. Van der Stegen (Gent), en mevr. Groesser-Schryens (Antwerpen), en de vertegenwoordigers van de kleine steden: de hh. B. Van Hoorick (Aalst), R. Gheysen (Roeselare), R. Proost (Turnhout) en verder de hh. K. Locufier en R. Verbruggen, onderscheidelijk directeur van de Opera van Gent en Antwerpen, benevens mevr. J. Brabants, directrice van de balletschool van de K.V.O.

Uit goede bron wordt vernomen dat als kern van het ‘Ballet van Vlaanderen’ de dansers van de K.V.O. van Antwerpen en van de opera van Gent in aanmerking zouden komen, eventueel aangevuld met anderen, o.m. buitenlandse kunstenaars. Hierover moet echter nog door de beheerraad beslist worden alsmede over het ontwerp van kostenberekening.

In het ontwerp van kostenberekening is voorzien in een subsidiëring ten bedrage van 11,5 miljoen, waarvan 8 miljoen rijkstoelage, 2 miljoen subsidies van de Vlaamse provincies, 1 miljoen toelage van de provinciehoofdplaatsen en een half miljoen voor de andere steden. Hierbij komen 5 miljoen inkomsten uit de voorstellingen. De uitgaven worden geschat op ongeveer 16 miljoen.

□

Volgens dit bericht van het persagentschap Belga dat 's anderendaags in alle kranten verscheen, zou 2 december dus een bijzonder heuglijke dag moeten zijn voor de balletkunst in Vlaanderen: Het ballet van Vlaanderen was een feit geworden.

Een kwarteeuw heb ik het feit aangeklaagd dat de overheid de balletkunst volledig negeerde. In Ons Erfdeel van december 1967 - dus precies twéé jaar voor de stichtingsakte van het Ballet van Vlaanderen werd ondertekend - besloot ik mijn studie ‘Ballet in Vlaanderen’ met; ‘Het wachten is nu op de dag dat de overheid een balletpolitiek gaat voeren om ons een Ballet van Vlaanderen te schenken onze kultuur en onze tijd waardig.’

Prof. Dr. Frans Van Mechelen was toen nog geen minister. Het is een verdienste dat hij het probleem ter hand heeft genomen en het Ballet van Vlaanderen tot stand is gekomen.

Helaas, nu er vanwege de overheid belangstelling werd opgebracht voor de balletkunst in Vlaanderen en ‘de wil bestond een eigen gezelschap op te richten (zoals in een mededeling van het kabinet van de minister van de Nederlandse cultuur op 19 september 1968 aan de pers werd meegedeeld) heeft men het tóch klaargespeeld van een totaal verkeerde basis uit te gaan.

□

‘Het ballet-als-autonome-kunst. Daar gaat het precies om.’ Dat was het uitgangspunt van mijn artikel in 1967, dat een pleidooi was voor de oprichting van een Ballet van Vlaanderen.

Het erkennen van het ballet als een zelfstandige kunst, werd over het hoofd gezien bij de stichting van het Ballet van Vlaanderen. Daardoor werd de vreugde van de stichting

[p. 140]

grotendeels getemperd. Ik heb het onbehaaglijk gevoel de geboorte te hebben bijgewoond van een invalide.

□

‘Ik hoop dat u ongelijk krijgt’, verklaarde de minister van de Nederlandse Cultuur als afscheid na het gesprek dat wij hadden over het Ballet van Vlaanderen in het kabinet van prof. dr. Frans Van Mechelen - een gesprek dat ook werd bijgewoond door kabinetschef J. Fleerackers.

‘U heeft misschien wel gelijk, dat het niet 100 t.h. in ideale voorwaarden van wal steekt,’ geeft minister Van Mechelen toch toe, als ik de stelling verdedig dat het Ballet van Vlaanderen als autonome kunst beschouwd dient te worden en niet, terzelfdertijd, in dienst moet staan van een lyrische schouwburg (de Opera van Antwerpen).

Omdat ik weet dat al wat Maurice Béjart verklaart hier als evangelie wordt beschouwd, had ik de leider van het Ballet van de 20e Eeuw geciteerd: ‘Il faut séparer l'opéra et le ballet, refuser la fonction humiliante de la troupe opéra-ballet, qui mène à la fois à la décadence de l'art lyrique et de l'art choréographique’.

Dit was - dertig jaar geleden - al de stelling die werd verdedigd door de Vlaamse danskunstenaar Paul Grinwis, toen hij, in 1939, een manifest publiceerde Terpsichore in België. Béjart past deze stelling te Brussel zó konsekwent toe dat de nationale operadirekteur Maurice Huysman, zijn repertoire van lyrische voorstellingen zo moet samenstellen, dat het bijna uitsluitend bestaat uit opera's waar geen ballet in voorkomt. Is het, bij uitzondering zo, dat in een lyrisch werk een koreografisch intermezzo noodzakelijk is, dan weigert Béjart er zijn Ballet van de 20e Eeuw in te laten optreden.

Ik haal voor de minister een paar voorbeelden aan: Toen Johann Strauss' De Vledermuis werd opgevoerd, deed onze Nationale Opera een beroep op de balletschool van Rosella Hightower (uit Cannes... men ging het wel vér zoeken) en voor voorstellingen van Carmen wierf direkteur Huysman Spaanse dansers aan. ‘Dat is een toestand die ik volkomen ignoreer,’ bekent minister Van Mechelen terloops.

Over waarom en hoe er besloten werd tot de oprichting van het Ballet van Vlaanderen zegt de minister: ‘We hadden vastgesteld dat er de laatste jaren een steeds groeiende belangstelling is ontstaan voor de balletkunst. Getuige daarvan ook de interesse opgebracht voor de balletklassen die worden geopend in muziekakademies in het Vlaamse land. We waren ervan overtuigd dat de tijd rijp was om Vlaanderen een eigen ballet te schenken.’

‘U weet hoe de stichting er uit ziet. De centrale overheid brengt een fifinancieel aandeel in, gelijk aan wat werd samengebracht door de Vlaamse provinciebesturen, de provinciehoofdsteden en een aantal steden en gemeenten. Dit werd met opzet zo gepland, omdat het volkomen past in het algemeen politiek beleid van mijn departement. Bij wat ik graag onze “kulturele infrastruktuur” noem, wil ik heel het Vlaamse land betrekken. Hierdoor voelen deze steden en gemeenten zich nu al geëngageerd; zij voelen dat zij mede-verantwoordelijkheid dragen voor “hun” Ballet van Vlaanderen. Het is mijn overtuiging dat deze politiek van kulturele infrastruktuur veel vruchtbaarder is dan indien de centrale overheid zich als énige financier zou aanstellen en alles vanuit het departement van cultuur zou worden gedirigeerd’.

‘Dit zou een vorm van artistieke diktatuur zijn. En wellicht veel gemakkelijker, maar nu gaat het er op een veel demokratischer wijze aan toe,’ meent de h. Fleerackers.

- Bij de ondertekening van de stichtingsakte werd inderdaad de nadruk gelegd op het feit dat u ‘de moeilijkste weg’ hebt gekozen. Ik heb de indruk dat het meer de ‘moeizaamste’ weg was. Het wachten op de antwoorden voor financiële participatie van provincies, steden en gemeenten heeft de oprichting van het Ballet van Vlaanderen bijna een jaar vertraagd. Van de 40 gemeenten waarop gerekend was in het statuut hebben trouwens slechts 16 positief gereageerd.

‘Wij zijn ervan overtuigd dat nog meer steden zullen volgen’ zegt minister Van Mechelen. ‘En er bestaat nu al grote belangstelling voor het Ballet van Vlaanderen, voegt persattaché Verhaevert er bij. ‘Verscheidene grote ondernemingen hebben al aanvragen gedaan om - voor een of andere feestelijke gelegenheid - een voorstelling te organiseren.’

- Indien het misschien de ‘moeilijkste’ weg is geweest om de financiële basis te leggen van het Ballet van Vlaanderen, werd, mijns inziens, voor de rest de meest gemakkelijke weg gevolgd. Ik heb inderdaad de indruk dat op het bestaande balletgezelschap van de Koninklijke Vlaamse Opera van Antwerpen eenvoudig het etikel Ballet van Vlaanderen werd geplakt.

De heer Fleerackers antwoordt: ‘Wij kunnen ons de weelde niet veroorloven om naast de al bestaande twee opera-balletten (Antwerpen en Gent) die wij subsidiëren, ook nog investeringen te doen in een derde, afzonderlijke groep, die het Ballet van Vlaanderen moest worden.

Volgens mij stelt de kabinetschef hier het probleem niet juist: de overheid subsidieert bv. niet het ballet van de Gentse Opera als zodanig en het zo beperkt aantal danseressen van de K.G.O. werpt trouwens maar een klein gewicht in de schaal dat zeker niet erg zal doorwegen in de overigens niet zo royale overheidssteun toegekend aan de Gentse Opera (nauwelijks 6 miljoen). Indien de K.V.O.-Antwerpen momenteel belangrijke investeringen doet in zijn ballet (28 uitvoerders, die ook aparte balletavonden geven) gebeurt dit uit de globale overheidssubsidie voor lyrische kunst. Het overhevelen van het K.V.O.-ballet naar het Ballet van Vlaanderen zal geen financiële verlichting betekenen voor Antwerpen, dat, telkens als het een beroep moet doen op het Ballet van Vlaanderen (volgens cijfers van direkteur Renaat Verbruggen zelf moeten per seizoen meer dan 100 intermezzi worden gedanst in operetten en opera's) moet betalen uit de K.V.O.-kas.

- In de stichtingstekst staat dat de kern van het Ballet van Vlaanderen zal bestaan uit de 28 dansers van het huidige K.V.O.-opera-ballet die later zal worden aangevuld tot 40 uitvoerders. Ziet het departement van Kultuur geen bezwaar in zo'n groot gezelschap, in verband met het feit dat wij in Vlaanderen over zo weinig schouwburgen beschikken die een dergelijke groep kunnen ontvangen?

Minister Van Mechelen meent dat dit probleem kan worden ondervangen door de kulturele centra die overal worden opgericht (‘maar waarvan nog een groot aantal in het stadium van het projekt verkeren’ is mijn tegenargument).

‘Het is trouwens betekenisvol, zegt de minister, dat wij op onze vraag naar financiële participatie, in de eerste plaats gunstige antwoorden hebben ontvangen van gemeenten die al over een kultureel centrum beschikken - of er een zullen krijgen. Zij staan nu immers voor het probleem hoe en waarmee vullen we deze zalen nu?

- Beter dan één grote prestigegroep te vormen, denken wij dat het de taak van het Ballet van Vlaanderen

[p. 141]

moet zijn de balletkunst - onder welke vorm dan ook - uit te dragen over heel het Vlaamse land. Om een balletpubliek te kweken. Om Vlaanderen ‘balletminded’ te maken. Derhalve leek een kleinere groep ons beter bestemd om deze opdracht te vervullen (ook alweer in verband met het gebrek aan schouwburgakkomodatie).

Kabinetschef Fleerackers: ‘Als, om te beginnen, al wordt opgetreden in de 16 steden en gemeenten die een financiële bijdrage hebben geleverd, is de spreiding van de balletkunst in Vlaanderen al voor een groot deel verzekerd.’

‘We moeten trouwens aan een promotie van behoefte doen’, voegt persattaché Verhaevert er aan toe, die het trouwens zo ziet dat op één avond verschillende kleine groepen van het Ballet van Vlaanderen zullen optreden in verschillende plaatsen, zoals men bv. uit een symfonieorkest een kamerorkest en een kwartet kan lichten, die elk apart optreden.

De minister ziet het Ballet van Vlaanderen al vier maal per seizoen optreden in een zelfde stad of gemeente.

- Zelfs te Gent is dat onmogelijk, meen ik.

‘Bij gebrek aan belangstellnig?’ vraagt de minister.

- Inderdaad.

‘Dan ligt dáár juist de taak van het Ballet van Vlaanderen, om het publiek naar zich toe te trekken,’ meent de h. Verhaevert.

Als ik er mijn verwondering over uitdruk dat - met uitzondering van de Antwerpse K.V.O.balletschoolleidster Jeanne Brabants - praktisch geen enkele deskundige inzake ballet werd gevraagd om zitting te nemen in de werkgroep Ballet van Vlaanderen wordt daar niet op gereageerd.

Wél als ik verklaar te begrijpen dat in de werkgroep in de eerste plaats de financiële problemen dienden opgelost te worden, maar dat het vreemd is dat nooit over artistieke problemen werd gesproken. Mij interesseert bv. wie er wie zal worden bij het Ballet van Vlaanderen (en dan denk ik in de eerste plaats aan de hoofdkoreograaf).

De h. Fleerackers zegt: ‘Daarvoor hebben we nu nog bijna een jaar tijd. Dat wordt de taak van de leden van de raad van beheer’.

Minister Van Mechelen zelf reageert als ik er mijn verwondering over uitdruk dat, zoals vroeger in de werkgroep, nu in de raad van beheer niemand zetelt (behalve de onvermijdelijke mevrouw Brabants die er uiteraard voor haar zaak zal pleiten) die bekend staat als deskundige, daar die beheerraad uitsluitend is samengesteld uit ambtenaren (bestendige deputaties, stads- en gemeentebesturen).

‘Ik meen dat dit een heel belangrijk aspekt is, waar wij te weinig aandacht aan hebben besteed. Vanzelfsprekend zal die raad van beheer zich praktisch uitsluitend beperken tot een financieel toezicht. Het zou misschien goed zijn indien wij iets zouden oprichten als een raad van advies of hoe men het noemen zal.’

□

Zelfs na het gesprek op het kabinet van Nederlandse Cultuur heb ik de indruk dat ook voor de personen die het dichtst betrokken waren (en nog zijn) bij de oprichting en de verdere uitbouw van het Ballet van Vlaanderen, alles nog vrij vaag is.

Begin januari was dit zelfs nog het oordeel van Renaat Verbruggen, direkteur van de Vlaamse Opera te Antwerpen, die kwa samenstelling en omschrijving van de funkties, heel andere opvattingen heeft dan mevrouw Jeanne Brabants (want het is typisch dat, ook nu, nà de stichtingsvergadering, uitsluitend rapporten uit de Antwerpse hoek worden gedeponeerd in het kabinet van de Nederlandse Cultuur).

Er wordt door beide op een gezelschap van 40 uitvoerders gerekend. Wat uiteraard nodig is als, zoals in een der rapporten wordt gezegd, op dezelfde avond ‘een deel van het ballet instaat voor een divertiment (in opera of operette dus) te Antwerpen en een ander deel een balletavond verzorgt te Gent of te Brugge’.

Met de beste wil van de wereld begrijp ik niet waarom het nu bestaande ballet van de Koninklijke Vlaamse Opera van Antwerpen - als het zijn vroegere rol moet blijven vervullen van het brengen van divertimenti in lyrische voorstellingen in de K.V.O. - integrerend deel moet zijn van het Ballet van Vlaanderen, waarvoor het alleen een financiële blok aan het been betekent.

Men had het K.V.O.-ballet moeten laten wat het was: dienstbaar aan de Antwerpse Opera. Met de 16 miljoen die men nu toch ook heeft gevonden, had men een klein autonoom gezelschap kunnen oprichten.

Alhoewel het niet mijn taak is mij te bekommeren over cijfers ben ik er vast van overtuigd dat het budget van het Ballet van Vlaanderen ruim overschreden zal worden. Ook in dát opzicht start het niet in de beste voorwaarden.

Minister Van Mechelen drukte de hoop uit dat ik ongelijk zal krijgen. Ik hoop het ook.

Voor het Ballet (van en) in Vlaanderen.

André Minne