Ons Erfdeel. Jaargang 13

Politieke strukturen en politieke macht.

Als politieke beweging streeft de Vlaamse Beweging naar wijzigingen in het beleid van de gemeenschap. De Vlaamsgezinden zijn de overtuiging toegedaan dat dit beleid de Vlamingen benadeelt.

Wijzigingen in het politiek beleid resulteren uit wetsbepalingen en wettelijke strukturen en andersdeels uit politieke macht.

Dit onderscheid is aan de hand van voorbeelden uit de politieke geschiedenis van België toe te lichten.

Voorbeelden ven beleidsvoering als resultaat van politieke macht!

Zonder wettelijke bepaling en alleen door de politieke macht van het socialisme werd na Wereldoorlog I het algemeen kiesrecht ongrondwettelijk doorgevoerd. Het was een gelukkige inbreuk op de grondwet. Sommige bepalingen die toelieten de bestraffing van de kollaboratie bijzonder streng te normeren zijn onwettig, als rezultaat van de tijdsgeest en van de politieke macht van de Londense regering en van het verzet.

Voorbeelden van gebrek aan beleidsvoering bij tekortschieten van politieke macht!

Ontelbaar zijn de voorbeelden van wetsbepalingen die wel konden gestemd worden maar die bij gebrek aan politieke macht niet toegepast geraken. De trage gang van de Vlaamse ontvoogding is hier een schoolvoorbeeld van. De Vlaamse Beweging had in vele gevallen wel de politieke macht om taalwetten af te dwingen. Zij is vandaag de dag (met de Waalse Beweging) wellicht sterk genoeg om federaliserende of decentraliserende struktuurhervormingen in teksten te doen omzetten en goedkeuren.

De praktische gevolgen van deze politieke veranderingen waren echter ondergeschikt en zullen steeds ondergeschikt zijn aan de politieke macht die er de toepassing van waar maakt of het ontbreken van politieke macht die een averechtse toepassing als gevolg kan hebben.

Noch taalwetten, noch decentralisatie noch federalisme werken opera operanta. Men kan twisten over de deugdelijkheid van de wetteksten van de taalwetten; men kan er niet van mening over verschillen dat zij bij gebrek aan politieke macht in vele gevallen niet worden toegepast.

Nog een voorbeeld.

Met de minder goede taalwet waren in 1943 de Vlaamse klassen in Brussel overbevolkt. Ik diskussieer hierbij niet over de opportuniteit om in de gegeven omstandigheden de taalwet te doen toepassen; ik konstateer alleen maar.

Met de betere taalwet 1963 geraken wij niet boven de 20% Vlaamse scholieren in het hoofdstedelijk gebied.

Even belangrijk als diskussies over politieke strukturen en wetten is daarom een bezinning over de faktoren van politieke macht.

Het Parlement.

Het is voor iedereen wel duidelijk dat onze politieke demokratie onvolkomen is m.a.w. dat het bestaan en de uitdrukking van een parlementaire meerderheid niet voldoen-

[p. 158]

de zijn om de vereiste wijzigingen in het overheidsbeleid door te voeren.

Het valt echter wel op dat het Parlement (wat voor kwaad men er ook over zegge) de plaats is waar de Vlamingen het sterkst zijn en dus dat iedere fundamentele aanval op het Parlement (dat wel kritiek verdient) afbreuk doet aan de Vlaamse macht.

De Vlaamse Beweging moet een trouwe suppoost zijn van de parlementaire demokratie en iedere verbetering van de parlementaire werking toejuichen.

Strijdkrachten, politie en massageweld.

De wereldgeschiedenis bevat veel voorbeelden van de faktor ‘geweld’ als element van politieke macht.

Een onderscheid is te maken tussen buitenlands en binnenlands geweld. Buitenlands geweld tegen de Vlaamse Beweging?

Deze faktor is m.i. niet in te kalkuleren, althans niet op korte of middenlange termijn.

Binnenlands geweld?

Ook deze faktor kan m.i. buiten beschouwing blijven. Ongetwijfeld lopen er wellicht een half dozijn generaals rond die salon-dromerijen koesteren om met militaire middelen la Belgique de papa te restaureren. Militair gesproken kan dat maar ik denk dat het rebus sic stantibus niet te vrezen valt.

Geweld van de volksmassa?

Een aantal jonge mensen geloven in de permanente revolutie maar ook dit alternatief mag in feite buiten beschouwing blijven; de Vlaamse Beweging in het bijzonder en de politiek in België in het algemeen, ageren geweldloos. Wel te verstaan: laten wij mogelijke en soms noodzakelijke ‘verboden straatbetogingen’ met de aksidentele gevolgen van natte kleren, blutsen en builen en zelfs kapotte ruiten en voetzoekers niet als echt ‘geweld’ betitelen.

Geldmachten.

Geldmacht is inderdaad politieke macht en over deze politieke macht beslist de Vlaamse Beweging niet. De welvaartsverhoging van de Vlaamse bevolking mondt niet uit in een Vlaamse geldmacht die er toe in staat zou zijn, politiek te ageren.

De rechtstreekse invloed van geldmachten op verkiezingsuitslagen is wellicht niet erg te vrezen. Het effekt is misschien averechts: een gewoon politiek gevoelloze middenstander zei mij bij de verkiezingen 1968 n.a.v. van een grootse reklame: ‘meneer dat kunnen de “goeie” niet zijn, want die hebben te veel geld’.

Het is niet zozeer rechtstreeks in de verkiezingstijd maar onrechtstreeks en doorlopend dat de geldmachten een belangrijke politieke machtsfaktor betekenen. In die zin is de Vlaamse Beweging anti-kapitalistisch. De Vlaamsgezinden verschillen van mening betr. de vooren nadelen van ‘de vrije onderneming’, de nationaliseringen enz.; zij verschillen er niet van mening over dat geldmachten verhinderd moet worden politieke invloed uit te oefenen.

De Vlaamsgezinden weten doorgaans ook dat er nog andere dan kapitalistische geldmachten zijn die politiek ageren.

Geldmachten beheersen kranten en beïnvloeden kranten. Geldmachten houden politici aan de leiband. Geldmachten beïnvloeden regeringen. Geldmachten nemen de hoogste bewindvoerders in het staatsapparaat en in de administratie bij de arm.

Nu is het ook zo dat de ontwikkelingsgraad van de bevolking voortdurend stijgt, zodat de inpakt van de geldmachten m.i. meer en meer te relativeren is. Zij kiezen ‘eieren voor hun geld’.

Het komt mij alzo voor dat de grote geldmachten niet ageren tegen de verdere vernederlandsing van het homogeen Vlaamse gebied die onomkeerbaar is.

Geldmachten zijn wel te vrezen op gebieden waar de Vlaamse Beweging hun belangen bedreigt b.v. waar het gaat om de ruimtelijke ordening van de hoofdstad die hun belangen in de grondspekulatie in gevaar kan brengen, op de Vlaamse aanwezigheid te Brussel die persoonlijke monopolies bedreigt.

Opiniemachten.

De massa-media hebben een enorme invloed op de bevolking.

De grootste invloed gaat niet uit van rechtstreekse propaganda door de massa-media maar wel van de schijnbaar objektieve informatie die zij verstrekken: vlammende anti-Vlaamse artikels in de franstalige Brusselse kranten zijn een geringer gevaar dan de voortdurend scheefgetrokken informatie over de ware bedoelingen van de Vlamingen.

Het is opvallend dat de wereldmachten hun internationale propaganda niet voeren door te argumenteren of te schelden maar veeleer door eenzijdig te informeren.

Naast de aktie van de massa-media als politieke machtsfaktor is de mentaliteitsvorming van de bevolking een politieke machtsfaktor van gewicht. Voor een groot deel is de mentaliteitsvorming van de bevolking in de handen van de zgn. opinie-makende intellektuele middenlaag. Op dit gebied is de Vlaamse Beweging niet de zwakste partij en stijgt haar invloed naarmate de bevolking en de jeugd politiek rijpere inzichten verwerven.

De aantrekkingskracht van de verfransing tot statusverhoging speelt niet meer mee.

De weekbladpers en het gehele arsenaal van tijdschriften zijn een enorme faktor.

De instellingen van vormingswerk zijn hierbij niet te verwaarlozen.

Administratie.

Even herinneren aan de beruchte uitspraak ‘Verfassingen gehen, Verwaltungen stehen’!

De Vlaamse aanwezigheid en dus de Vlaamse macht in de hoogste sektoren van de administratie ging een trage gang en nog hebben wij niet bereikt waar wij recht op hebben.

Deze niet-Vlaamse machtsfaktor is niet uit te drukken in tabellen van taalrollen.

Men moet zich neerbuigen èn over de sleutelpozities die al of niet door Vlamingen bezet zijn èn over de persoonlijke waarde van hen die ze bezetten. Het is vaak zo dat van een Vlaming veeleer een eksamen in konformisme dan in bekwaamheid wordt afgenomen.

De partijen.

De meest zichtbare politieke machtsfaktor zijn de politieke partijen en het parlementair en dus potentieel ministerieel personeel van deze partijen.

Om niet op glad ijs uit te schuiven moge ik er mij toe beperken te beklemtonen dat de Vlaamse macht afhangt zowel van de sterkte van het specifiek Vlaams partijwezen als van de zelfstandigheid van de vleugels van de statutair nog unitaire partijen. Het is duidelijk dat, hoe strakker unitair een partij is, hoe groter er het Brusselse overwicht in doorweegt.

Dynastie en kerk.

Het zal sommige lezers verbazen dat de politieke macht van twee grote faktoren nl. de Dynastie en de

[p. 159]

Kerk tot nu toe niet werden behandeld.

Zij hebben ongetwijfeld een goed afgetekende politieke macht maar deze is o.i. niet in stijgende lijn.

Van de Dynastie zou men veronderstellen dat er een bijzonder grote invloed van uitgaat als scheidsrechter. Het is een open vraag en meer nog een besloten antwoord in hoeverre de Dynastie de dag van vandaag deze rol kan of wil waar maken. De pozitie van de Dynastie wordt weliswaar door niemand betwist maar anderszins is het entoesiasme ervoor bij de brede massa niet zó groot dat zij publiek bepaalde stellingen zou kunnen betrekken.

Wat de Kerk betreft hoeft het niet bewezen te worden, dat zij een van de belangrijkste, op sommige ogenblikken de belangrijkste politieke machtsfaktor was.

De invloed van de Kerk op de politiek is ook nu niet te verwaarlozen, maar hij is regressief. De Kerk zelf worstelt met haar eigen problematiek: de interne mutatie die zij ondergaat bemoeilijkt haar optreden.

De omstandigheden zijn zeker zó geëvolueerd dat de kerkelijke Overheid zich nog moeilijk tegen de Vlaamse Beweging in het publiek kan uitspreken. Zij verloor ‘de slag Leuven’.

Andersdeels is vast te stellen dat de Kerk principieel een gewijzigde houding aanneemt wat haar publieke bemoeienis betreft in politieke zaken. Zodra publieke stellingname achterwege blijft moet zij haar tussenkomsten beperken tot een aktie achter de schermen waarbij wel personaliteiten maar niet de massa aangesproken worden. Ongetwijfeld is de persoonlijke en de financiële zelfstandigheid van de gelovige politici groter dan voorheen.

Mij blijft de pretentie vreemd de krachtlijnen van de opgesomde politieke machtsfaktoren in biezonderheden te ontleden. Daarbij is het evident dat naast de geïnstitutionaliseerde faktoren een aantal ekonomische en sociale faktoren de politieke machtsverhoudingen in Vlaams opzicht beïnvloeden.

Dr. M. van Haegendoren