Ons Erfdeel. Jaargang 13

[p. 130]

Picha.

Picha, alias Jean-Paul Walravens, werd op 2 juli 1942 in de geboorteregisters van Brussel ingeschreven. Hij studeerde van zijn zestiende tot zijn achttiende jaar aan het Hoger Instituut Sint-Lukas in de Belgische hoofdstad, waar meer zeer goede humoristische tekenaars werden gevormd. Om gezondheidsredenen moest hij de school verlaten en op zijn ziekbed ontdekte hij de zwarte humor als tegengif. Wie met één voet in het graf staat, doet er het best aan op zijn handen te lopen. Mourir c'est rire un peu. Die waarheid onthield hij, ook na zijn redding, nu hij als een vrolijke Brusselaar in café De Gendarm zijn glas bier zit te drinken. (Hij houdt van gendarmen alleen als ze hun naam aan cafés geven.)

De eerste prenten stonden duidelijk onder de invloed van de defiguratie, zoals die door bepaalde schilders werd toegepast. Spoedig zou hij de uiterlijke vorm daarvan verlaten, maar de dynamiek en de grijnzende lijnen zouden hem bijblijven.

Toen hij negentien was, werd hij medewerker van het satiristische weekblad Pan, waar hij o.m. een serie prenten voor leverde waarin varkens de hoofdrol speelden. Echte varkens. Een bruller van formaat werd zijn grote kartoon waarop je een eindeloze stoet watertandende zwijntjes een blote nachtklub ziet binnensnellen. Na Pan volgen héél deftige bladen: De Standaard, La Libre Belgique. Tenslotte ging hij over naar het toen nog jonge nieuwsmagazine Spécial, dat een nieuw geluid en een beetje nonkonformisme in de eentonige Frans-Belgische pers bracht. In dat blad zorgde hij voor getekende aktuele kommentaren en reportageflitsen.

Een eerste verzameling Picha-kartoons verscheen een vijftal jaren geleden bij de uitgeverij Meet, Hertoginstraat 31, Brussel 1: een keurig boek met 120 pagina's en een vanzelfsprekend zwart omslag waarop plaats werd uitgespaard voor de naam van de auteur en voor een wat verschrikt ventje dat op de letter H is vastgeprikt. Echt iets voor gevoelige zielen. Niet alle kartoons in dit boekje zijn, artistiek gezien, evenveel waard. Maar ook de staaltjes van late puber-humor zijn interessant, omdat zij het mogelijk maken de evolutie van de tekenaar te volgen.

Misschien de bekendste prent van Picha is die over de Ban-de-Bommers, die hem de weg naar het Duitse

[p. 131]

tijdschrift Pardon opende. Manifestanten met Neen-platen stuiven verschrikt uit mekaar terwijl een stevige bom met een Ja-opschrift op hen neersuist. Picha won daarmee de eerste prijs van de Internationale Kartoonale te Heist-aan-zee, vóór Virgil Partch. Vier jaar nadien, in 1967, kreeg hij de eerste prijs (en duizend dollar) in een internationale wedstrijd voor politieke kartoons ter gelegenheid van de wereldtentoonstelling in Montréal. De bekroonde tekening bestaat uit twee plaatjes. Op de eerste ziet men een boer zijn veld beploegen en allemaal strepen trekken, terwijl een massa vliegtuigbommen neervalt. Op het tweede plaatje hebben de ontplofte bommen sterren in de grond getekend, zodat het veld een Amerikaanse vlag is geworden.

Het is geen toeval, dat Picha de twee internationale prijzen met een politieke prent won. Zoals menige jonge artiest reageert hij fel en onverschrokken op de angstaanjagende aktualiteit van oorlog en geweld. Zijn zwarte humor maakt zijn kritiek nog scherper. Hij is een typische vertegenwoordiger van de generatie die moppen leerde maken met de verschrikking. Toch kun je hem geen eenzijdigheid verwijten. Hij is geëngageerd maar tegelijkertijd blijft hij de skeptische jongeman die ook zijn eigen wereld, zijn eigen persoon, op afstand kan bekijken. Picha voelt zich allesbehalve een profeet of een wereldhervormer. Hij is geen dominee die protest-liedjes zingt. Picha is een jonge mens van zijn tijd waar je ook mee lachen mag. Je zou hem een moderne inkarnatie van de oude Brusselse zwanzer kunnen noemen, die als een oneerbiedige bohémien lacht om alles en iedereen. Niet zodra blaast iemand hoog van de toren, of hij roept: ‘Allez mènneke!’

Jean-Paul Walravens koos zijn schuilnaam omdat hij niets betekende en zo gek klonk. Later vertelde hem een vriend uit Kongo dat Picha in een of ander negerdialekt zoveel betekent als ‘iemand die beelden maakt’. Zijn beelden wenst hij zo dynamisch mogelijk. ‘Kijk eens naar de bedienden als ze 's avonds uit hun kantoor komen’, zei hij eens in een interview. ‘Zie ze uit hun lijstje weglopen naar een ander lijstje. Van het ene hokje naar het andere. Snel, snel, snel! Dat zijn de mensen die ik wil tekenen. Mijn personages rennen meestal ergens heen. Zij hebben een grote mond, weinig verstand. Zij trekken grote ogen, maar 't zijn die van een gek. Ik wil vooral spektakel. Misschien houd ik het meest van

[p. 132]

de koreografie van Béjart. Wel, zó zou ik willen tekenen.’

Picha is breder geworden. Hij lacht meer om te lachen. ‘In 't begin moet je de mensen een slag op hun hoofd geven’, zei hij over zijn eerste werk. Nu wil hij ook amuseren. Zoals het hem invalt. Op zijn manier. Toch kan hij ook nu nog een grote voorraad vloeibare pek leveren. Meedogenloos dompelt hij je onder. En als je voor de derde keer bovenkomt, toont hij je het valse van zovele dingen en gevoelens. Kijk, zegt hij dan en wijst naar een kind dat op vaderdag een grote plant aan zijn paps komt geven. De vader glimlacht gelukkig. Maar nauwelijks heeft hij het kado aangenomen, of hij wordt er door vastgegrepen en verslonden. Een vleesetende plant.

Gaston Durnez