Ons Erfdeel. Jaargang 13

[p. 155]

kulturele integratie

Iets over de samenwerking tussen de Belgische en Nederlandse radio en televisie.

Als vertegenwoordiger van de Belgische Radio en Televisie in Nederland heb ik vaak ervaren, hoe sterk de karikaturen van ‘de’ Vlaming en ‘de’ Nederlander nog zijn. In de praktijk blijken deze vaak te berusten op soms onbelangrijke individuele ervaringen. Grote teorieën over samenwerking en toenadering zullen echter steeds gesteund of ondermijnd worden door individuele ervaringen. Daarom is het persoonlijk kontakt zo enorm belangrijk om misvattingen en vooroordelen te doen verdwijnen. De Belgische Radio en Televisie streeft in zijn pogingen om de Vlaams-Nederlandse samenwerking en kulturele integratie te bevorderen doelbewust naar een uitbreiding van die persoonlijke kontakten. Dat is niet zo gemakkelijk.

In de eerste plaats is er het medium zelf: de televisie heeft, meer dan de andere kommunikatiemedia pers en radio, het nationalisme bevorderd. In de eerste jaren van de Vlaamse Televisie ging het erom te bewijzen dat Vlaanderen technische vaardigheid en een kulturele bagage bezat om een volwaardige televisie op te bouwen. Het ging erom Vlaanderen in de televisie een eigen gezicht te geven. Pas toen dat enigszins gelukt was, kwam de vraag aan de orde: wat kunnen wij samen met de Nederlanders doen?

In de tweede plaats is er de aparte organisatie van het omroepbestel in Nederland, dat uniek in de wereld is. Het stoelt op een historische basis, die niet zozeer het Nederlands nationalisme als wel de eigen levensbeschouwing doet uitgroeien, al zijn ze bij de VARA lang niet allemaal ‘Arbeiders’ en ‘Amateurs’ en bij de K.R.O. niet allen ‘Katoliek’.

Het nieuwe Omroepcentrum van de Nederlandse Omroep Stichting.

Radio en Televisie zijn daardoor in Nederland meer geëngageerd, de Belgische Radio en Televisie mag geen eigen opinie hebben. Dit totaal verschillend uitgangspunt bemoeilijkt de samenwerking op een domein, dat juist van groot belang is, o.a. wegens de grote kijkdichtheid, namelijk dat van de z.g. aktualiteitenprogramma's.

In de derde plaats is de wens en de mogelijkheid om elkaars programma's te relayeren totaal verschillend. De B.R.T. beschikt in België helemaal alleen over de uitzendtijd van radio en televisie, die men dan ook helemaal alleen moet trachten te vullen. In Nederland wordt de zendtijdkoek onder vele gegadigden verdeeld: elk van de vier grote omroeporganisaties heeft in de televisie slechts ongeveer acht uur per week te vullen.

Het is duidelijk dat iedere afdeling: amusement, drama, dokumentaires, aktualiteiten enz. haar bestaansreden wil bewijzen door zoveel mogelijk eigen produkties te brengen. Dàt is tot op zekere hoogte niet zo moeilijk, wanneer men nagaat met welke staf en met welke begroting de Hilversumse televisiemakers mogen werken.

Wanneer in Montreux, bij de jaarlijkse komedie van het Televisiefestival, Nederland door zes personen is vertegenwoordigd, dan is er van elke omroepsorganisatie één, en het werk in Hilversum kan tot op zekere hoogte gewoon doorgaan. Wanneer de B.R.T. zes programmamakers van de Dienst Ontspanning naar Montreux stuurt - en het is volstrekt nodig dat zij gaan om te zien wat hun buitenlandse kollega's presteren - is alleen de jongste bediende nog thuis.

En dat geldt voor elke andere afdeling: drama, journaal, dokumentaires, sport... Vlaanderen kan daarenboven maar putten uit de helft van het bevolkingsaantal van Nederland. Het moet met minder middelen, personele en financiële, evenveel uren radio en televisie verzorgen.

Het is onbegrijpelijk dat het tot nu toe allemaal nog gelukt is. Maar men kan zich afvragen of er vooral in de televisie niet te veel gevraagd wordt van een te kleine groep mensen.

Het is dus duidelijk dat er in Vlaanderen meer behoefte aan relayering van Nederlandse programma's moet bestaan dan omgekeerd, afgezien nog van de drang naar die samenwerking. Vaak is de liefde van één kant gekomen, van de Vlaamse. De jongste jaren is ook in Nederland het streven naar samenwerking meer en meer in daden omgezet, in radio en televisie. Het is en blijft echter vaak een kwestie van personen. En op dat punt - het vierde probleem - is de Nederlandse omroep minder stabiel dan de Belgische. Speciaal in de sektor van de programma-makers wordt er nogal ‘verhuisd’ van de ene omroep naar de andere. De vele personeelsmutaties in Hilversum zijn dan ook een ware beproeving voor duurzame kontakten tussen Belgische en Nederlandse programma-makers.

Wanneer men met al deze faktoren rekening houdt en ziet wat er allemaal gepresteerd wordt door radio en televisie in beide landen ter bevordering van de kulturele integratie, dan kan men echt niet ontevreden zijn.

Op de Conferentie van de Nederlandse Letteren biedt de Sektie radio en televisie ieder jaar een overzicht aan van de programma's die in Vlaanderen en Nederland aan de Nederlandstalige literatuur en aan de Nederlandse kultuur gewijd zijn geweest. Het is telkens opnieuw een indrukwekkend boek. Wie ooit de geschiedenis van de naoorlogse pogingen tot nauwer samengaan tussen Vlaanderen en Nederland zal schrijven, zal bezwaarlijk - zo hij

[p. 156]

Studio-interieur.

Nederlandse en Vlaamse T.V.-technici, broederlijk verenigd bij het werk... en de dis.

Een der vele T.V.-spel-koprodukties: Lucifer van Vondel.

dat al zou willen - voorbij kunnen gaan aan de inspanningen van de omroep in beide landen. Het is moeilijk in konkrete cijfers uit te drukken wat er bereikt is. In ieder geval is op brede schaal persoonlijk kontakt tot stand gekomen: sommigen mogen dan al minachtend neerkijken op de grote spelprogramma's van de afgelopen jaren, Interland en Zeskamp, het is een feit, dat de vele honderden Vlamingen en Nederlanders die daaraan hebben deelgenomen heel anders over elkaar zijn gaan oordelen. Sommigen van hen zullen misschien minder prettige ervaringen opgedaan hebben en zullen gestijfd zijn in hun reeds bestaande vooroordelen, anderen - en die vormen m.i. de meerderheid - zullen meer begrip voor elkaar hebben opgebracht, zij zullen elkaar hebben leren aanvaarden zoals zij zijn. De Hollandse levenswijze verschilt nu eenmaal van de Vlaamse, maar wanneer men eenmaal omwille van de verdediging van de eigen Nederlandse kultuur besloten heeft de banden tussen beide volken zo nauw mogelijk te doen zijn, dan moet men over deze zaken heen kunnen stappen.

Er is nog wat anders bereikt: wij durven elkaar eindelijk de waarheid te vertellen. Dat was twintig jaar geleden niet zo. Toen waren we eigenlijk hypokrieten: wanneer een Belgisch orkest of een Vlaams toneelgezelschap in Nederland optrad was het niet ongebruikelijk dat de Nederlandse persrecensenten de onvolkomenheden, soms zelfs het volledig falen van de gasten uit het Zuiden, met de mantel der kulturele liefde bedekten. Deze houding vloeide toen ongetwijfeld voort uit het feit, dat de Belgisch-Nederlandse samenwerking in haar beginstadium verkeerde, en dat men de Belgen, die immers vlak na de bevrijding, zoveel hulp aan Nederland hadden geboden, niet wilde beledigen door te schrijven dat de Belgische artiesten niet zo best waren geweest. Ik herinner me, dat de toenmalige Belgische ambassadeur in Den Haag, Leon Nemry, mij eind 1945 bij zich riep om mij onder verplichte geheimhouding mee te delen, dat er een Komitee zou worden opgericht om de samenwerking tussen België, Nederland en Luksemburg te bevorderen. De drie regeringen hadden weliswaar in Londen grootse plannen uitgebroed voor de versteviging van de ekonomische banden tussen de drie landen, maar men vroeg zich af hoe de publieke opinie zou reageren op de pogingen van partikulieren om dit streven te steunen. Ik mocht er vooral niet over praten totdat de tijd rijp geacht werd voor een perskonferentie... Wat is er sedertdien niet veranderd.

25 jaar geleden aanvaardde ik het, dat iemand bij een eerste ontmoeting toevoegde ‘Awel zulle, hoe is 't in den Belsiek?’. Tans bewijst deze uitlating dat de betrokkene niet de minste notie heeft van het taalgebruik van de Vlamingen. Hij maakt zichzelf belachelijk. Dat er gelukkig hoe langer hoe minder Nederlanders deze uitlating gebruiken hebben we niet te danken aan lange redevoeringen over de enorme kulturele vooruitgang in Vlaanderen sedert 1945. Dat hebben we o.a. te danken aan het goede taalgebruik in de Vlaamse radio en televisie, aan de groeiende spreekvaardigheid van de Vlamingen, en aan de steeds toenemende persoonlijke kontakten met Nederlanders, waarbij blijkt dat ook vele Vlamingen gewoon, normaal Nederlands spreken.

Dat hebben wij ook te danken bijvoorbeeld aan Karel Jonckheere en Joris Diels, aan Nand Baert en Regine Clauwaert, aan Wies Andersen en Jef Burm, aan Marnix Gijsen en Hugo Claus en aan vele anderen.

Door hun taalbeheersing, hun stijl, hun kultuur dragen zij enorm bij tot een beter begrip van ‘Vlaanderen’ bij vele Nederlanders. Het is trouwens niet zo gemakkelijk om de Vlaamse strijd uit de doeken te doen, en wanneer het ons bij enkelen gelukt is, staan er misschien al weer andere Noorderburen klaar om in Brussel Frans te spreken...

Zo zullen we wel aan de gang moeten blijven. Het is immers allemaal mensenwerk en het is werk dat een lange adem vereist.

Suksessen en desillusies zullen elkaar afwisselen, de samenwerking

Wies Andersen en Henk van Ulsen als de van roofmoord beschuldigde Sacco en Vanzetti, in de gelijknamige VARA-BRT-koproduktie.

Regine Clauwaert en Dick Passchier, ‘de’ presentators van Interland en Zeskamp.

[p. 157]

in radio en televisie zal hoogte- en dieptepunten kennen.

Het groeiend begrip, dat de jongste jaren is gegroeid, moet er borg voor staan dat het sukses groter zal zijn dan de desilluzie.

Jan de Laet, Hilversum