Ons Erfdeel. Jaargang 13

In memoriam Renaat Veremans.

Enkele dagen nadat hij tijdens het 32e Vlaams Nationaal Zangfeest in het Sportpaleis zijn Vlaanderen had gedirigeerd en er door meer dan 25.000 Vlamingen geestdriftig was toegejuicht overleed Renaat Veremans te Antwerpen op vijfenzeventigjarige leeftijd. Al wisten zijn familieleden en vrienden dat een ernstige kwaal zijn gestel had ondermijnd, toch heeft het nieuws van zijn overlijden op donderdagavond 5 juni nog velen verrast. Want tot op het allerlaatste ogenblik bleven zijn innemende gulhartigheid en oprechte goedheid uit zijn kleine gestalte stralen, bleef hij bezield met een ontembaar verlangen om te dirigeren en te komponeren en in het Vlaamse muziekleven zijn aktieve rol verder te spelen.

Vlaanderen verliest in hem een ingoed mens en een van zijn schoonste en meest bezielde kunstenaars, die ondanks al zijn populariteit een van de minst bekende toondichters is gebleven. Dat klinkt wellicht verrassend en paradoksaal; het is echter de schrijnende waarheid. Want al is zijn naam wijd en zijd bekend, de meesten kennen uit Veremans' indrukwekkend oeuvre slechts één werk: 't Zijn weiden als wiegende zeeën.

Renaat Veremans werd te Lier geboren op 2 maart 1894. Nadat hij aan het Lemmensinstituut te Mechelen onder leiding van Arthur Meulemans, Aloïs de Smet en Oscar Depuydt het diploma voor orgel en klavierspel had behaald, trok hij naar het Koninklijk Vlaams Muzlekkonservatorium van Antwerpen, waar hij eveneens enkele belangrijke eerste prijzen in de wacht sleepte. Zijn artistieke en vooral kompositorische vorming vervolmaakte hij ten slotte bij Edward Verheyden en August De Boeck. Met belangrijke diploma's en een soliede muzikale bagage geharnast, belandde hij op voorname plaatsen en bouwde hij een schitterende muzikale karrière op. Hij was o.m. organist van de Sint-Pauluskerk te Antwerpen; van 1921 tot 1943 dirigeerde hij het orkest van de KVO te Antwerpen; verder was hij leraar notenleer aan het Antwerpse konservatorium en beheerder-ondervoorzitter van Sabam. Renaat Veremans was eveneens een overtuigde Vlaming. Toen de 75-jarige in het begin van dit jaar door het Antwerpse stadsbestuur werd gehuldigd, verklaarde hij: ‘Ik ben maar op één enkel ding fier, en dat is dat ik altijd trouw ben geweest aan Vlaanderen. Voor Vlaanderen zal ik blijven werken zolang ik mág leven.’

Renaat Veremans was voor alles echter een veelzijdig en begaafd toondichter. Jammer genoeg was hij voor de meesten slechts de komponist van zijn Vlaanderen, dat mooie en zangerige lied, dat hij reeds op zestienjarige leeftijd in 1910 had gekomponeerd. Toch is daarmee het beeld van de toondichter Renaat Veremans al te eenzijdig en pijnlijk onvolledig geschetst. Renaat Veremans heeft zo goed als alle genres beoefend. Hij komponeerde een

[p. 143]

Concerto voor hoorn en een Concerto voor hobo. Hij schreef enkele symfonische gedichten en schetsen, heel wat toneel- en filmmuziek, klavier- en kamermuziekwerken. De laatste maanden werkte hij aan zijn derde symfonie. De Vlaamse operaliteratuur heeft hij verrijkt met niet minder dan vier scheppingen: Het mirakel, Bietje, Anne-Marie en zijn meesterstuk in dat genre Lanceloot en Sanderien. Zijn vokale literatuur bevat tal van liederen, missen, religieuze en profane koorwerken, een requiem, een Te-Deum en verscheidene kantates en oratoria.

In die vele bladzijden heeft Renaat Veremans nooit een revolutionaire, zelfs niet al te moderne toon aangeslagen. De belangrijke twintigste-eeuwse vernieuwingen heeft hij onaangeroerd laten voorbijtrekken. Wel is hij steeds oprecht en ongekompliceerd zichzelf gebleven: een romantisch toondichter die hield van een suggestieve, stevige orkestratie, die zich zowel in de ekspressieve polyfonie als in de gevoelsgeladen harmonizatie op een bezielde en geïnspireerde wijze kon uitzingen. Muziek betekende voor hem op de allereerste plaats: melodie en harmonische kleur. Hij zei het kort en onomwonden: ‘Van experimenten houd ik niet. Voor mij moeten de mensen, moet het orkest kunnen zingen. Dat is altijd mijn enige bekommernis geweest.’ In al zijn werken toont Renaat Veremans zich als een geboren lyrikus met een gevoelsechte uitdrukking. Het is trouwens geenszins toevallig dat hij meer dan tweehonderd liederen heeft geschreven, en daarmee de Vlaamse liedtraditie van de romantische generatie van Vlaamse toondichters op een persoonlijke wijze heeft voortgezet. Zijn hele oeuvre wordt gekenmerkt door een onstelpbare en milde lyrische vlucht, die hij het innigst en het zuiverst heeft laten opwieken en uitbloeien in zijn Adagioliederen op teksten van zijn boezemvriend Felix Timmermans. Laat het zijn dat zijn taal op dit ogenblik sterk traditioneel aandoet, ze is ontegensprekelijk rijp en rijk genoeg om ook de hedendaagse toehoorder herhaaldelijk en intens te boeien. Dat heeft hij overtuigend bewezen met zijn opera Lanceloot en Sanderien.

Laten we hopen dat we - zoals gebruikelijk - niet moeten wachten op de zoveelste verjaardag van zijn overlijden tot een of andere koncertvereniging het dan haar plicht acht een kompositie van deze Vlaamse romantikus voor één keer uit de archieven te halen.

Hugo Heughebaert