Ons Erfdeel. Jaargang 13

Luister van de renaissance en de barok te Brugge.

Sedert 1964 levert Brugge met de Internationale Muziekdagen een eigen en specifieke bijdrage in het Festival van Vlaanderen. Vrij van een snobistische modesfeer, die andere festivaleksploten soms kleurt, heeft Brugge zich jaar na jaar gekoncentreerd op een bepaald facet uit de oude muziek. Nadat tijdens de voorbije jaren het hoofdaksent was gelegd op de orgel- en klavecimbelmuziek en op het patrimonium van de Nederlandse polyfonisten, stonden de koncerten van dit jaar in het teken van de Luister van de renaissance en de barok. Daarbij werd de aandacht vooral gericht op de muziek uit de Latijnse wereld, geprezenteerd door eersterangs ensembles uit verschillende landen: o.m. Monteverdibladzijden door het befaamde Monteverdi-Chor uit Hamburg, Spaanse muziek door de Choral San Jordi uit Barcelona, Franse dansen en madrigalen door La Ménestrandie de Paris, Italiaanse muziek door I virtuosi di Roma en het Coro da Camera della RAI. Uit de veertiendaagse overvloed hebben wij enkele koncerten gekozen.

Voor hun programma van Spaanse polyfonie had de Choral San Jordi uit Barcelona naast bladzijden van J. del Encina, J. de Escobar en P. Rimonte uitsluitend werken van anonieme Spaanse meesters uit de 14e en 16e eeuw gekozen... om in de toon te blijven van de ekspositie van Anonieme Vlaamse primitieven? De dirigent, Oriol Martorell, maakte er koorjuweeltjes van. Op een voorbeeldige wijze modelleerde hij de polyfone lijnen en speelde daarbij met klank, kleur en tempo zonder zich te vergalopperen in amuzikale eksessen. Het Spaanse ensemble had zich opgesteld in een brede waaier, en - tegen alle koorgewoonten in - niet gegroepeerd per partij, doch afwisselend een mannen- en een vrouwenstem in kwartetformatie. Het resultaat was revelerend en de uitvoering werd onafgebroken gekenmerkt door een bewonderenswaardige en elastische klanksonoriteit en door een feilloze homogeniteit van de koorklank.

In het Memlingmuseum koncerteerde het Renaissance Ensemble Pöhlert uit Mannheim. Ondanks een vrij hoekige direktie van Werner Pöhlert vergastte dat ensemble de vele luisteraars op een vloeiende en bontgekleurde voordracht van o.m. dansen van M. Praetorius, T. Susato, E. Widmann, J. Dowland. Overeenkomstig de uitvoeringspraktijken uit de renaissance werden die nummers steeds in een wisselende ad-libitumbezetting voorgesteld. Buiten de twee zangsolisten beschikt het ensemble over een blokfluiten- en een luitenkwartet, een gamba, twee kromhoorns, orgelpostitief, klavecimbel en slagwerk. Met een dergelijk instrumentarium, waaraan men in de toekomst beslist nog enkele koperen blaasinstrumenten en verder zinken, pommers en dulcianen zou moeten toevoegen, kan men vrij gemakkelijk een verantwoorde bezettingsvariëteit verkrijgen. De dirigent had anderzijds zoveel mogelijk gestreefd naar een evenwichtige groepsorkestratie, wat wel typisch was voor die tijd. De vertolkers hadden de oorspronkelijke partituur herhaaldelijk opgesmukt met, hoewel vaak stereotiepe, versieringen. Hoogtepunten uit dat renaissancekoncert waren de interpretaties door het luitenkwartet. Doordat die vier instrumentalisten wondergoed op elkaar afgestemd waren en een virtuose vertolking paarden aan een veredelde sonoriteit fascineerden zij het publiek met hun uitvoering van o.m. enkele fragmenten uit de Tabulatur des Jan de Lublin (1540): een artistokratische kamermuziekstijl van het hoogste gehalte.

Sedert verleden jaar heeft de Europese Federatie voor Jonge Koren aan het Brugse festival een koorontmoeting gekoppeld. Een 200-tal deelnemers uit verschillende landen groeperen zich in koorateliers, waar zij gedurende een hele week

[p. 142]

o.l.v. vooraanstaande dirigenten samen zingen en enkele grotere koorwerken instuderen. Dit jaar werd het belangrijkste atelier geleid door Kamiel Cooremans. Op het einde van de eerste festivalweek dirigeerde hij in de St.-Salvatorkatedraal een indrukwekkend ensemble met koren uit Barcelona, Gerona, Kopenhagen, Lisboa, Julich en zijn eigen Cantate (Gent) en Audite nova (Antwerpen). Begeleid door de kopers en de ietwat zwakke strijkers van het Ensemble Polyphonies Charles Koenig (Brussel) voerde die koorgroep dubbel- en meerkorige werken van Heinrich Schütz uit: Warum toben die Heiden, Herr, unser Herrscher, Nun lob, mein Seel, den Herren. Al kan men van zulk gelegenheidsensemble en na slechts enkele dagen atelierwerk niet de laatste afwerking verwachten, toch hoorde men zowel in elke stem als over het hele ensemble zeer duidelijk dat hier een verantwoorde stemen koorpedagoog aan het werk was geweest. De steeds wisselende koorgroepen waren evenwichtig uitgebalanceerd en de verschillende stemmen egaal op elkaar afgestemd. De ‘coro spezzato’-opstelling was doeltreffend gekozen en het klankbeeld werd vaak imponerend en toch beheerst-gestileerd uitgebouwd. Onze voorkeur ging vooral naar het eerste deel van het koncert, waarin Kamiel Cooremans zijn eigen koren dirigeerde in Singet dem Herrn, Ach Herr, straf mich nicht, Lobe den Herren en Der Herr ist mein Hirt, eveneens van Heinrich Schütz. Daar kwam de heerlijke en verkondigende muziek van deze Duitse vroeg-barokmeester werkelijk tot leven. Van het begin tot het einde was de voordracht geladen met de juiste, innerlijk bezielde spanning, en werd de ekspressieve kracht van deze muziek op indringende wijze uitgezongen.

Van een heel andere kooropvatting getuigde de interpretatie door het kamerkoor van de RAI uit Rome, dat samen met I Virtuosi di Roma in de Sint-Walburgiskerk een koncert verzorgde, gewijd aan de Italiaanse muziek uit de 16e, 17e en 18e eeuw. Nino Antonellini, de dirigent van het kamerkoor, beschikt ongetwijfeld over een verbluffend en benijdenswaardig stemmenpotentieel. Hij geeft de voorkeur aan een geweldig genuanceerde vertolking, die balanceert tussen een haast verpletterende klankkracht en een bijna geheimzinnig ‘mezza voce’-zingen. Technisch is die voordracht korrekt, zuiver en veelzijdig. Zulke voordracht leent zich biezonder goed voor het ekspressieve Tenebrae factae sunt van de avant-gardetoondichter uit de renaissance, Gesualdo da Venosa, doch veel minder voor het Exsultate van A. Scarlatti of voor de Missa Hodie Christus natus est van G.P. da Palestrina. Bij de voordracht van die werken werd o.i. te weinig aandacht besteed aan de doorzichtigheid van het polyfone vlechtwerk. Persoonlijk hoorden wij het koor liever in de barokmuziek van Antonio Vivaldi. Onder leiding van Renato Fasano en begeleid door I Virtuosi di Roma, vertolkte het ensemble op een meesterlijke en grandioze wijze een credo en een psalm van Antonio Vivaldi. Vooral psalm 111 Beatus vir was kwa proprammatie en kwa interpretatie het glanspunt van dat Italiaanse koncert. In die kompozitie voor twee koren en twee orkesten is de afwisseling in de bezetting en de stijl verrassend rijk: Venetiaanse dubbelkorigheid, naklank van de pregnante Monteverdistijl, prachtige koorvokalises, vaak een beschrijvende tekstinterpretatie en ten slotte de typische Vivaldizangerigheid en -ritmiek. Wat de vertolkers van die psalm hebben gemaakt was in alle opzichten onverbeterbaar: zonder meer een revelatie die ons lang zal bijblijven.

Hugo Heughebaert