Ons Erfdeel. Jaargang 13

De Basilicakoncerten herdenken Hector Berlioz.

Officieel heet het dat Belgisch Limburg in vergelijking met de andere Vlaamse gewesten geen al te drukke koncertpraktijk ten toon spreidt. Men kan zich echter afvragen of die provincie wel een bloeiender muziekleven kan ontplooien, want op het gebied van de kulturele infrastruktuur werd ze tot op heden niet erg verwend of bevoordeeld. Tijdens de slotreceptie van de jongste uitgave der Basilicakoncerten in het stadhuis te Tongeren klaagde Ridder E. de Schaetzen, burgemeester van de stad Tongeren en voorzitter van de Basilicakoncerten, over het feit dat Limburg de enige Vlaamse provincie is die niet beschikt over een eigen orkest, over koncertzalen en operagebouwen en over een koninklijk konservatorium.

Wat er ook van zij, ondanks die assepoesterpositie loopt Limburg elk jaar heel wat van zijn achterstand in tijdens het lenteprogramma dat in het kader van het Festival van Vlaanderen te Tongeren en te Sint-Truiden wordt opgediend. Met de jaren zijn de Tongerse Basilicakoncerten uitgegroeid tot een belangrijk festival van oratorium- en koormuziek. Hoewel ook enkele symfoniekoncerten en kamermuziekrecitals op de affiches voorkomen, wordt in de Gallo-Romeinse stad steeds het hoofdaksent gelegd op de koorliteratuur. Ook voor de jongste vijftiende uitgave van de Basilicakoncerten hebben de organizatoren die traditie voortgezet. De zes zondagse radiohoogmissen werden opgeluisterd met a-capella-koormuziek o.m. Missa vinum bonum et suave en Missa octavi toni van O. di Lasso, Missa Hercules Dux Ferrariae van Josquin Desprez, Missa per octi toni van Hans Leo Hassler en Missa super Ave-Maria van Louis Toebosch.

Voor de zes avondkoncerten in de Tongerse basiliek werden niet minder dan 5 oratoria uit de wereldliteratuur gekozen. Stuk voor stuk waren dat meesterwerken, die onbetwistbaar tot het beste behoren uit het vokaal-instrumentale repertoire. De schoonheid van J.S. Bachs Magnificat of J. Haydns Schöpfung, of J. Brahms' Ein deutsches Requiem kan men steeds opnieuw met evenveel interesse en bewondering beluisteren. Persoonlijk hadden wij wel graag in de plaats van die ‘topklassiekers’ enkele minder bekende bladzijden op het festivalprogramma aangetroffen. Doch wij weten best dat ook te Tongeren de organisatoren willens nillens met de verlangens van het grote publiek rekening moeten houden. Hoe verfijnd dat publiek ook is, het wordt nog steeds niet graag vergast op onbekende en zeker niet op hedendaagse scheppingen.

Toch had Camiel Swinnen, de bezieler

[p. 141]

Berlioz te Tongeren.

en organisator van de Basilicakoncerten, dit jaar voor een uitzonderlijke gebeurtenis gezorgd. Naar aanleiding van de honderdste verjaring van het overlijden van de belangrijkste Franse toondichter uit de vroeg-romantiek, Hector Berlioz, werd o.m. diens beroemde Grande Messe des morts verklankt. Inderdaad een evenement. Want om dat oeuvre, dat zelden of nooit wordt uitgevoerd, te kunnen verklanken, moet men naast een tenorsolo en een groot symfonisch orkest verder nog kunnen beschikken over een koor van twee- tot driehonderd uitvoerders, en bovendien nog vier afzonderlijke koperensembles mobilizeren. Te Tongeren had men voor die uitvoering een beroep gedaan op het Symfonieorkest van Luik, de ‘Städtischer Musikverein Düsseldorf’ (eens gedirigeerd door F. Mendelssohn en R. Schumann), de tenor Louis Devos, de Belgische militaire muziekkapellen van de zeemacht, luchtmacht, infanterie en kavalerie. Die imponerende falanks gaf o.l.v. Ljubomir Romansky een indrukwekkende en gestileerde verklanking van deze ekspressieve, soms wel romantisch-teatrale partituur, die in een kleurrijke en wisselende orkestratie met scherpe tegenstellingen is opgebouwd. Passages die met een wilde verbeeldingskracht zijn uitgetekend wisselen af met fragmenten die in sobere recietstijl voortgolven, of als een klagend gebed of een hemelse hymne klinken; overweldigend is de muzikale tekening in het Tuba mirum en het Rex tremendae, waar de vier blaasorkesten als uit de vier windstreken de bazuinen van het laatste oordeel oproepen. Wie dat apokalyptisch tafereel met zijn verpletterende en suggestieve fanfares ooit heeft beluisterd kan best begrijpen dat de temperamentvolle Berlioz tijdens het komponeren van dit opus, zijn lievelingswerk trouwens, ergens schreef: ‘Eindelijk is er orde gekomen in de vulkaanuitbarsting. De lavastroom heeft een bedding gevonden.’

In het kader van diezelfde Berliozherdenking stond een maand later, samen met Le roi David van Arthur Honegger, Berlioz' symfonie met altvioolsolo of Harold en Italie op het programma. Ook een oeuvre dat niet te vaak op onze koncerten wordt uitgevoerd. Het werd met zeer veel delikate muzikaliteit en virtuose precisie verklankt door Gerard Ruymen, begeleid door het symfonieorkest van de BRT o.l.v. Daniël Sternefeld.

Ten slotte had Camiel Swinnen in het provinciaal Gallo-Romeins museum een interessante en zelfs leerrijke Berlioztentoonstelling opgebouwd. De samensteller had buiten een voortreffelijk overzicht van hedendaagse Berliozuitgaven en platenopnamen met Berliozwerken heel wat materiaal bijeengebracht om de figuur en het werk van deze Franse toondichter beter te leren kennen. Tal van autentieke handschriften, originele uitgaven, prenten en verschillende instrumenten o.m. van de Dinantees Adolphe Sax, die door Berlioz sterk bewonderd werden, konden de bezoekers inlichten omtrent de rol van Hector Berlioz in het Franse en vooral in het Parijse leven van die tijd, en over zijn betrekkingen met België.

Hugo Heughebaert