Ons Erfdeel. Jaargang 13

Twee ‘prijzen’ en een overzicht.

Het zou weinig origineel lijken te gaan twijfelen aan de waarde van artistieke prijzen en onderscheidingen. Ongeveer iedereen weet dat wij in ons gezegend land met een respektabel aantal ‘prijzen’ zitten. Ik behoor tot degenen die van de ‘prijzen’ houden, niet omdat de wereld telkens even zou stilstaan wanneer de gelauwerde in een atmosfeer van plechtigheid zijn enveloppe-met-inhoud in ontvangst neemt, maar omdat deze prijzen, altans voor de beeldende kunst, gewoonlijk vergezeld gaan van overzichts-tentoonstellingen. Deze tentoonstellingen zijn gedetermineerd door de keus van een jury en het is altijd leerrijk de eigen instelling te kunnen vergelijken met hetgeen juryleden uitgekozen hebben.

Voor de vijfde maal heeft de stad Knokke haar Prijs voor Schilderkunst uitgereikt: een lofwaardig initiatief met tot nog toe stevige laureaten: in 1961 Luc Peire, de Parijse Knokkenaar; in 1963 Fernand Decock, de té vroeg gestorven donkere ekspressionist; in 1965 Pol Patoor, de abstrakte lyrikus, en in 1967 Gilbert Decock, een geometrische doorzetter. Tans werd de Brusselaar André Beullens tot laureaat uitgeroepen, door maar liefst twee jury's. Deze veertigjarige kunstenaar heeft de laatste tijd, bijv. ook op de eerste Triënnale te Brugge, op een opvallende wijze zijn talent bevestigd. Zijn werk is ‘geschilderd’ en het is onder te brengen bij de koude abstraktie, altans wat de vormgeving ervan betreft. Een eigenaar-

[p. 122]

dig geval is het immers dat deze kunstenaar geometrisch opgebouwde schilderijen maakt, met ruit- of kruisvormen, of koncentrische komposities, maar dat zijn koloriet aan het geheel een atmosfeer van warmte en grote gevoeligheid schenkt. Het lijkt wel dat de kunstenaar zelf het harde, snijdende van zijn vormen, door kleurverschuiving of -ineenvloeiing wil temperen en aantrekkelijker maken. Hij bereikt daardoor een effekt van trillingen en fluktuaties die andere artiesten tans met beweging of een buiten het schilderij evoluerende lichtbron bereiken. Zo bekeken lijkt deze schilderkunst niet alleen poëtisch, zacht, lief en bekoorlijk, maar ook rijk, want vatbaar voor verschillende interpretatie. Vragenstellend ook, en dat lijkt mij nog altijd een goed kriterium bij het beschouwen van schilderkunst.

De tentoonstelling die rond de drie werken van de laureaat en de prestigewerken van de vorige prijswinnaars werd ingericht, bood een dubbel uitzicht: enerzijds hebben de twee jury's de aanhangers van de geometrische kunst onder de arm genomen en anderzijds hebben ze de eksperimenteerders van de objektkunst goed bedacht. Opnieuw valt het op hoe de grenzen tussen de verschillende kunsten en in de disciplines tussen de diverse tendensen vlug (en definitief?) aan het vervagen zijn. De vilten reliëfs van André Bogaert zitten werkelijk te paard op schilderij en skulptuur: men vraagt zich daarenboven af hoe het met de duurzaamheid van zulke werken gesteld is. Er zijn dan mensen die zeggen dat een kunstwerk niet lang hoeft mee te gaan, net zoals men tans een huis maar voor één generatie bouwt, doch wij menen nog altijd dat hoe dan ook een kunstwerk (in een interieur) gemaakt moet zijn ‘om mee te leven’, korte of lange tijd en liefst lange tijd, want zolang men met een kunstwerk een dialoog kan aangaan, zolang blijft het zijn waarde behouden. Een ander voorbeeld van verschuiving is een figuur als Hans Persoons, een jonge Antwerpenaar, die in ongeveer alle overzichtseksposities tans aanwezig is met Landuytachtige popkopjes, soms bloederig in elkaar gedrukt (zoals te Gent in Beelden in het Zuidpark) en soms gekombineerd met een geometrisch abstrakt schilderij (zoals te Knokke). Het resultaat is verre van onaardig, want de kombinatie van diverse instellingen - de surrealistisch aandoende poppen en kopjes, zeer gedetailleerd en barok uitgewerkt en eerder koude, zeer precieze vlakken

Kompositie door André Beullens.

en vormen - lijkt een verrijking van het kunstwerk, op voorwaarde dat het evenwicht bewaard blijft. En Persoons slaagt daar in, in de enkele werken altans die wij van hem al zagen. De ekspositie te Knokke bood mogelijkheden te over tot meer van dergelijke vergelijkingen.

Ook Oostende heeft zijn Europaprijs voor Schilderkunst getoond. 541 kunstschilders uit 15 landen van de Europese gemeenschap hebben meegedongen. Bram Bogart kreeg de prijs voor zijn hevig gekleurde, dik in de cementpasta zittende en ruw afgewerkte komposities. Er zit weinig nieuws in deze uitverkiezing. Bogart is ten slotte een vertegenwoordiger van de ‘art brut’ met hier en daar een geometrische impuls en het is nu zeker al jaren dat deze kunstenaar op dezelfde wijze werkt. Deze 48-jarige Nederlander, die tans op een kasteel woont te Ohain bij Brussel, is een vereerder van Permeke en onvoldaan over de Cobratendens, die hij meegemaakt heeft, werkt hij tans, sinds 1961 ongeveer, impulsief en zeer intens zoekend naar een eenvoudige monumentaliteit, mannelijk en krachtig geladen en naar een even eerlijke als simpele kleurenekspressie. Deze kleuren zijn nu, wellicht onder invloed van de pop-art, nog schreeuwender en zelfs door tegenstelling af en toe als het ware fosforescerend geworden. In de tentoonstelling, werk van een tachtigtal schilders, die te Oostende deze laureaat omringde, vinden wij eveneens de meest tegengestelde richtingen vertegenwoordigd: nieuwrealisme (Atila), objektkunst (Bruyneel), de koudste abstraktie (Van Doorslaer), tot en met de naïeve of anekdotische kunst (de Engelse Kalima Nalecz, de Griek Georges Joannou en de Deen Svend Immanuel) en de van ouds bekende ekspressionistische uitschieters (Frederic Dufoor uit Brussel, en de IJslandse Matthea Jonsdottir). Van alles wat dus: een perfekt en overi-

[p. 123]

gens heel duidelijk te onderkennen beeld van de huidige situatie in de schilderkunst.

Zelfs bij een beperkte en lokale onderneming als Facetten van de Jonge Vlaamse Kunst, een door het departement van Kultuur ingerichte tentoonstelling die eerst te Hasselt en daarna te Gent te bekijken was (tot 14 september 1969) is er moeilijk een rechte lijn te trekken. En moeten wij daar niet gelukkig mee zijn? Zelfs als wij bij vele van deze kunstenaars invloeden van buiten ontwaren, kunnen wij nog tevreden zijn dat onze artiesten niet ten achter blijven en dat wellicht ooit eenmaal één ervan naar voren zal schieten: het is in het verleden zo geweest, waarom zou het nu anders worden? Dat is een kwestie van generaties. Opnieuw hebben wij hier overtuigend werk gezien van de Brusselaar André Beullens. Er zijn toch al enkele namen die men ziet doorstoten, wanneer men in enkele maanden tijds veel eksposities afloopt. Cyr Frimout bijvoorbeeld: wordt een waarde, traditioneel voorlopig nog in het materiaalgebruik; met andere woorden: nog altijd een schilder, begaafd, met verbeelding vooral en een bewonderenswaardig métier. Deze tentoonstelling bevat, naast schilderkunst, ook enkele voorbeelden van skulpturale en ambachtelijke kunst. Opvallend hier waren de fraaie, glimmende en sterk opgebouwde konstrukties van Jacques Woutermaertens evenals de staal- en nikkelkonstrukties van Roger Bonduel. Er rijzen wel enkele vragen op bij zulke tentoonstellingen. Wij weten niet wie de keus maakt, hoewel dat verre van doorslaggevend is natuurlijk. We weten evenmin of er hierbij een leeftijdsgrens gesteld wordt. Het komt ons inderdaad voor dat een aantal kunstenaars, die zich niet direkt en onvoorwaardelijk tot een of andere van de heersende tendensen bekend hebben, nog maar moeilijk aan bod komen bij deze overzichtstentoonstellingen. Het zijn gewoonlijk al iets ouderen, die nog niet aan de tijd van ‘konsekratie’ toe zijn en die evenmin van hun eigen persoonlijke visie op de schilderkunst willen afstappen. Om maar enkele namen te noemen: Joris Houwen, Jef van Tuerenhout, beeldhouwers als Geo Vindevogel, Gerard Holmens en er zijn vele anderen. Wij willen voor hen hier geen lans breken; dat doen ze zo nodig zelf wel, maar in dergelijke officieel gepatroneerde tentoonstellingen mochten er wel enkele van deze mensen aan het woord komen.

Jury's en ekspositie-inrichters hebben het nooit gemakkelijk; ze worden algauw, té gauw van partijdigheid verdacht en beschuldigd. De brede onderstroom van de kunst vloeit intussen maar door, zonder veel of vaak om te zien naar gevit. De jaren ziften, kwaliteit komt altijd boven.

Nog een woord over de katalogussen van deze eksposities. Ja, ook tentoonstellingen gaan voorbij; als de doeken en de objekten weggehaald zijn is alles voorbij. Alleen blijft dan nog de katalogus over. Als hulde of als vloek, maar tot in lengte van dagen zullen gegadigden, belangstellenden of andere maniakken deze katalogussen bewaren en af en toe eens inkijken. De katalogus van Knokke is een mooi (duur) stukje drukwerk, overzichtelijk en luchtig gemaakt. Facetten van Jonge Vlaamse Kunst 1969 is een tikje bescheidener maar biedt niettemin een geslaagd stukje grafisch werk. Helemaal onder de maat ligt de katalogus van de Europaprijs voor Schilderkunst te Oostende, en het had de mooiste en representatiefste moeten zijn. Het is een mat, plat, onbezield druksel geworden, onwaardig en helemaal niet in evenredigheid met de ook financieel niet onaardige prijs van Oostende.

Fernand Bonneure