Ons Erfdeel. Jaargang 12

Een Minderaa minder voor Vlaanderen.

Op 27 mei 1968 overleed Prof. Dr. Piet Minderaa, gewoon hoogleraar in de Nederlandse taal- en letterkunde aan de universiteit te Leiden. Hij is er 16 jaar de opvolger geweest van de hoogleraar-dichters Albert Verwey en P.N. van Eyck. De neerlandistiek verliest met hem een hooggeacht geleerde, Vlaanderen verloor een kostbare vriend. Niets liet nochtans aanvankelijk voorzien dat Minderaa zulk ijverig promotor van de Nederlands-Vlaamse relaties zou worden. Van huis uit was hij klassikus. Hij studeerde klassieke letteren aan de Vrije Universiteit te Amsterdam en zou vele jaren in het gymnasiaal onderwijs de klassieke talen onderrichten. Van de Nederlandse letterkunde was er aanvankelijk in Minderaa's wetenschappelijke vorming en professionele bezigheden geen sprake. Bovendien was Minderaa protestant. Het zag er niet naar uit dat hij aan gene zijde van de Moerdijk in het katolieke Vlaanderen een studieobjekt zou zoeken. Maar precies dát gebeurde. Zijn eigen verzen hebben voor de klassikus Minderaa de poort naar de neerlandistiek geopend. Hij behoorde tot een groep protestantse dichters, waarvan ook Heeroma en W.A.P. Smit lid waren. Eén bundel, Klarende luchten, verscheen in 1919. Zijn belangstelling ging stilaan meer en meer uit naar de Nederlandse letterkunde, vooral de Zuidnederlandse. Kort voor de tweede wereldoorlog schreef Minderaa regelmatig kronieken over hedendaags Vlaams proza in het protestantse tijdschrift Het Kouter. In die jaren was hij ook volop bezig met de opzoekingen ter voorbereiding van zijn doktorale dissertatie. Ze was gewijd aan zijn grote liefde: Karel van de Woestijne. Een ironische kronkel van de geschiedenis zorgde ervoor dat een Noordnederlands protestant de eerste biografie schreef van Vlaanderens grootste dichter na Gezelle. Minderaa promoveerde in 1942 te Utrecht onder prof. C.G.N. de Vooys op een proefschrift over leven en werken van Karel van de Woestijne tot 1914. Het tweede deel van deze hoofdzakelijk filologisch-historische en biografische opzoekingen is nooit meer verschenen.

Inmiddels had de neerlandistiek een kracht gerekruteerd die waardig zou bevonden worden om de prestigieuze leerstoel in de neerlandistiek te Leiden te bezetten. Inmiddels ook had Minderaa in Vlaanderen een tweede thuis ontdekt. Sint-Martens-Latem en de Leie kende hij op zijn duimpje, en niet alleen de Leiebeemden, maar de schilders en de schrijvers en al de goede mensen rondom. Gedurende de vele jaren van skrupuleus snuffelwerk in het leven van Karel van de Woestijne tot voor de eerste wereldoorlog verbleef Minderaa talloze keren in Vlaanderen en pelgrimeerde hij naar de plaatsen waar de auteur van Het Vaderhuis geleefd had. Daaruit is zijn gezaghebbende monografie over de jonge Van de Woestijne gegroeid. Minderaa was een fervent verdediger van de biografische metode. Zowel in zijn inaugurale rede te Leiden in 1949 als in zijn afscheidskollege op 21 mei 1964 situeerde hij de studie van het woordkunstwerk in zijn historische kontekst. Het beginsel van de literaire autonomie wenste hij te kompleteren met het onderzoek van relaties die de ‘binnenwerkelijke’ wereld van een dichterlijke taalkreatie kunnen verhelderen. Het ligt voor de hand dat zijn studie over Van de Woestijnes leven en werken hem daarbij altijd als leidraad gediend heeft. In zijn proefschrift onderzocht hij precies - tot aan de zelfkant van de acribie toe - de relaties tussen lyriek en leven. Als hij later deze metodische vraagstukken

[p. 136]

Prof. dr. P. Minderaa. (foto V. Nierop)

principieel stelde, kon hij telkens weer verwijzen naar Van de Woestijne, wiens ‘geval’ het goed recht van Minderaas biografische metode uitstekend illustreerde. Minderaa, die de beminnelijkheid zelf was, maakte zich in Vlaanderen vele vrienden. Ook na de voltooiing van zijn dissertatie bleef hij bij ons een graaggeziene gast. Hij was een trouw bezoeker van onze poëziedagen en filologenkongressen. Hij begeleidde zijn studenten graag op hun studiereizen naar Gent, Brussel en Leuven. Minderaa bleef een bescheiden, beminnelijke en altijd beschikbare vriend.

Hij werkte mee aan de uitgave van de Volledige Werken van Van de Woestijne, was buitenlands erelid van de Koninklijke Vlaamse Akademie voor Taal- en Letterkunde, schreef een monografie over Herman Teirlinck en was redaktielid van de Spiegel der Letteren. Maar zijn aktieve belangstelling voor Vlaanderen ontplooide zich ook buiten de wetenschappelijke sektor. Sinds 1944 was hij aktief in de Nederlands-Vlaamse Vereniging Noord en Zuid, die de door de oorlog onderbroken kontakten met Vlaanderen wou herstellen. Van 1950 tot 1961 was hij de bezielende leider van de Amsterdamse vakantiekursussen voor Belgische leraars. Onder zijn leiding hebben honderden Vlaamse leraars zich bekwaamd in de kennis van het Nederlands en van het Nederlandse volk en land. Naast zijn wetenschappelijke werk over Van de Woestijne is deze edelmoedige aktiviteit in het kader van de kulturele samenwerking Vlaanderen-Nederland de grootste dienst die hij aan de Vlaamse kultuurgemeenschap bewees. Nu wij gekonfronteerd worden met het heengaan van professor P. Minderaa, weze het ons een troost te weten dat zijn werk door zijn opvolgers zal voortgezet worden.

Marcel Janssens